https://sputnik.az/20241230/geride-qoydugumuz-ilde-rusiya-iqtisadiyyatindaki-esas-hadiseler-her-seye-regmen-artim-469620402.html

Geridə qoyduğumuz ildə Rusiya iqtisadiyyatındakı əsas hadisələr: hər şeyə rəğmən artım

Geridə qoyduğumuz ildə Rusiya iqtisadiyyatındakı əsas hadisələr: hər şeyə rəğmən artım

Sputnik Azərbaycan

"RİA Novosti" 2024-cü ilin Rusiya iqtisadiyyatına əhəmiyyətli təsir göstərən və gələcəkdə uzunmüddətli nəticələri olacaq 10 əsas hadisəni seçib. 30.12.2024, Sputnik Azərbaycan

2024-12-30T16:04+0400

2024-12-30T16:04+0400

2024-12-30T16:04+0400

rusiya

rusiya

briks

rubl

iqtisadiyyat

moskva

sankt-peterburq

dəmir yolu

əhali

layihə

https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e6/03/12/440289509_0:132:3078:1863_1920x0_80_0_0_c25a87ca04e1dbdf3672a92c08606bc9.jpg

BAKI, 30 dekabr — Sputnik. Ötən ildə Rusiya iqtisadiyyatı bir çox göstəricilər üzrə: ÜDM-in artım templəri, vətəndaşların gəlirləri və büdcə parametrləri baxımından ekspertlərin və səlahiyyətlilərin gözləntilərini üstələyib. Eyni zamanda, Rusiyaya qarşı çağırışlar da artıb: bunlar sanksiyaların sərtləşdirilməsi, RF ixracının əsas mallarının dünya qiymətlərinin aşağı düşməsi, ölkə daxilində rekord aşağı işsizlik, rublun məzənnəsinin dəyişkənliyi və hədəf səviyyəsindən xeyli kənara çıxan inflyasiyadır. "RİA Novosti" 2024-cü ilin Rusiya iqtisadiyyatına əhəmiyyətli təsir göstərən və gələcəkdə uzunmüddətli nəticələri olacaq 10 əsas hadisəni seçib. Ötən il Rusiya iqtisadiyyatı sanksiyaların davamlı olaraq sərtləşdirilməsinə baxmayaraq, nəinki artım nümayiş etdirdi, hətta hakimiyyət onun həddən artıq istiləşdiyini açıqladı - yəni təklif tələblə ayaqlaşmır. İlin birinci yarısının sonunda Mərkəzi Bankın rəhbəri Elvira Nabiullina bu həddən artıq istiləşmənin miqyasını son 16 ildə, yəni 2008-ci ildən bəri maksimum adlandırdı. Əsas problem artıq rəsmi proqnozları üstələyən və dekabrın ortalarında 9,5%-i ötmüş inflyasiya idi. Qiymət artımı Rusiya Federasiyası Mərkəzi Bankını pul siyasətini sərtləşdirməyə məcbur etdi. İyul ayında tənzimləyici əsas dərəcəni o vaxtkı 16%-dən artırmağa başladı, oktyabrda isə Rusiya üçün illik rekordu 21%-ə çatdırdı. Eyni zamanda, Mərkəzi Bank dekabrda məzənnəni saxlamaqla biznesə və insanlara gözlənilməz Yeni il hədiyyəsi verdi, baxmayaraq ki, özü də artımı ehtimal edirdi. Lakin qiymətlər və tariflərlə bağlı bütün təlatümlərə baxmayaraq, ilin sonuna qədər iqtisadiyyat, təxminən 4% artacaq. Bu, niyə vacibdir? Rusiya iqtisadiyyatı xarici təzyiqlərə baxmayaraq inkişaf edir və bu, rusiyalıların həyat səviyyəsinə birbaşa təsir göstərir. Suverenlik üçün inflyasiya və iqtisadiyyatda daha yüksək dərəcələr şəklində yüksək qiymət ödəmək lazım gəlir. Lakin uzunmüddətli perspektivdə bu, daha dayanıqlı artım və vətəndaşların rifahının yaxşılaşması şəklində nəticələr verəcək. Ötən il Rusiya Federasiyası Hökuməti 2025-ci il yanvarın 1-dən qüvvəyə minəcək və bütövlükdə vergi sisteminin ədalətliliyini artırmağa yönəlmiş genişmiqyaslı vergi dəyişiklikləri qəbul etdi. Əsas prinsip ondan ibarətdir ki, varlılar daha çox ödəməlidirlər, zəif təbəqələr, mühüm layihələr və iqtisadiyyatın sektorları isə fayda əldə edəcəklər. Biznes üçün ən əhəmiyyətlisi gəlir vergisinin 20%-dən 25%-ə qədər artması oldu. Bunun müqabilində şirkətlər vergi sisteminin növbəti altı il ərzində dəyişməz qalacağına dair zəmanətlər aldılar. Bu, əlavə ödənişlər tətbiq etməkdən qorxmadan planlaşdırmağı asanlaşdırır. Vətəndaşlar üçün ən çox nəzərə çarpan amil fərdi gəlir vergisinin artımı olacaq. İldə 2,4 milyon rubla qədər gəlirlər üçün cari 13% dərəcəsi qalır, 2,4 milyondan 5 milyona qədər gəlirlər üçün 15%, 5 milyondan 20 milyon rubla qədər - 18%, 20 milyondan 50 milyon rubla qədər - 20% ödənməli olacaq. İllik 50 milyon rubldan çox gəlir isə 22% dərəcəsi ilə vergiyə cəlb ediləcək. Bu, niyə vacibdir? Dövlət üçün vergilər təkcə büdcəni doldurmaq vasitəsi deyil. Onlar həvəsləndirici rol oynayırlar. Əvvəllər rentabelliyi xammaldan aşağı olan texnologiya sektorlarına investisiyaların cəlbediciliyi bu dəyişikliklər sayəsində artacaq. Hökumətin isə sosial gündəmə, o cümlədən aztəminatlı ailələrə dəstək üçün daha çox vəsaiti olacaq. Bir il əvvəl rublun məzənnəsi zəiflədikdə və dolların dəyəri 100 rubldan yuxarı qalxanda hökumət valyuta nəzarəti tədbirləri, o cümlədən ən böyük ixracatçıların xarici valyuta gəlirlərini satması tələbini tətbiq etdi. Mexanizm müvəqqəti mexanizm kimi təqdim edildi və öz effektivliyini göstərdi. Buna görə də Maliyyə Nazirliyi onu ən azı 2024-cü ilin sonuna qədər uzatmağı təklif etdi, Rusiyanın Dövlət Dumasında isə onun tamamilə daimi olması təklifləri var idi. Rusiya Bankı valyuta məhdudiyyətlərinin biznesə zərər verdiyini vurğulayaraq buna qarşı çıxıb. Bundan əlavə, tənzimləyicinin fikrincə, rublun məzənnəsinə digər amillər: ticarət balansı, vergi dövrləri, inflyasiya və hətta büdcə xərcləri də təsir göstərir. Nəticədə hakimiyyət kompromis həll yolu tapdı - valyuta nəzarətini tamamilə ləğv etmədilər, amma onu əhəmiyyətli dərəcədə zəiflətdilər. İlin sonunda milli valyutanın volatilliyi artıb: dollar yenidən 100 rubldan bahadır. Amma, görünür, hakimiyyət valyuta məhdudiyyətlərinin sərtləşdirilməsi ilə bağlı yekun konsensusa gəlib: həm Mərkəzi Bankın rəhbəri Elvira Nabiullina, həm də maliyyə naziri Anton Siluanov onlara ehtiyac görmədiklərini bildiriblər. Bu, niyə vacibdir? Valyuta nəzarəti qaydaları yalnız böyük şirkətlərə birbaşa təsir göstərir. Amma hakimiyyətin mövqeyi bütövlükdə bazara rublun məzənnəsinə nəzarət üçün ciddi tədbirlərin olmayacağına dair siqnal verir. Bu, o deməkdir ki, rublun volatilliyi kifayət qədər yüksək olaraq qalacaq. İlin ortasında Rusiyada dörd ildən artıqdır qüvvədə olan və rusiyalılara illik 8%-lə mənzil almaq üçün kreditlər cəlb etməyə imkan verən geniş güzəştli ipoteka proqramı başa çatıb. Proqram tikinti artımının drayveri, eyni zamanda mənzil qiymətlərində güclü artımın səbəbkarı olub. İpoteka bazarında "köpük" yaranacağından qorxan səlahiyyətlilər onu yeniləməmək qərarına gəliblər. Digər güzəştli ipoteka proqramları: ailə, kəndli Uzaq Şərq, Arktika ipotekaları, eləcə də İT mütəxəssisləri üçün proqram, onlar üçün şərtlər sərtləşdirilsə də, qorunub saxlanılıb. Ev satışları azalıb və qiymətlər də aşağı düşüb. Hərçənd, hətta bu cür şəraitdə belə insanlar kredit götürməyə davam edirlər. Banklar isə birləşdirilmiş ipoteka təklif etməyə başlayıblar - kreditin bir hissəsi güzəştli proqram üzrə, məbləğin digər hissəsi isə hətta bazar qiymətindən də yüksək ola bilər. Daimi pərakəndə ipoteka şərtləri də sərtləşib: hazırda əksər banklarda ilkin ödəniş mənzil dəyərinin 50%-ni təşkil edir, baxmayaraq ki, bəzi hallarda onu 20%-ə qədər endirmək olar. Mərkəzi Bank əsas faiz dərəcəsini silsillə şəklində artırdıqdan sonra bazar ipotekası üzrə minimum dərəcələr hazırda illik 28%-i ötüb. Bu niyə vacibdir? Yüksək kredit faizləri bir çox vətəndaş üçün ev almağı əlçatmaz edir. Amma bu müvəqqətidir. İnflyasiya yavaşladıqca, iqtisadiyyatda dərəcələr aşağı düşəcək və güzəştli proqramlara ehtiyac qalmayacaq. Digər tərəfdən, hazırda banklar əmanətlər üzrə çox sərfəli faiz dərəcələri təklif edirlər - bəzi banklarda əmanət faizləri illik 24%-ə çatmağa başlayıb. Mütəxəssislər ailələrə ev almaq üçün pul yığmağı və ilkin ödəniş üçün qənaət etməyi məsləhət görürlər. 2024-cü ilin əvvəlindən Rusiyada vətəndaşların uzunmüddətli əmanətləri üçün yeni alət - uzunmüddətli əmanət proqramı (UƏP) istifadəyə verilib. Artıq iki milyondan çox rusiyalı onun iştirakçısıdır. İnvestisiyaların həcmi isə 145 milyard rubla çatıb. Proqram çərçivəsində vətəndaşlar qeyri-dövlət pensiya fondunda əmanət hesabı aça, ora töhfələr köçürə və ildə 36 min rubla qədər dövlətdən birgə maliyyələşdirmə və 52 min rubla qədər vergi ayırmaları ala bilərlər. Dövlət bazar qarşısında iddialı məqsəd qoyub - 2026-cı ildə proqram çərçivəsində cəlb edilən vəsaitin həcmi ÜDM-in 1%-ni keçməlidir ki, bu da ən azı 2,3 trilyon rubl deməkdir. Bu, niyə vacibdir? Pensiya yığımları iqtisadiyyata uzunmüddətli investisiya qoyuluşunun əsas mənbəyidir. Proqram sayəsində pensiya fondları Rusiyada irimiqyaslı layihələri maliyyələşdirmək üçün resurslara malik olacaqlar. Proqramda iştirak etmək qərarına gələn vətəndaşlar isə bu layihələrdən birbaşa yararlana biləcəklər. Ötən il Rusiya Prezidenti Vladimir Putin kriptovalyuta mayninqinin leqallaşdırılması ilə bağlı çoxdan gözlənilən qanunu imzalayıb. Bundan əvvəl Rusiyada bu cür fəaliyyətlər hüquqi tənzimləmədən kənarda idilər, baxmayaraq ki, ölkə, ekspertlərin fikrincə, myaninqdə artıq dünya liderlərindən birinə çevrilmişdi. Hazırda Rusiyada həm hüquqi şəxslər, həm fərdi sahibkarlar, həm də Rusiya Federasiyasının vətəndaşları mayninqlə məşğul olmaq hüququna malikdirlər. Yalnız beynəlxalq ödənişlərdə kriptovalyutadan ödəniş vasitəsi kimi istifadə etmək qanunidir. Ölkə daxilində bu, çox riskli olsa da, yalnız investisiya aləti olaraq qalır. Bundan əlavə, hökumət mədənçilər üçün tələbləri təsdiqlədi, onlar üçün enerji istehlakı limiti təyin etdi: məsələn, bu rəqəm fərdi sahibkar qeydiyyatı olmayan vətəndaşlar üçün ayda 6 min kVt/saatdır. Elektrik enerjisi çatışmazlığı olan bölgələrdə isə mədən işlərinə tam qadağa daxil olmaqla əlavə məhdudiyyətlər tətbiq oluna bilər. Bu, niyə vacibdir? Maynerlər oyunun qaydalarını aldılar və vicdanla işləyə, vergi ödəyərək və hakimiyyətin təqiblərindən qorxmadan işləyə bilərlər. Bundan əlavə, qanun bu sahəyə böyük investisiyalar üçün imkanlar açır. Buna görə də ekspertlər gözləyirlər ki, yaxın illərdə Rusiya ABŞ-ı keçə və sənaye kriptovalyutasının hasilat həcminə görə dünyada birinci yeri tuta bilər. Dondurulmuş aktivlərin mübadiləsi və avrobond mübadiləsi 2024-cü ildə Rusiya aktiv mübadiləsinin iki mərhələsini həyata keçirdi: xarici investorlara qeyri-rezidentlərin pullarının bloklandığı "C" tipli hesablardakı vəsaitlərdən istifadə etməklə rusiyalılardan xaricdə dondurulmuş aktivləri almaq imkanı verildi. Rusiya Federasiyasında hər bir investor qiymətli kağızları maksimum 100 min rubla sata bilər. Nəticədə, ümumilikdə 10,6 milyard rubl dəyərində rusiyalılara məxsus aktivləri geri almaq mümkün olub. Bundan əlavə, Rusiya Maliyyə Nazirliyi dekabr ayında Rusiyanın suveren avrobondlarını əvəz etmək üçün genişmiqyaslı layihəni başa çatdırdı. O, avrobondların 64%-dən çoxunu nominal üzrə 20,8 milyard dollar ekvivalentində Rusiya qiymətli kağızları ilə əvəz edə bildi. Bu əməliyyatda iştirak edən investorlar xarici təşkilatların qeyri-dost hərəkətləri səbəbindən çətinliklərdən xilas olacaqlar. Bununla yanaşı, Maliyyə Nazirliyi 11,6 milyard dollar dəyərində qalan əvəzlənməmiş avrobondların təkrar bazarda dövriyyəsini davam etdirəcəyini və əvvəlki qaydada xidmət göstərəcəyini vurğulayıb. Bu, niyə vacibdir? Təbii ki, heş də bütün rusiyalıların xarici aktivləri və valyuta istiqrazları yoxdur. Lakin müsbət haldır ki, hakimiyyət sanksiyalara görə özəl investorların üzləşdiyi problemlərin ən azı bir hissəsini həll edə bildi. Qalanları isə bu əhvalatdan ibrət götürməlidir: xarici investisiyalar təkcə maliyyə deyil, həm də nəzərə alınmalı olan mühüm siyasi risklər daşıyır. "BRICS Bridge" platformasının ödəniş sistemi BRİKS ölkələri yeni beynəlxalq maliyyə və hesablaşma sisteminin yaradılması barədə razılığa gəliblər. Bu təşəbbüs Rusiyanın 2024-cü ildə təşkilata sədrliyi çərçivəsində prioritetə çevrilib. Sistem ölkələrə, hətta təşkilatdan kənarda olanlara dollardan istifadə etmədən ödənişlər aparmağa və investisiya cəlb etməyə imkan verəcək. Sistem, hələ ki, fəaliyyət göstərmir və ekspertlər belə bir layihənin həyata keçirilməsinin asan məsələ olmadığını etiraf edirlər. Bu sistem dolların dünya valyutası kimi mövqeyini ciddi şəkildə sarsıdacağı üçün ona qatılacaq ölkələr ABŞ-ın sanksiyaları ilə üzləşə bilərlər. Bununla belə, yeni beynəlxalq hesablaşma sisteminin yaradılmasının vaxtı çoxdan yetişib. Dünyanın hər yerində biznes qurumları dollardan suveren dövlətlərə qarşı silah kimi istifadə edən ABŞ siyasətçilərin qərarlarından asılı olmaq istəmir. Bundan əlavə, BRİKS platforması yeni texnologiyalar üzərində qurulacaq: o, ödənişlərdə milli valyutalardan və rəqəmsal aktivlərdən istifadə etməyə imkan verəcək. Bu, niyə vacibdir? Müstəqil ödəniş platformasının yaradılmasında əsas məqsəd ondan ibarətdir ki, heç kim ondan ayrıla bilməz. Sistem siyasətdən və sanksiyalardan kənarda olacaq, yəni istənilən istifadəçi heç bir problem olmadan başqa ölkələrdə mal və ya xidmət haqqını ödəyə biləcək. Rusiya hökuməti ötən il yeni milli layihələri təsdiqləyib. Onlar əvvəlkilərdən daha böyükdür: 2030-cu ilə qədər onların həyata keçirilməsi üçün 40 trilyon rubldan çox büdcə vəsaiti və ən azı daha 13 trilyon rubl büdcədənkənar investisiyaların ayrılması planlaşdırılır. Milli layihələr Rusiya Federasiyasının Prezidenti tərəfindən elan edilmiş milli məqsədlərə nail olmaq üçün lazımdır: əhalinin qorunması, ailəyə dəstək, istedadların inkişafı, ətraf mühitin rifahı, texnoloji liderlik. 2024-cü ildə dörd istiqamət üzrə 19 milli layihə təsdiq edilib: "texnoloji suverenlik", "infrastruktur", "sosial dəstək" və "iqtisadi inkişaf". Lakin artıq 2025-ci ilin yazına qədər onların sayı 20 olacaq - martın sonuna qədər hökumət "Bioiqtisadiyyat" milli layihəsini hazırlamalıdır. Bu, niyə vacibdir? Rusiyanın hər bir sakini milli layihələrin təsirini hiss etməlidir. Onlar yüksək keyfiyyətli xidmətlərdən istifadə edəcək, texnoloji cəhətdən qabaqcıl tibbi xidmət alacaq, uşaqlar təmirli məktəblərə, həvəskar dərnəklərə gedəcəklər. Əgər ucqar kəndin sakinləri yollarının, nəhayət ki, təmir olunduğunu görsələr, çox güman ki, bu, milli layihə çərçivəsində edilib. 2024-cü ilin yazında Vladimir Putin Rusiyada ən böyük infrastruktur layihəsinin - Moskva-Sankt-Peterburq yüksək sürətli dəmir yolunun (YSDY) istifadəyə verildiyini elan etdi. Onun həyata keçirilməsi, səlahiyyətlilərin ilkin hesablamalarına görə, 2,166 trilyon rubl tələb edəcək. Yolun Moskvadan çıxışları artıq tikilir. Əsas hissənin tikintisinə isə 2025-ci ilin ortalarında başlanması planlaşdırılır. Amma layihə təkcə yol deyil. Rusiya özünün yüksək sürətli qatarını yaradacaq. İndiyə qədər ölkədə belə texnologiyalar olmayıb. Qatar "Uralskiye Lokomotivı" ("Ural lokomotivləri") zavodu tərəfindən inşa ediləcək. Şirkət artıq prototipini təqdim edib. "Belıy kreçet" ("Ağ şahin") adını alan qatar saatda 400 kilometrə qədər sürət yığacaq, əsas sürəti isə saatda 360 kilometr olacaq. Qatarlarınn istismarı mənfi 40-dan plyus 40 dərəcəyə qədər olan temperaturda mümkün olacaq. Bu, niyə vacibdir? Moskvadan Sankt-Peterburqa gedən yol iki saatdan bir qədər çox vaxt aparacaq və bununla da yüzlərlə yeni iş yerinin yaranmasına səbəb olacaq. Ancaq bu, yalnız "ilk şahindir": yaxın bir neçə onillikdə, Moskvadan, məsələn, Kazan, Yekaterinburq, Adler və Minskə bir neçə yeni yüksək sürətli dəmir yol xətti peyda ola bilər.Digər maraqlı xəbərləri həmçinin Sputnik Azərbaycan-ın Teleqram kanalından izləyin.

2024

xəbərlər

ru_AZ

rusiya, briks , rubl, iqtisadiyyat, moskva, sankt-peterburq, dəmir yolu, əhali, layihə