BAKI, 21 sentyabr — Sputnik. Qlobal gübrə bazarı son illərdə bir sıra şoklarla üzləşib: əvvəlcə tədarük zəncirlərini və mürəkkəb logistikanı pozan koronavirus pandemiyası, sonra isə Qərbin sanksiyaları və Belarus və Rusiyadan ixraca məhdudiyyətlər.
Nəticədə, gübrə qiymətləri əhəmiyyətli dərəcədə artıb və nəticədə bütün dünyada kənd təsərrüfatı məhsullarının maya dəyərinə təsir edib. Eyni zamanda, bu il qiymətlərin bir qədər aşağı düşməsinə baxmayaraq, gübrə bazarı üçün risklər hələ də qalmaqdadır.
Belə ki, ötən həftə BMT-nin birtərəfli məcburiyyət tədbirləri üzrə xüsusi məruzəçisi Yelena Dovqan "RİA Novosti"yə müsahibəsində bildirib ki, Avropa İttifaqı artıq bəzi Afrika ölkələrinin tamamilə asılı olduğu Belarus gübrələrinə birbaşa sanksiyalar tətbiq etdiyindən, əlavə olaraq, Rusiya gübrələrinin yoxa çıxması Afrika və Latın Amerikasının bir sıra ölkələri üçün fəlakətli olardı.
Qeyd edək ki, ABŞ Qərb ölkələrini Rusiya Federasiyası ilə ticarəti məhdudlaşdırmağa çağırsa da, ABŞ özü Rusiya gübrələrinin idxalını xeyli artırıb - yanvar-iyul aylarında onlar rekord məbləğdə - 944 milyon dollarlıq alınıb.
Azərbaycan - idxalçı və ixracatçı
Azərbaycan üçün gübrələrin qiymətləri və onların bazara çıxarılması məsələsi çox aktualdır, çünki ölkə bu məhsulların həm ixracatçısı, həm də idxalçısıdır. Belə ki, iqtisadçı ekspert Xalid Kərimlinin sözlərinə görə, Azərbaycan gübrələrin yalnız bəzi növlərini istehsal edir, qalanını isə xaricdən alır.
iqtisadçı-ekspert Xalid Kərimli
© Photo : courtesy of Khalid Karimli
İqtisadçı qeyd edib ki, bu ilin 7 ayı ərzində Azərbaycandan gübrə ixracı 32,3 faiz, ölkəyə idxal isə 56,6 faiz artıb.
"Gübrə qiymətləri uzun müddətdir ki, bahalaşır – qiymətlər Ukraynada münaqişə başlamazdan əvvəl də koronavirusun yayılması səbəbindən bahalaşıb. Pandemiya nəticəsində tədarük zəncirləri pozulub, sonra qiymətlər 25%, XHƏ başlayandan sonra isə daha 50%" artıb", - deyə Kərimli "Sputnik Azərbaycan"a bildirib.
O, qeyd edib ki, Rusiya və Belarus dünya bazarına müxtəlif növ gübrələrin, təqribən 50 faizini verir və ümumilikdə - bütün növlər üzrə dünya ixracının, təxminən 20 faizi bu iki ölkənin payına düşür. Beləliklə, bu ölkələrə tətbiq edilən sanksiyalar və məhdudiyyətlər şübhəsiz ki, bütün dünyada gübrə qiymətlərinin artmasına səbəb olur.
Ekspert hesab edir ki, bu, həm də kənd təsərrüfatı məhsullarının maya dəyərini artırır.
"ABŞ Ərzaq və Dərman Administrasiyasının məlumatına görə, buğda və qarğıdalı istehsalında gübrələrin xərci 45%, soya paxlasının xərci isə - 23% təşkil edir. Gördüyünüz kimi, onlar çox böyükdür, buna görə də gübrə qiymətlərinin artması qlobal ərzaq inflyasiyasında mühüm rol oynayır", - deyə Kərimli qeyd edib.
Aİİ ölkələri Azərbaycana böhranın qarşısını almağa kömək edəcək
Azərbaycan gübrələri Avrasiya İqtisadi İttifaqı ölkələrindən, əsasən Rusiyadan, qismən də Belarusdan idxal edir. Belə ki, bu ilin yeddi ayının yekunlarına görə, Rusiya Federasiyasından Azərbaycan Respublikasına 58,2 min tondan çox müxtəlif gübrə gətirilib.
İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərlinin fikrincə, Azərbaycan ölkəyə gübrə idxalından asılıdır, lakin bu məsələdə onun da üstünlükləri var, çünki respublika onları Avrasiya İqtisadi İttifaqı ölkələri ilə əməkdaşlıq edərək üçüncü ölkələrə təkrar ixrac edə bilərdi.
"Azərbaycan Belarusdan lazımi həcmdə gübrə idxal edə bilər, çünki Rusiya üzərindən müəyyən logistika var, Belarusun ticarət əlaqələri olan üçüncü ölkələr vasitəsilə idxal imkanları var. Mən həm Belarus, həm də Qazaxıstanın daxil olduğu Aİİ-ni nəzərdə tuturam", - deyə o, "Sputnik Azərbaycan"a bildirib.
Natiq Cəfərli, arxiv
© Sputnik
Ekspertin fikrincə, bu gübrələri Qazaxıstan şirkətləri vasitəsilə böyük həcmdə, Azərbaycandan isə dünya bazarına çıxarmaq da olardı. Onda Belarus məhsulları ilə işləyən yerli şirkətlərə qarşı sanksiya ehtimalı və ya təhlükəsi aradan qalxır.
İqtisadçı qeyd edib ki, bundan başqa, Azərbaycanın daxili bazarında da gübrələrin qiyməti qalxır ki, bu da kənd təsərrüfatı məhsullarının bahalaşmasına səbəb olur.
"Əgər Azərbaycan Belarusdan Qazaxıstan vasitəsilə daxili bazara keyfiyyətli və ucuz gübrə tədarükünü təşkil edə bilsə, o zaman yerli kənd təsərrüfatı məhsullarının qiyməti aşağı düşəcək", - Sputnik Azərbaycan"ın həmsöhbəti belə hesab edir.
Digər maraqlı xəbərləri həmçinin Sputnik Azərbaycan-ın Teleqram kanalından izləyin.