Zülfiyyə Quluyeva, Sputnik Azərbaycan
BAKI, 20 avqust — Sputnik. 2019/2020-ci tədris ili üçün ölkəmizin ali təhsil müəssisələrinə yerləşdirmənin nəticələrinə görə, 42062 nəfər ali təhsil müəssisələrinə qəbul olunub. Onlardan 17820 nəfəri dövlət sifarişi əsasında, 24242 nəfəri isə ödənişli əsaslarla təhsil almaq hüququ əldə edib.
Dövlət İmtahan Mərkəzindən verilən məlumatdan görünür ki, bu tədris ilində xeyli sayda abituriyent ali məktəblərdə ödənişli əsaslarla təhsil alacaq. Elə son günlər geniş müzakirə mövzusuna çevrilən məsələlərdən biri də, ali məktəblərə ödənişli əsaslarla qəbul olunan aztəminatlı abituriyentlərin taleyidir. Sosial şəbəkələrdə də dövlət ali təhsil müəssisələrinin pullu ixtisaslarına qəbul olan abituriyentlərin təhsil haqqını ödəyə bilmədikləri səbəbindən imtina etdiyinə dair məlumatlar yayılır.
Təhsil naziri Ceyhun Bayramov problemin aktuallığını nəzərə alaraq, bu günlərdə ödənişli təhsil alan tələbələrin təhsil haqlarını təhsil aldığı müddətdə yarımilliklər üzrə ödənilməsinə şərait yaradılması ilə bağı ali təhsil müəssisələrinin rəhbərlərinə tapşırıq verdi. Amma bununla belə təhsil haqqının yüksək olması üzündən ali təhsil almaqdan imtina etmək ərəfəsində olan xeyli sayda abituriyent var. Apardığımız kiçik araşdırma zamanı məlum oldu ki, hətta aztəminatlı ailələrdən olan tələbələrə dəstək üçün yaradılmış “Maarifçi" Tələbə Kredit Fondu da ali məktəbə qəbul olan tələbələrin təhsil haqqına birinci kursda kömək etmir. Fonddan Sputnik Azərbaycan-a bildirdilər ki, təhsil haqqına dəstək üçün gərək tələbə birinci kursu başa vursun, onun nəticələri ürəkaçan olarsa, maddi dəstək göstərilir. Amma magistratura pilləsi üçün bu Fonddan ümumiyyətlə dəstək gözləməyə dəyməz. Çünki tələbə krediti ancaq bakalavr pilləsi üçün ikinci kursdan başlayaraq nəzərdə tutulur.
Ekspertlər isə problemin kökündə təhsil haqlarının bahalığının dayandığı qənaətindədirlər. Təhsil üzrə ekspert Kamran Əsədov Sputnik Azərbaycan-a bildirib ki, ali təhsil müəssisələrində kadr hazırlığı həyata keçirildiyi ixtisaslar üzrə təhsil haqları ona sərf olunan xərclər smetası əsasında müəyyən olunur: “Belə ki, bir il ərzində tədris olunan fənlərə görə müəllimlərə ödəniləcək əmək haqqı, sərf olunacaq olunacaq bütün resurslar hesablanaraq təhsil haqqı müəyyən olunur. Tələbənin təhsil müəssisələrinə ödənilməsi nəzərdə tutulan təhsil haqqına hətta universitetin saxlanması üçün nəzərdə tutulan, layihələrin həyata keçirilməsi üçün zəruri olan xərclər də daxildir. Yeni ixtisaslar üzrə müəyyən edilmiş təhsil haqlarına müxtəlif ixtisaslar üzrə plan yerlərinin sayı da təsir göstərir. Xarici ölkələrdə fəaliyyət göstərən universitetlərdə isə bu adambaşına düşən xərclər smetası əsasında müəyyən edilir. Məhz buna görə də, Azərbaycan universitetlərinin təhsil haqqı dünyanın 1000 universitetindən bahadır. Keyfiyyət isə onlardan dəfələrlə aşağıdır. Müəyyən ixtisaslar var ki, plan yeri çoxdur və müəyyən edilmiş xərclər smetası üzrə ortaya çıxan məbləğ daha çox tələbə arasında bölüşdürülür ki, bu zaman ortaya az məbləğ çıxır. Amma Xalq çalğı alətləri, Solo oxuma, Dirijorluq və s. kimi ixtisaslar var ki, onların plan yeri az olduğu üçün bütün xərclər az plan yeri arasında bölüşdürülür və nəticədə bu kimi ixtisaslar üzrə yüksək təhsil haqları formalaşır. Bu, əlbəttə ki, təklif olunan qiymətlərdir. Məlumdur ki, ali məktəblərin plan yerləri tam şəkildə dolmur. Müəyyən sayda plan yeri boş qalır ki, bu zaman öncədən planlaşdırılmış maliyyə hesabatlarında kəsr yaranır. Ona görə də, ali təhsil müəssisələri də təhlükəsizlik marjiyasını müəyyən etmək üçün təhsil haqlarını daha da qaldırırlar.