Şimal dəniz marşrutu və “Şimal-Cənub” BND-nin birləşməsindən sonra nə baş verəcək

BAKI, 4 noyabr — Sputnik. Nəqliyyat dəhlizlərinin inkişafı və bu layihələrin qarşılıqlı inteqrasiyası məsələləri bu gün ölkələr üçün həmişəkindən daha aktualdır. Çünki yalnız digər dəhlizlərə və ya dəniz limanlarına çıxışı olan logistik marşrutlar istifadə baxımından perspektivlidir.

Nəqliyyat dəhlizlərinin inteqrasiyası daha perspektivli bazarlara çıxışa imkan verən qüsursuz logistik məkanın yaradılması üçün də vacibdir.

Regionun ən mühüm nəqliyyat marşrutlarından biri - “Şimal-Cənub” beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi üçün onun digər layihələrlə, məsələn, Şimal dəniz marşrutu (Şimal dəniz yolu/ŞDY) ilə inteqrasiyası da vacibdir.

Belə ki, oktyabrın 29-da Rusiya Federasiyası Təhlükəsizlik Şurasının katibi Sergey Şoyqu BƏƏ-yə səfəri zamanı bildirib ki, “Şimal-Cənub” beynəlxalq nəqliyyat dəhlizinin Şimal dəniz marşrutu ilə inteqrasiyası planlaşdırılır ki, bu da hər iki marşrut üzrə yükdaşıma həcmlərində əhəmiyyətli artıma səbəb olacaq.

Husilərin hücumları səbəbiylə Qırmızı dəniz və Ədən körfəzində gəmilərin üzləşdiyi risklər səbəbindən alternativ dəniz tədarükü yolları axtarmaq zərurəti yarandığı üçün Şimal dəniz marşrutu hazırda beynəlxalq yükdaşıyıcıların diqqət mərkəzindədir.

Əgər əvvəllər Şimal dəniz marşrutundan yalnız Rusiya və qismən də Çin şirkətləri istifadə edirdilərsə, artıq bir ildən çoxdur ki, bu marşrutla başqa ölkələrdən mallar gətirilir. Məsələn, bu ilin avqustunda məlum olub ki, Azərbaycan da marşrutdan istifadəyə başlayıb.

LSEG-in (London Fond Birjasının operatoru) məlumatına görə, Azərbaycandan olan şirkətə məxsus neft tankeri tarixdə ilk dəfə Şimal dəniz marşrutu ilə Çinə gedib. 2005-ci ildə inşa edilmiş Prisma tankeri ICE 1C sinfinə malikdir və bu, ona buzqıran dəstəyi ilə ŞDM-də naviqasiya etməyə imkan verir.

Bundan əlavə, xarici nəşrlərin yazdığına görə, bəzi Qərb yükdaşıyıcıları Qırmızı dənizin bağlanması səbəbindən alternativ yollar axtarmağa məcbur olan Şimal dəniz marşrutundan istifadə etməyə başlaya bilərlər. Belə ki, Xarici Polisə görə, artan xərclər və husilərin hücumuna məruz qalmaq qorxusu bəzi yükgöndərənləri Şimal dəniz marşrutunu alternativ kimi nəzərdən keçirməyə vadar edib. Xüsusən buzların əriməsi ənənəvi olaraq yalnız iyun ayından oktyabr ayına qədər açıq olan marşrutdan daha uzun müddətə istifadə etməyə imkan yaradır.

Şimal dəniz marşrutunun beynəlxalq yükdaşımalarda artan rolunu dərk edən Rusiya bu marşrutun genişləndirilməsi və inkişafı istiqamətində işlərə başlayıb. Belə ki, bu ilin mayında Rusiya və Çin Şimal dəniz marşrutunun inkişafı üzrə birgə alt komitə yaratmaq qərarına gəliblər ki, onun vəzifələrinə layihə marşrutu boyunca infrastrukturun inkişafı daxildir.

Qeyd edək ki, Şimal dəniz marşrutu ilə Avropadan Asiyaya marşrut, Süveyş kanalı və Qırmızı dənizdən keçən analoji marşrutdan fərqli olaraq, daha qısadır - 13 min km, 22 min km -ə qarşı. Mövcud şəraitdə ŞDM-nun şübhəsiz üstünlüyü onun təhlükəsizliyidir.

Nəticədə, Şimal dəniz marşrutu ilə yükdaşımalar 2019-cu ilin sonundakı 31 milyon tona qarşı ötən il rekord həddə - 36,2 milyon tona yüksəlib. Rusiya ŞDM vasitəsilə daşımaların bu il daha 11% artaraq 40 milyon tona çatacağını gözləyir.

Eyni zamanda, bu il Şimal dəniz marşrutu ilə tranzit daşımaların artımı 40%-ə qədər ola bilər ki, bu da beynəlxalq daşıyıcıların bu marşruta marağının artmasının göstəricisidir.

Əsasən Şimal dəniz marşrutu ilə daşınan yüklərə gəlincə, bu, əsasən maye karbohidrogenlərdir. Belə ki, bütün ötən il ərzində Şimal dəniz marşrutu ilə daşınan yüklərin yarıdan çoxu mayeləşdirilmiş təbii qazın payına düşüb.

Rusiya ŞDM ilə birlikdə iştirakçı ölkələrlə tərəfdaşlıqda “Şimal-Cənub” BND-ni də fəal şəkildə inkişaf etdirir. Həm də bu, marşrutun eyni vaxtda üç qolunda tətbiq edilir - qərb (Azərbaycan və İran ərazisi vasitəsilə), Transxəzər ( Xəzər dənizi vasitəsilə Rusiya Federasiyası və İran limanları vasitəsilə, həmçinin şərq (Qazaxıstan, Türkmənistan və İran ərazisi vasitəsilə).

İki marşrutun birləşdirilməsi həqiqətən layihələr üçün böyük imkanlar açır. Belə ki, “Şimal-Cənub” gələcəkdə Şimal dəniz yolunu Hind okeanı və Fars körfəzindəki limanlarla birləşdirə bilər. Öz növbəsində, Şimal dəniz marşrutu “Şimal-Cənub” iştirakçılarına Uzaq Şərq bazarlarına daha sürətli və alternativ çıxışı təmin edə bilər.

Bu, “Şimal-Cənub” iştirakçıları tərəfindən Uzaq Şərq ölkələrinin bazarlarına maye karbohidrogenlərin tədarükünün artması nəzərə alınmaqla xüsusilə vacibdir - quru ilə çatdırılma nəqliyyat vasitələrinə yükləmə/boşaltma ehtiyacı baxımından daha çətindir, dəniz nəqliyyatda isə belə bir problem yoxdur.

Qeyd etmək lazımdır ki, bu gün həm ŞDM, həm də “Şimal-Cənub” yükgöndərənlər tərəfindən fəal istifadə olunmasına baxmayaraq, hər iki layihə hələ də inkişaf mərhələsindədir. Belə ki, xüsusilə, Rusiya Federasiyası, Azərbaycan və İran “Şimal-Cənub” marşrutunun qərb qolunu, o cümlədən İran ərazisində çatışmayan Rəşt-Astara hissəsinin tikintisini inkişaf etdirir. Eyni zamanda, Rusiya Federasiyası ilə İran arasında dəniz nəqliyyatı inkişaf edir, layihənin şərq marşrutu modernləşdirilir və təkmilləşdirilir.

Eyni zamanda, Şimal dəniz marşrutunun inkişafı üzrə işlər aparılır - marşruta artan tələbatla əlaqədar yeni buzqıran gəmilər alınır və tikilir, dəhliz boyu limanlar və infrastruktur modernləşdirilir.

Mütəxəssislər qeyd edirlər ki, “Şimal-Cənub” və Şimal dəniz marşrutu layihələrinin inkişafı paralel və sinxron şəkildə aparılmalıdır, çünki gələcəkdə bu layihələr qarşılıqlı cəlbedici olacaqlar - Şimal dəniz marşrutunun istifadəçiləri “Şimal-Cənub” BND marşrutundan istifadə perspektivi ilə və ya əksinə ona daxil olacaqlar.

Gözlənilir ki, iki layihə arasında bu cür əməkdaşlıq Avrasiya məkanında nəqliyyat dəhlizləri şəbəkəsi yaradacaq ki, bu da son nəticədə regionu dünyanın əsas logistika arteriyasına və beynəlxalq yükdaşımaların qovşağına çevirəcək.