Tramp gələcək - Avropanı öldürəcək

BAKI, 13 dekabr — Sputnik. Donald Trampın inauqurasiyasına hələ bir aydan çox vaxt var, lakin bütün Qərb dünyası ehtiyatla onun ABŞ lideri kimi legitimləşdirilməsini gözləyir. Qərb nəşrləri yazır ki, Trampın hakimiyyətə qayıdışı ilk növbədə, Avropa İttifaqı üçün ciddi sınaq dövrü olacaq. Çünki jurnalistlər əmindir ki, ABŞ-ın 45-ci, indi isə 47-ci prezidenti Aİ-nin vahid qurum kimi mövcudluğunun durdurulmasını istəyir.

Belə bir hekayə mərkəzində Rusiya olan bir aləmdə yaşayanlar üçün təəccüblü görünsə də, Avropa isteblişmentində mövcud olan qorxularının yaxın keçmişə söykənən real əsasları var.

Qərb nəşrlərindən biri, Trampın əvvəlki hakimiyyəti dövründə Avropaya qarşı dostluq jestləri kimi dəyərləndirilməsi mümkün olmayan qərarları və real addımları haqqında seçim edib. Burada bir sıra Avropa mallarına maneə rüsumlarının tətbiqi və Brüsseli yalnız Amerika iqtisadiyyatına fayda verəcək iqtisadi güzəştləri qəbul etməyə məcbur etmək məqsədi ilə omların dalğalar şəklində tətbiq edildi. Brüsseli yalnız Amerika iqtisadiyyatına fayda gətirən iqtisadi güzəştlər altında itələmək üçün dalğalarda tətbiq olundu. Korporasiyalar arasında müharibə yaşandı - Amerikanın Boeing və Avropanın Airbus şirkətləri arasında. Daha sonra ölkənin ən böyük sənaye canavarlarından birinə lobbiçilik edən Tramp rəqibin təyyarələri ilə şərab, pendir və bir sıra digər məhsulların daşınmasına, hətta uçuş zamanı yemək kimi istifadə olunduğu halda, idxalına qadağa tətbiq etdi. ÜTT-nin məhkəmə müharibələri çərçivəsində "Boeing" məğlub oldu, çünki təşkilat onun rəqabət üsullarını ədalətsiz, ABŞ-ın xarici siyasətini isə proteksionist kimi tanıdı. Amma Tramp burada da öz mövqeyində dayanaraq, Vaşinqtonun bu qərarı tanımayacağını bildirdi və ÜTT Apellyasiya Şurasının hakimlərini istefaya getməyə məcbur etdi. O vaxtdan bəri ABŞ 49 dəfə yeni hakimlərin təyinatını əngəlləyərək qərarın icrasına mane olub.

Onlar həmçinin yeni seçilmiş prezidentin Rusiya boru kəməri qazının tədarükü üçün uzunmüddətli müqavilələrdən imtina etməyə və Luiziana sahillərindən daha bahalı mayeləşdirilmiş təbii qaza (MTQ) keçməyə məcbur edildiyini xatırladıblar. Baş ofisi Berlində yerləşən, lakin Avropa, Asiya və Şimali Amerikanın 40-dan çox ölkəsini əhatə edən SEFE (Securing Energy for Europe GmbH) korporasiyasının rəhbərinin yeni çıxışı məqaləyə ahəngdar səslənib. Eqbert Lege açıq şəkildə bildirib ki, Avropa qazla təmin olunur, lakin onun qiyməti elədir ki, Aİ dünya bazarlarında rəqabət üstünlüyünü itirir. Əslində, bu təşəbbüs, Amerika qaz işçilərinin ciblərini pulla dolduraraq onlardan gəlir, halbuki ABŞ-ın öz daxilində enerji resursları bəzən iki-üç dəfə ucuzdur.

Tramp administrasiyasının təşəbbüsü ilə Çinə qarşı başlanan və komandanlıq əmri ilə demək olar ki, bütün müttəfiqlərini özünə sürükləyən ilk ticarət müharibəsi də unudulmayıb. Trampın qeyd-şərtsiz qələbəsini elan etməsinə baxmayaraq, İki il davam edən qarşıdurmanın nəticələri çox mübahisəlidir. Ona yardım edən ölkələr isə bu yolda real itkilərə məruz qaldılar. Çin mallarının, ilk növbədə Huawei və ZTE korporasiyalarının elektronikasının idxalına məhdudiyyətlərin tətbiqinə cavab olaraq, Pekin Avstraliya kömürünün idxalını altı ay müddətinə qadağan edərək, sonuncunun iqtisadiyyatını praktiki olaraq çökdürdü. Avropa da o zaman zərər çəkdi, Çin qeyri-dost addımlarına cavab olaraq, əsas məhsullarının qiymətini qaldırdı və eyni zamanda, Avropa mallarının, o cümlədən maşınqayırma məhsullarının idxalına rüsumları artırdı.

Bu mövzuda yazılan məqalələrdən birində NATO baş katibinin ofisinin keçmiş siyasi planlaşdırma direktoru Fabrice Potierin fikirləri təqdim edilir. O, ABŞ və Avropa Birliyi arasındakı mövcud münasibətləri, bu qlobal güc mərkəzlərinin siyasi, ideoloji və iqtisadi baxımdan daha da ayrılmağa davam etdiyi "böyük bir ayrılıq" kimi dəyərləndirdi. O, Trampı və onun Amerikanı təcridetmə proqramını, eyni zamanda müttəfiqlərə qarşı ultimativ proteksionizmi kəskin tənqid edib. Yeri gəlmişkən, Pothier, yaxın keçmişdə kifayət qədər iriçaplı NATO rəsmisi olaraq, həm də əmindir ki, Tramp Ukraynanın alyansa inteqrasiyasının hətta formal yollarını da əngəlləyəcək və beləliklə Kiyevi Moskva ilə xoşagəlməz danışıqlara məcbur edəcək.

Avropada, yuxarıda deyilənlərin Aİ-nin ardıcıl şəkildə zəifləməsinə, hətta bəlkə də parçalanmasına yönəldiyini aydın görürlər. Bu sözləri ABŞ-ın Aİ-dəki keçmiş səfiri Entoni Qardner deyib. Diplomat hesab edir ki, Tramp və onun "trumponomikasını" vahid Avropadan çox, ayrı-ayrı dövlətlərin mövcudluğu qane edir. Belə olan halda onların hər biri ilə Amerika şirkətləri və prezidentin özünün şəxsi simpatiyaları əsasında ayrı-ayrı sazişlər imzalamaq olar.

Macarıstan lideri altı ay əvvəl Respublikaçılar Partiyasının konfransına gəldi və daha sonra şəxsən Trampa sarsılmaz sadiqliyini nümayiş etdirdi. Bu həftə Orban Trampla şəxsi iqamətgahında görüşüb, ertəsi gün Vladimir Putinə zəng edib, bir gün sonra isə Ankaraya səfər edib. Macarıstanın baş naziri əslində dünya xəritəsinin gələcək konturlarını müəyyən edən dünyanın ən böyük güc mərkəzlərini birləşdirən mekik rolunu oynayır. Ən azından Yaxın Şərq və Şərqi Avropada. Yada salaq ki, iyul ayında Orban Kiyev - Moskva - Pekin - Vaşinqton arasında görünməmiş səyahət etmiş və sonda onun əsas həmsöhbəti də Tramp olmuşdu.

Ümumiyyətlə, "Orban işi" Avropanın gələcəyi üçün son dərəcə vacibdir və bunu istisnasız olaraq hamı başa düşür.

Son bir neçə ildə Macarıstan özünəməxsus siyasətlə görünməmiş üstünlüklər əldə edib. Özünüz qiymətləndirin. Avropa Komissiyasının qətnaməsini pozaraq, "Pakş" AES-də iki enerji blokunun tikintisinə hazırlıq gedir. Macarıstan Rusiya karbohidrogenlərini mövcud məhdudiyyətlərdən kənar idxal etmək üçün unikal hüquq əldə edib. Bir müddət əvvəl Budapeşt Qazprombank ilə əməkdaşlığa, yəni enerji əməliyyatları üzrə rublla aparılmasına rəsmi icazə verilməsi üçün yeni tələb irəli sürüb. Macarıstan Ukraynanın istənilən Avrointeqrasiya təşəbbüslərinə mane olur və dünən Avropa Komissiyasına rəsmi olaraq bildiriş verib ki, Gürcüstana qarşı bütün sanksiyaları bloklamaq niyyətindədir.

Buna baxmayaraq, Macarıstan, əvvəllər ənənəvi olaraq Brüsselin maliyyə subsidiyalarında oturmuş, Avropanın ən zəif iqtisadiyyatlarından biridir.

Ola bilər ki, biz tarixi rol dəyişikliyində iştirak edirik. Heç kim üçün sirr deyil ki, son illərdə ABŞ-ın Aİ daxilində maraqlarının əsas keçiricisi Polşa idi. Lakin ilk prezidentlik dövründə Trampı tərifləməkdən çəkinən Varşava, son seçkilərdə açıq şəkildə demokratlara üstünlük verdi və respublikaçılar təmsilçisinə qarşı sərt ifadələr işlətdi. Sonuncunun qələbəsindən sonra Avropa Parlamentinin deputatı Dominik Tarçinski əvvəllər Radoslav Sikorsky və Donald Tuskun işlətdiyi bütün təhqirlərdən ibarət olan bir xüləsəni Trampa göndərdi.

Qərbdə Trampı qisasçı hesab edirlər. Bu baxımdan Macarıstanın Amerika siyasətinin və qitədəki maraqlarının əsas inteqratoruna çevrilməsi variantı istisna oluna bilməz. Onun Avropa siyasətinin ümumi xəttinə sabotajı nəzərə alınarsa, Aİ-nın həqiqətən də parçalanmaya doğru sürüklənə biləcəyi də mümkün versiyalar arasındadır. Yeri gəlmişkən, Qərbdə artıq bu mövzuda bir neçə elmi əsər dərc olunub - və parçalanma dövrü kimi 2025-2027-ci illər göstərilir.