BAKI, 27 avqust — Sputnik. Buğda ənənəvi olaraq Azərbaycanın ərzaq təhlükəsizliyi baxımından təmin edilməsi vacib olan məhsulların siyahısında birinci yerdədir. Belə ki, ölkə hökuməti müxtəlif illərdə buğda idxalı mənbələrinin şaxələndirilməsi ilə yanaşı, becərmə texnikasını təkmilləşdirmək və bu məhsulun əkin sahələrini genişləndirməklə yerli istehsalın artımına arxalanır.
Qeyd edək ki, Azərbaycan ölkəyə buğda idxalından asılılığını müəyyən qədər azaltmağa nail olub - bu ilin yanvar-iyul aylarının nəticələrinə əsasən Azərbaycan buğda idxalını demək olar ki, 20% azaldıb. Belə ki, qeyd olunan dövrdə ölkəyə 460 min 645 ton buğda idxal edilib ki, bu da 62,6 milyon dollar təşkil edib.
Eyni zamanda, idxal yalnız Rusiyadan həyata keçirilib, halbuki ötən il ölkəyə Qazaxıstandan əhəmiyyətli həcmdə buğda tədarük edilib.
Azərbaycan buğda ilə özünü təmin etmək üçün nə edir?
Qeyd etmək lazımdır ki, buğda məhsulu hava şəraitindən asılı olduğundan və eyni məhsullarla müxtəlif həcmdə məhsul əldə etmək mümkün olduğundan Azərbaycan idxaldan tamamilə imtina etmək vəzifəsi ilə üzləşmir. Belə ki, Azərbaycan özünü buğda ilə 50-60% təmin etməyə çalışır, halbuki bu gün ərzaq buğdası üzrə bu rəqəm təxminən 35% təşkil edir.
Eyni zamanda, Azərbaycan hökuməti hər il yerli istehsalın artımını stimullaşdırmaq üçün bir sıra tədbirlər görür. Ötən il Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti "Ərzaq buğdasının dövlət satınalma qiymətinin müəyyən edilməsi haqqında" qərarı 1 ton üçün 450 manat səviyyəsində təsdiq edib.
Hökumət bu sənədi prezidentin 2022-ci il iyul tarixli "Ərzaq buğdasının özünütəminetmə səviyyəsinin artırılması ilə bağlı bir sıra tədbirlər haqqında" fərmanına uyğun olaraq hər il qəbul edir. Fərmana əsasən, müasir suvarma sistemlərindən istifadə etməklə təsərrüfatlarda ərzaq buğdası istehsalı üzrə öhdəlik götürərək və onu Azərbaycan Respublikasının Dövlət Ehtiyatları Agentliyinə və un istehsalı müəssisələrinə təhvil verən şəxslər tərəfindən istehsal olunan ərzaq taxılına 2023-cü ildən başlayaraq 5 il müddətinə - hər ton buğdaya görə 100 manat subsidiya tətbiq ediləcək.
Bundan əlavə, ötən ilin noyabrında prezident daha bir fərman imzalayıb və ona əsasən Aqrar Kredit və İnkişaf Agentliyi (AKİA) kreditlərə dövlət zəmanəti vermək, buğda istehsalı üçün müasir suvarma sistemlərinin alınması üçün kreditlər üzrə faizləri subsidiya etmək hüququ əldə edib. Belə layihələr üzrə kreditin maksimal məbləği 3 milyon manatdan çox və kredit dərəcəsi 15%-dən yuxarı olmamalıdır, kreditin qaytarılma müddəti isə bir il güzəşt dövrü ilə 5 ilədək olması nəzərdə tutulub.
Eyni zamanda, Azərbaycan hökuməti ölkənin işğaldan azad edilmiş ərazilərinin təklif etdiyi imtiyazlardan yararlanmaq niyyətindədir. Belə ki, işğaldan azad edilmiş ərazilər tam minalardan təmizləndikdən sonra əkin sahələri üçün 128 min hektara yaxın suvarılan torpağın müəyyənləşdiriləcəyi gözlənilir.
Ümumiyyətlə, Azərbaycanda buğdanın becərilməsində qabaqcıl texnologiyalardan geniş istifadə olunur ki, bunun da nəticəsində ölkədə məhsuldarlıq xeyli artıb - ötən ilin yekunlarına görə, buğdanın məhsuldarlığı hər hektardan 33,8 sentner təşkil edib ki, bu da bir il əvvəlkindən 1,9 s/ha çoxdur.
Təkrar ixrac Qazaxıstanla yeni əməkdaşlıq forması kimi
Bu ilin yekunlarına əsasən Azərbaycan hazırda bu növ taxılın ən böyük istehsalçısı olan və ixracda bir sıra çətinliklər yaşayan Qazaxıstandan buğda almayıb. Belə ki, avqustun əvvəlində Pekinin birtərəfli qaydada və əvvəlcədən xəbərdarlıq etmədən Qazaxıstan buğdasının idxalına rüsumların artırması üzündən Qazaxıstan Çin bazarına ixracını dayandırmalı olub.
Eyni zamanda, Qazaxıstan Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi əvvəllər gözləniləndən daha çox məhsul əldə edəcəyini proqnozlaşdırır. Güman edilir ki, Çinə tədarükün dayandırılması məhsulun artması ilə birlikdə Qazaxıstan buğdasının qiymətinə zərbə vuracaq.
Qazaxıstan mediası yazır ki, ölkədəki treyderlər Azərbaycan bazarına ixracı yenidən canlandırmağa çalışırlar. Lakin Azərbaycanın statistikasına əsasən, ölkə tədarükləri artırmağı planlaşdırmır.
Belə olan halda Azərbaycan və Qazaxıstan taxıl ticarətinə alternativ yanaşmanı, daha doğrusu, Qazaxıstan taxılının Azərbaycanın nəqliyyat-logistika infrastrukturu vasitəsilə dünya bazarlarına yenidən ixracını nəzərdən keçirə bilər.
Beləliklə, Azərbaycanda yaradılmış elevatorların və anbarların ümumi həcmi 720 min tondan artıqdır. Bundan əlavə, 2006-cı ildə Azərbaycanda Qazaxıstanla birgə sutkada 1,5 min ton taxıl ötürmə qabiliyyətinə malik "Bakı taxıl terminalı" MMC müəssisəsi yaradılıb. Terminalda ümumi həcmi 15 min ton olan taxılın müvəqqəti saxlanması üçün beş silos var və onun nəqliyyat kommunikasiyalarının ötürülmə qabiliyyəti saatda 250-300 ton taxıl təşkil edir ki, bu da dəniz gəmilərindən gündə 2 min tona qədər taxıl qəbul etməyə və dəmiryol vaqonlarına yükləməyə imkan verir.
Bundan əlavə, terminala ildə 50 min tona qədər taxıl emal etmək gücündə olan, sutkada 150 ton gücündə dəyirman kompleksi də daxildir ki, bu da ölkəyə yüksək əlavə dəyərə malik hazır məhsulları ixrac etməyə imkan verir.
Həmçinin 2021-ci ildə İranla sərhəddə, Astarada ildə 500 min ton ötürmə gücünə malik "Astara grain terminal" taxıl terminalı yaradılıb.
Ölkənin hazır infrastrukturunu, habelə "Şimal-Cənub" və "Orta dəhliz" kimi nəqliyyat dəhlizlərinin Azərbaycan ərazisindən keçməsini nəzərə alaraq, Azərbaycan Qazaxıstandan, xüsusən də Fars körfəzi ölkələrinin bazarlarına taxılların təkrar ixracının mühüm mərkəzinə çevrilə bilər.