BAKI, 29 avqust — Sputnik. Yükgöndərənlərə tanış olan ənənəvi nəqliyyat və logistika marşrutlarındakı bir sıra problemlər alternativ tranzit marşrutlarının inkişafına səbəb olub. Xüsusilə, böyük tankerlərin və quru yük gəmilərinin Süveyş kanalından keçməsinin çətinliyi, Yəmən husitlərinin Qırmızı dənizdə, Aden körfəzində və hətta Aralıq dənizində ticarət gəmilərinə hücumları yeni marşrutların axtarışına səbəb olub və əvvəllər populyar olmayan nəqliyyat dəhlizlərinin inkişafına təkan verib.
Bu marşrutlardan biri də əvvəllər əsasən yalnız Rusiya və Çin şirkətləri tərəfindən istifadə edilən Rusiyanın Şimal dəniz yolu (ŞDY) olub.
Lakin ŞDY-dan keçən yük axınının artması, xüsusən də bu marşrut üzrə yükdaşıma mövsümündə (iyul-oktyabr) bu marşruta marağın artmasına səbəb olub, Azərbaycan isə onun yeni iştirakçılarından birinə çevrilib.
Belə ki, LSEG-nin (London Fond Birjasının operatoru) məlumatına görə, Azərbaycandan olan şirkətə məxsus neft tankeri tarixdə ilk dəfə olaraq Şimal dəniz yolu ilə Çinə üzür.
2005-ci ildə inşa edilmiş "Prisma" tankerinin ICE 1C sinfi olduğu bildirilir ki, bu da ona buzqıran dəstəyi ilə ŞDY-da naviqasiya etməyə imkan yaradır. Gəmi Rusiyanın Baltikyanı Primorsk limanında xam neft yükləyib və hazırda Qara dənizdədir.
Ən təhlükəsiz dəniz yolu
Cari naviqasiya mövsümündə altı gəmi artıq, təxminən 600 min ton Rusiya nefti daşıyıb və onların hamısı Rusiya şirkətlərinə məxsus olub. Eyni zamanda, bir sıra ekspertlər qeyd edirlər ki, ŞDY vasitəsilə daşınma yükgöndərənlərə Süveyş kanalı ilə müqayisədə daha baha başa gəlir, lakin sonuncudan fərqli olaraq, Şimal dəniz yolu ilə çatdırılma daha təhlükəsizdir.
"Bloomberg"in araşdırmasına görə, Yəmən husilərinin Qırmızı dənizdə artan hücumları fonunda ŞDY ən təhlükəsiz dəniz yoluna çevrilib.
Rusiyanın "Rosatom" dövlət korporasiyasının məlumatına görə, ötən il Şimal dəniz marşrutu ilə rekord həcmdə – 36 milyon ton yük keçib ki, bunun da yarıdan çoxunu mayeləşdirilmiş təbii qaz (MTQ) təşkil edib. Treyderlər və ekspertlər Qırmızı dənizdə davam edən husi hücumları səbəbindən Şimal dəniz yolundan daha çox tankerin üzəcəyini gözləyirlər.
May ayında "Foreign Policy"ndəki bir məqalədə qeyd olunub ki, dəniz ölkələri əsrlər boyu ŞDY-nı Avropa və Asiyanı birləşdirən potensial daha qısa marşrut kimi görürdülər, lakin Arktika bölgəsindəki sərt iqlim şəraiti uzun müddət bu marşrutdan tam istifadəyə mane olurdu.
Bu gün Arktikadakı iqlim dəyişikliyi digər bölgələrə nisbətən dörd dəfə daha sürətli baş verir və buzun sürətlə əriməsi ŞDY-nın istifadəsi ilə bağlı yenidən müzakirələrə səbəb olub.
Eyni zamanda, ŞDY daxilində Avropa və Asiyanın bəzi hissələri arasında məsafə cəmi 8 min mil (12,8 min km), Süveyş kanalından keçən marşrutun uzunluğu isə, demək olar ki, 13 min mil (20,9 min km) təşkil edir.
Rusiya Federasiyası Şimal dəniz yolu ilə yük daşımalarının 2024-cü ildə 71 milyon ton, 2024-2035-ci illərdə isə 1,8 milyard ton təşkil edəcəyini gözləyir.
Alternativ mane olmaz
Azərbaycan bu gün öz ərazisindən keçən nəqliyyat dəhlizlərini fəal şəkildə inkişaf etdirir. Eyni zamanda, ölkə öz şirkətləri üçün alternativ marşrutlardan istifadə variantını da nəzərdən keçirir. Belə ki, Şimal dəniz yolu bu mənada Rusiya limanlarından Çinə malların daşınması ilə məşğul olan Azərbaycan şirkətləri üçün sərfəli marşruta çevrilə bilər.
Bundan əlavə, Azərbaycanın və Rusiyanın fəal şəkildə inkişaf etdirdiyi "Şimal-Cənub" beynəlxalq nəqliyyat dəhlizinin gələcəkdə Şimal dəniz yolunu Hind okeanı ilə birləşdirəcəyi gözlənilir.
Qeyd etmək lazımdır ki, Rusiya ölkələri və şirkətləri Şimal dəniz yolunu inkişaf etdirməyə səsləyir. Belə ki, ötən ilin oktyabrında "Bir kəmər, bir yol" III Beynəlxalq Əməkdaşlıq Forumu zamanı Rusiya Prezidenti Vladimir Putin beynəlxalq yükgöndərənləri Şimal dəniz yolu layihəsini qiymətləndirməyə dəvət edib. Putinin sözlərinə görə, bütün marşrut uzunluğu boyunca naviqasiya tezliklə ilboyu olacaq.
Rusiya lideri onu da bildirib ki, Moskva tərəfdaşları ŞDY-nın tranzit potensialından fəal istifadə etməyə dəvət etməklə yanaşı, maraqlı dövlətləri də onun inkişafında birbaşa iştiraka dəvət edir.
"Biz etibarlı buz naqilləri, rabitə və təchizatla təmin etməyə hazırıq", - Rusiya dövlətinin başçısı deyib.
Belə olan halda Azərbaycan şirkətləri Şimal dəniz yoluna daxil olaraq, onu mənimsəməklə nəinki alternativ və etibarlı təchizat marşrutu əldə edə, həm də irimiqyaslı nəqliyyat dəhlizinin inkişafının iştirakçılarına çevrilə bilərlər.