İnteqrasiya yolunda - Azərbaycan BRİKS ölkələri ilə əməkdaşlığı necə inkişaf etdirir

BAKI, 21 sentyabr — Sputnik. BRİKS-ə qoşulmaq üçün müraciət etmiş Azərbaycan təşkilata üzv ölkələrlə əməkdaşlığı intensiv şəkildə dərinləşdirir və birliyin ənənəvi olaraq Bakının əsas ticarət tərəfdaşı olmayan dövlətləri ilə qarşılıqlı əlaqə qurur.

Belə ki, sentyabrın 16-da Azərbaycan və BRİKS-in təsisçilərindən biri olan Braziliya kənd təsərrüfatı sahəsində anlaşma memorandumu imzalayıb. Bu memoranduma əsasən, tərəflər kənd təsərrüfatı sahəsində əməkdaşlıq üçün birgə müəssisə yaratmağı, qarşılıqlı investisiyalar cəlb etməyi, həmçinin kənd təsərrüfatı sənayesi sahəsində elmi və texnoloji yenilikləri birgə təşviq etməyi planlaşdırırlar.

Eyni zamanda, Azərbaycan bu ilin əvvəlində BRİKS-in üzvü olan Efiopiya ilə də ticarət əməkdaşlığını inkişaf etdirir. Respublika Efiopiyaya un məmulatları tədarük etməyi planlaşdırır. Ümumi ticarət dövriyyəsi ildə 200 min dollardan bir qədər çox olan iki ölkə arasında ticarət əlaqələri üçün bu müqavilə kommersiya əlaqələrinin inkişafı baxımından kifayət qədər əhəmiyyətlidir.

Qeyd edək ki, BRİKS Bakının əsas ticarət tərəfdaşlarını və Azərbaycan iqtisadiyyatının əsas investorlarını birləşdirir. Belə ki, Azərbaycanın ticarət apardığı ölkələr arasında Rusiya mühüm yer tutur - ötən ilin sonunda iki ölkənin ticarət dövriyyəsi 4 milyard dollardan çox təşkil edib. Eyni zamanda, Azərbaycanın qeyri-neft ixracında Rusiya bazarı dominant mövqe tutur, Azərbaycan idxalında isə Rusiya ÇXR-dən sonra ikinci yerdədir.

Azərbaycanın digər mühüm ticarət tərəfdaşı və BRİKS-in üzvü olan Çin Azərbaycan bazarına mal tədarükündə lider mövqe tutur. Azərbaycanın mühüm ticarət tərəfdaşları arasında ötən il ticarət dövriyyəsi 1,4 milyard dollara çatan Hindistan da var.

Eyni zamanda, Azərbaycanın BRİKS-ə üzv olan İran, Misir və BƏƏ ölkələri ilə əlaqələri də fəal inkişaf edir - bu bazarlar Azərbaycanın qeyri-neft ixracı üçün prioritet bazarlardır.

İnvestisiyalara gəlincə, BRİKS ölkələri də respublika iqtisadiyyatının əsas investorları sırasındadır: ötən ilin sonunda assosiasiyanın üç ölkəsi Azərbaycan iqtisadiyyatına birbaşa xarici investisiyaların həcminə görə ilk 10-luğa daxil olub. Belə ki, 2023-cü ilin sonunda Rusiya Federasiyası Azərbaycana 617,339 milyon dollar (artım 19,2%), İran 395,983 milyon dollar (artım 10%), BƏƏ 318,967 milyon dollar (artım 16%) investisiya yatırıb.

Azərbaycan coğrafi mövqeyinə və inkişaf etmiş logistika infrastrukturuna görə BRİKS ölkələrinin ərazisindən keçən əsas nəqliyyat marşrutlarının kəsişmə mərkəzidir.

Belə ki, Çinin "Bir kəmər, bir yol" qlobal təşəbbüsü respublika ərazisindən, eləcə də BRİKS-ə üzv dövlətlərin dünya bazarlarına sürətli və təhlükəsiz çıxışını təmin edən "Şimal-Cənub" beynəlxalq nəqliyyat dəhlizindən (BND) keçir.

Eyni zamanda, "Şimal-Cənub" layihəsi çərçivəsində "Orta Volqa-Xəzər dənizi-Fars körfəzi" yeni dəmir yolu istiqaməti inkişaf etdirilir. Bu marşrut Rusiya regionlarının, Azərbaycan, İran və Fars körfəzi ölkələrinin infrastrukturunu birləşdirəcək ki, bu da bu dövlətlər arasında ticarət dövriyyəsini əhəmiyyətli dərəcədə artıracaq, üstəlik, ümumi təşəbbüs və layihələri aktivləşdirəcək.

Gələcəkdə Afrika qitəsinin ölkələri də "Şimal-Cənub" BND-yə qoşulmağı planlaşdırırlar. Misir və Efiopiyanın BRİKS-də iştirakı isə bu prosesi yalnız sürətləndirəcək. Bunun sayəsində Avrasiya ölkələri ilə Afrikadakı tərəfdaşlar arasında ticarət genişlənəcək.

Nəticədə Azərbaycan öz mallarını, xüsusən də qeyri-neft məhsullarını alternativ bazarlara çıxarmaq imkanı əldə edəcək. Azərbaycan üçün, həm də malların idxalından ötrü yeni bazarlar açılacaq və BRİKS çərçivəsində inkişaf etmiş nəqliyyat infrastrukturu ölkəyə təşkilata üzv ölkələrdə müxtəlif layihələrə daha fəal inteqrasiya etməyə imkan verəcək.

Bu il BRİKS-ə üzv olan ölkələrlə yanaşı, Əlcəzair, Bəhreyn, Venesuela, Küveyt, Mərakeş, Nigeriya və başqaları da təşkilata üzv olmaq üçün əvvəllər müraciət etmişdilər. BRİKS-in yeni üzvlərinin və təşkilata üzv olmaq üçün namizədlərin siyahısına nəzər salsanız, onların bir çoxunun dünya bazarına neft və qazın böyük tədarükçüləri olması diqqəti cəlb edir.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, BRİKS-in növbəti genişlənməsindən sonra qrupa OPEC+ və ya Qaz ixrac edən ölkələr forumunun üzvü olan ölkələr daxil olacaqlar. Yəni, BRİKS çərçivəsində dünya neft və qaz ehtiyatlarının və hasilatının, təxminən 60%-nə faktiki nəzarət ediləcək.

BRİKS-in yeni üzvləri təşkilatın qlobal enerji bazarında çəkisini gücləndirəcək, həmçinin bir sıra prosesləri, xüsusən də neft bazarının de-dollarizasiyasını sürətləndirəcək.

Bundan əlavə, vahid təşkilatda iştirak OPEK-in neft hasilatının tənzimlənməsi üzrə sazişlərində iştirak edən ölkələrə öz mövqelərini yaxınlaşdırmağa və neft hasilatını, dolayısı ilə dünya bazarında "qara qızıl"ın dəyərini birgə tənzimləməyə imkan verəcək.

Ekspertlər hesab edirlər ki, BRİKS çərçivəsində əməkdaşlıq neft ixracatçılarına bu və ya digər məsələ ilə bağlı daha effektiv yol xəritəsi yaratmağa imkan verəcək, üstəlik, təşkilat çərçivəsində əməkdaşlıq "qara qızıl" hasil edən ölkələr arasında dialoqda "kəskin küncləri" hamarlaşdıracaq.

Eyni zamanda, BRİKS çərçivəsində əməkdaşlıq etməklə dünya bazarına qaz tədarük edən ölkələr OPEK-in analoqunun yaradılması layihəsini reallığa çevirə bilərdilər. Ola bilsin ki, yeni üzvlər BRİKS-ə, xüsusən də İran, ardınca isə Əlcəzair və Nigeriyaya qoşulduqdan sonra, Rusiya Federasiyası və İran tərəfindən fəal şəkildə irəli sürülən qaz alyansı yaratmaq təşəbbüsü BRİKS-də öz həmfikirlərini tapa bilər.

"Mavi yanacağın" əsas idxalçısı olan Avropa ölkələrinin bu vəziyyəti onların, çox güman ki, xoşlarına gəlməyəcək. Axı "qaz OPEK"inin yaradılması həddindən artıq doymanın qarşısını almaq üçün dünya bazarına qaz tədarükünü tənzimləməyə imkan verəcək. Bu isə qiymətləri ilk növbədə istehsalçılar üçün faydalı olan səviyyədə saxlamaq deməkdir.

Azərbaycan BRİKS-ə qoşulduqdan sonra ölkə həm ən böyük karbohidrogen istehsalçıları, həm də istehlakçıları ilə təşkilatda "qonşu" olacaq ki, bu da ona enerji əməkdaşlığının coğrafiyasını genişləndirmək imkanı verəcək.

Bundan əlavə, nəqliyyat və logistika marşrutlarının inteqrasiyası, Qərb maliyyə strukturlarından asılı olmayan ödəniş sistemlərinin inkişafı, eləcə də BRİKS-in artıq öz iştirakçılarına təklif etdiyi və gələcəkdə təklif edəcəyi digər üstünlüklər, assosiasiya daxilindəki enerji resursları ilə ticarət onun üzvləri üçün daha cəlbedici olacaq.

Ümumiyyətlə, hesab edilir ki, enerji bazarında ən böyük oyunçuların BRİKS çərçivəsində birləşməsi dünyanın enerji xəritəsini yenidən formatlaşdıracaq, resurs ticarəti qaydalarını dəyişəcək, həmçinin assosiasiya üzvləri ilə əməkdaşlığı gücləndirərək onları Qərb hegemonluğundan xilas edəcək.