BAKI, 12 noyabr — Sputnik. "China Airshow 2024" aviasiya-kosmik sərgisi Çinin Quandun vilayətinin Çjuhay şəhərində noyabr 12-dən 17-dək keçirilir. Dünyanın 47 ölkəsindən 150-yə yaxın xarici sərgi iştirakçısı hərbi və mülki aviatexnika, kosmik texnologiya, silah, hava hücumundan müdafiə və radioelektron mübarizə sistemlərini təqdim edir. Bu ən böyük tematik tədbir Çin Xalq Respublikasında (ÇXR) iki ildən bir keçirilir.
Burada Rusiya, Fransa, ABŞ, Səudiyyə Ərəbistanı və İtaliya öz milli pavilyonlarını təqdim ediblər. Lakin Qərb ölkələri öz nailiyyətlərini nümayiş etdirməkdənsə, başqalarının nailiyyətlərini öyrənməyə daha çox meyllidirlər. Obyektiv səbəb texnoloji müstəsnalığın itirilməsidir.
Su-57
© Photo : Rosoboronexport
Yüzlərlə mütəxəssisin, milyonlarla yerli sakinin və salona gələn ziyarətçilərin cəlbedici mərkəzi xaricdə ilk dəfə təqdim olunan Rusiyanın beşinci nəsil Su-57 qırıcısı olub. Bu, düşmənin müasir (NATO) hava hücumundan müdafiə və radioelektron mübarizə sistemlərindən istifadə etməsi ilə yüksək intensivlikli münaqişədə uğurlu döyüş təcrübəsi olan dünyada yeganə gözəgörünməz təyyarədir.
"China Airshow 2024" sərgisindəki Rusiya pavilyonu səxavətlə hərbi-sənaye kompleksinin onlarla aparıcı müəssisəsinin təyyarələri, helikopterləri, aviasiya silahları, hava və raketdən müdafiə sistemləri, radioelektron mübarizə sistemləri, mühərrikləri, avionikası (aviasiya elektronikası) və digər yüksək texnologiyalı məhsulları ilə doludur.
"Rosoboroneksport"un baş direktoru Aleksandr Mixeyev xarici "debüt yaylımı"nı xüsusilə qeyd edib: Bunlar Su-57E qırıcısı, ən yeni "Qrom-E1", X-58UŞKE və X-38MLE idarə olunan raketləri, K08BE və UPAB-1500B-E tənzimlənən aviabombaları, Ka-52E sinfinin ən yaxşı kəşfiyyat və hücum helikopterinin silahlarıdır.
Mütəxəssislərin diqqətini həmçinin uçuş məsafəsi 290 km-ə qədər olan yeni nəsil zəif gözəgörünən X-69 qanadlı raketi də cəlb edir.
Hava hücumundan müdafiə sektorunda çətin döyüş şəraitində hədəfləri vurmaqda, o cümlədən avtomatik rejimdə yüksək effektivliyini sübut edən S-350E "Vityaz" zenit-raket kompleksinin (ZRK) tayı-bərabəri yoxdur.
Beşinci nəsil çoxməqsədli Su-57E qırıcısı yekdilliklə Rusiya ekspozisiyasının "ulduzu" kimi tanınıb. Bu qırıcı geniş çeşidli yüksək dəqiqlikli məhvetmə silahlardan istifadə etmək qabiliyyətinə malikdir.
Mütəxəssislər və salonun qonaqları "gözəgörünməzi" artıq yerdə və havada görüb qiymətləndiriblər - təyyarə Çjuhay üzərində yüksək pilot ustalığını nümayiş etdirib. "Rusiya vityazları" pilot qrupu da 4++ nəslindən olan Su-35S qırıcılarından istifadə etməklə nümunəvi uçuşlarda iştirak edir. Burada simvolik davamlılığı müşahidə etmək olar- 10 il bundan əvvəl "China Airshow" sərgisində ilk dəfə olaraq bir çox ölkələrdə tələb olunan Su-35 nümayiş etdirilib.
Dünyada yeganə
Yalnız Rusiya, Çin və ABŞ beşinci nəsil qırıcılar yaratmağa qadirdir. Buna görə də, ABŞ-ın nəşrləri Rusiyanın Su-57 qırıcısının ixrac perspektivlərini - Hindistan və Əlcəzairlə xüsusi istinadlarla qısqanclıqla təhlil edir.
Onlar Rusiya təyyarələrini ABŞ-ın F-22 və F-35 analoqları ilə (birincisi açıq desək köhnəlib, ikincisi texnoloji cəhətdən beşinci nəsilə aid deyil), eləcə də Çinin J-35 və J-20 qırıcıları ilə müqayisə edirlər.
Əvvəllər də ABŞ təyyarələrinin adi xüsusiyyətlərini nəzərdən keçirmişik. Mütəxəssislər arasında Çinin beşinci nəsil qırıcılarının 2017-ci ildən bəri Rusiya mühərrikləri ilə istehsal olunduğu, Çinin "WS-10C" mühərriklərinin 2021-ci ildə inteqrasiya edildiyi və bu gün estafetin monokristal pərləri olan yeni "WS-15" mühərriklərini qəbul etdiyi bilinir. Çinin beşinci nəsil "Shenyang" J-35A qırıcısı sərgidə ilk dəfə təqdim olunur və artıq ixrac bazarına yönəlmiş hesab edilir.
Rəqiblərin üstünlüklərini və çatışmazlıqlarını qeyd etmədən "Rostex"in baş direktoru Sergey Çemezov Rusiya təyyarələri arasındakı əsas fərqi vurğulayıb:
"Bu gün Su-57 "Patriot", "NASAMS" və "IRIS" də daxil olmaqla müasir Qərb hava hücumundan müdafiə sistemlərinə qarşı effektivliyini sübut edən dünyada yeganə beşinci nəsil qırıcıdır. Təyyarə döyüş tapşırıqlarını uğurla yerinə yetirir və ən müasir silahlardan, o cümlədən zəif gözəgörünən X-69 qanadlı raketlərdən istifadə edə bilir".
Əlbəttə ki, belə bir maşın yüksək ixrac potensialına malikdir, mütəxəssislər və xarici müştərilər arasında əhəmiyyətli maraq doğurur.
Çin mediası Su-57-də pilot ustalığını "fizika qanunlarını pozan" "əsl sənət" adlandırıb. Yenə də görünməz mahiyyət daha vacibdir.
"China Airshow 2024" sərgisində Rusiya hərbi-sənaye kompleksi təkcə yeni məhsullar deyil, həmçinin xüsusi hərbi əməliyyat (XHƏ) zonasında yüksək effektivliyini sübut edən məhsulları da təklif edir. Su-57 qırıcısı yüksək intensivlikli döyüş əməliyyatlarının veteranıdır (düşmənin müasir hava hücumundan müdafiə və radioelektron mübarizə sistemlərindən istifadə etdiyi şəraitdə). Belə bir nüfuz planetin istənilən bölgəsində müasir hərbi əməliyyatlar teatrında qarşıya qoyulan vəzifələrin yerinə yetirilməsinə zəmanət verir.
ABŞ və Çinin beşinci nəsil təyyarələrinin döyüş təcrübəsi yoxdur və xarici sifarişçilərin gözləntiləri reallıqla üst-üstə düşməyə bilər.
Əlbəttə ki, dünya bazarına çıxmaq məqsəd deyil. Rusiya təyyarə istehsalçıları dövlət prioritetləri sisteminə riayət edirlər.
Rusiya Aerokosmik Qüvvələri noyabrın 11-də ən yeni Su-57 və Su-35S qırıcılarının növbəti partiyasını qəbul edib. Aerokosmik Qüvvələrinin əvvəlki maşın partiyası sentyabr ayında alınıb. "Komsomolsk-na-Amure" aviasiya zavodu 5-ci və 4++ nəsil qırıcıların istehsalını genişləndirir, dövlət müdafiə sifarişi qüsursuz yerinə yetirilir.
Digər maraqlı xəbərləri həmçinin Sputnik Azərbaycan-ın Teleqram kanalından izləyin.