BAKI, 7 fevral — Sputnik. Bir balaca yağış yağdısa, deməli bir tərəfdən nəqliyyatın hərəkət sürəti azalacaq, digər tərəfdən isə avtobusun pəncərələri qatı palçıqla bağlanacaq. “Avtobuslarımızın çirki tökülür” ifadəsi Bakının ictimai nəqliyyatına tam aid edilə bilər. Nəinki yağışlı-qarlı havada, hətta ən adi günlərdə belə avtobusların xarici görünüşü ürəkaçan deyil. Oturacaqdan tutmuş, qapı-pəncərəsinə kimi həftələrlə yuyulmadığı aydın görünür.
Avtobusun həftələr, aylarla yuyulmaq imkanı belə yoxdur
Bakı Nəqliyyat Agentliyinin (BNA) xətti ilə gətirilən təzə avtobusların da super təmiz olduğunu iddia etmək çətindir. Nisbətən təzə olduqlarına görə köhnə marşrutlarla müqayisədə daha yaxşı görünürlər. Yuyulmadığı da bəzən açıq-aydın görünür.
Mövcud qaydalara görə, istənilən xətdə hərəkət edən avtobus növbəni bitirib bazaya geri döndükdə mütləq yuyulmalı, sonra isə dezinfeksiya edilməlidir. Qayda var, amma onu əməl etmə mexanizmi yoxdur. Avtobusların zahiri görünüşü və təmizlik məsələsi Nazirlər Kabinetinin 141 saylı qərarı ilə tənzimlənir. BNA da öz növbəsində məhz bu qərarın əsasında özünün tələb və qaydalarını yaradıb. Amma agentliyin hər hansı bir dezinfeksiya etmək səlahiyyəti yoxdur. Bu işə Səhiyyə Nazirliyinin Gigiyena və Epidemiologiya Mərkəzi nəzarət etməlidir. Bu işə heç bir qurumun nəzarət etmədiyini anlamaq üçün paytaxtda hərəkət edən marşrutlara nəzər yetirmək kifayət edər.
İsmayıllıda turistləri daşıyan avtobus qəzaya uğrayıb: Ölənlər və yaralılar var
BNA-nin hər hansı avtobusu çirkli olduğuna görə cərimələmək, məhkəməyə vermək, ya da nəsə başqa tədbir görmək səlahiyyəti də yoxdur. Əgər hansısa qarajda problem aşkarlanarsa, bu barədə müvafiq orqanlara və həmçinin marşrutun rəhbərliyinə məlumat verilə bilər. 141 saylı qərarın ən azı yerinə yetirilməsi üçün müvafiq şərait də olmalıdır. Avtobusu yumaq üçün böyük məkan, dezinfeksiya edilməsi üçün tələb olunan avadanlıq və xətdə kifayət qədər avtobusun olması lazımdır. Bakıətrafı kəndlərə işləyən bir çox xətdə bəzən cəmi 6-8 avtobus işləyir. Nə çıxarmaq olmur, nə də əvəzləmək mümkündür. Hansını aparıb yuyasan? Avtobus səhər 6-dan gecə 12-yə kimi dayanmadan hərəkətdədir, deməli həftələrlə, aylarla yuyulmaq imkanı belə yoxdur.
Dayanacaq çirki tökülən bir meydançadan başqa bir şey deyil
Avtobuslarımız elə dayanacaqlarla bir vəhdət təşkil edir. Nə biri yuyulur, nə də digəri. Avtobusu yiyəsi yumalıdır, dayanacağı isə məlum deyil kim. Şəhərdə bütün köhnə dayanacaqlar yenidən inşa edilib, Avropa standartlarına uyğun quraşdırılıb. Gərək par-par parıldasın. Amma bu dayanacaqlar elə daim zibil mənbəyi, reklam kağızlarının, siqaret kötüklərinin məkanıdır. Bakının küləyi onsuz da burada ideal bir təmizlik yaratmağa imkan vermir, üstəlik də zibil atanlar, dayanacağı təpikləyənlər, oturacaqlarda qaçan uşaqlar buranı sözün əsl mənasında bərbad günə qoyurlar. Təmizləyən də yoxdur deyə dayanacaq çirki tökülən bir meydançadan başqa bir şey deyil.
Avtobusların alınmasına nə qədər böyük vəsait sərf edilibsə, dayanacaqların da inşasına bir o qədər pul xərclənib. Material da xaricdən gəlib, quraşdırma işini də xarici şirkətlər reallaşdırıb. Adi Bakı sakini isə hər gün çirkli avtobus və çirkli dayanacağa baxmağa məhkumdur. Heç bir qurum çirkli avtobusa və ya çirkli dayanacağa görə məsuliyyət daşımır.
BNA küləkli hava şəraiti ilə bağlı sərnişinlərə müraciət edib
Çirkli avtobusa görə cəriməni yalnız sanitar-epidemioloji xidmət təyin edə bilər
Nəqliyyat vasitəsinə cərimə yalnız yol-nişan nömrələri çirkli olduğu halda yazıla bilər. Salonun, şüşələrin və ya digər hissələrin çirkli olması nə yol polisinə, nə də BNA-ya hansısa cəza tətbiq etməyə əsas vermir. Çirkli avtobusa görə cəriməni yalnız sanitar-epidemioloji xidmət təyin edə bilər. Özü də yoxlama keçirmək üçün gərək “siqnal” olsun, ya hər hansı bir vətəndaş şikayət etsin və ya yoxlama üçün bir nəsə əsas yaransın. Şikayət edən də yoxdur, heç yoxlama səlahiyyəti olan dövrdə belə sanitar xidmət nəqliyyatda yoxlama aparmırdı. İndi isə heç aparmır, biznes mühitini inkişaf etdirməyə maneçilik törətmək olmaz.
Necə deyərlər, yuxarı tüpürürsən bığdır, aşağı saqqal. Amma dünyanın istənilən ölkəsində nəqliyyatın zahiri görkəmi, dayanacaqlardakı ideal təmizlik göz oxşayır. Heç bir kəs çirkli avtobusda Türkiyə ərazisində hərəkət etməyə risk etməz. Bunu elə Türkiyə-Azərbaycan arasında sərnişin daşıyan avtobusların nümunəsində görə bilərik. Azərbaycan və Gürcüstanla hərəkət edərkən türkiyəli sürücülər təmizliyə fikir belə verməzlər, amma elə ki Türkiyə sərhədinə çatdılar, nəqliyyat vasitəsini çox dəqiqliklə yuyarlar. Bir də bununla da kifayətlənməzlər. Türkiyədə avtobus dəqiqəbaşı yuyular, çünki cəzası ağırdır.
Azərbaycanda avtobus yiyəsinə "gözün üstə qaşın var" deyən yoxdur
İstər Almaniya olsun, istər Niderland - çirkli avtobusu xəttə buraxmazlar. Kim buraxsa, sonra bir il hökumətə işləməli olacaq. Avropa standartı və ya qayda-qanunu əslində çox ədalətlidir. Dövlət biznesə hər şərait yaradır, dəstək olur, amma qanunu poza bilməzsən. Yəni vergini ödəməli, nəqliyyat vasitəsini təmiz saxlamalı, vaxtı-vaxtında qulluğunu etməlisən. Nə dayanacaqdan kənarda müştəri tuta, nə də nasaz avtobusla sərnişin daşıya bilməzsən. Cəriməsi ağırdır. Uzaqbaşı bir-iki dəfə xəbərdarlıq edib işi ötürəcəklər məhkəməyə.
Yol-nəqliyyat qəzaları Azərbaycanda yüzlərlə can alıb - Rəqəmlər
Dayanacaq da çirkli ola bilməz. Bəs şəhər meriyası nə üçündür? Hər rayonun öz məsul qurumu var. Azərbaycanda avtobus yiyəsinə "gözün üstə qaşın var" deyən yoxdur, xətri istəsə yuduzdurar, istəməsə də ona sərf elədiyi vəsaiti qatlayıb qoyar cibinə. Dayanacağın vəziyyəti isə heç kimin vecinə deyil.
Nəqliyyat sistemində qayda-qanun yaratmağın yalnız bir yolu var: səlahiyyət dəqiq bölünməli, qanun birmənalı olaraq daşıyıcının məsuliyyətini təyin etməlidir. Avtobus çirklidirsə, elə həmin marşrut yiyəsini hər gün cərimə etmək lazımdır. Dayanacaq yuyulmursa, bunun üçün büdcədən vəsait ayırmağı düşünməliyik. Həm də bu işlə kimin məşğul olacağı da dəqiq bilinməlidir.
Çirkin içində yaşayıb özünə hörmət etmək isə çox çətindir. Çirkli dayanacaqda çirkli avtobusu gözləyib çirkli küçələrlə evdən işə, işdən evə gedirik.
Yolüstü bir-iki zibili yerə elə özümüz atırıq.