BAKI, 11 sentyabr — Sputnik. Yeni Dehlidə "G20" bəyannaməsi qəbul edilən kimi ştatlarda debrifinq başladı. Necə oldu ki, yekun sənəddə - "G20"-nin müqəddəs kasası"nda Rusiyaya qarşı heç bir hücum yoxdur və Ukrayna işi həddindən artıq təmkinlə təsvir olunur?
ABŞ nümayəndələri nə ilə məşğul idilər və niyə, hətta Ukrayna məsələsinin müzakirə edildiyi iki yüz saat bir vaxtda, onlar Vaşinqtonun anti-Rusiya mövqeyindən keçə bilmədilər?
Sənəddə nə Rusiyanı qınamaq, nə də Rusiya qoşunlarını çıxarmağa çağırışlar yoxdur - yalnız ərazi bütövlüyünə hörmətin zəruriliyi ilə bağlı ümumi ifadələr var. Bunları həm də elə şərh etmək olar ki, Ukraynanın özü Rusiyanın Krım və yeni bölgələri ilə Rusiyanın ərazi bütövlüyünə hörmət etməlidir.
ABŞ diplomatları bəhanələr gətirirdilər: onların nöqteyi-nəzərindən "bəyannamə yaxşıdır". Onların ingilis həmkarları reallıqdan o qədər uzaq idilər ki, "Politico"ya bəyan ediblər ki, bəyannamə "Putini qoşunları çıxarmağa və əraziləri Ukraynaya qaytarmağa məcbur edəcək".
Avropalı məmurlar gileylənirdilər ki, əgər sənədi onlar özləri yazsaydılar, onda hər şey tamam başqa olardı, amma burada konsensus lazım idi, ona görə də onları qınamayın.
Bu ləng ritorika aşkar faktı ört-basdır edə bilməz: "G20" sammitində BRİKS-ə üzv ölkələr və onlara qoşulan Qlobal Cənub nümayəndələrinin Ukrayna məsələsi ilə bağlı ümumiləşdirilmiş rəy üstünlük təşkil etdi. Yekun bəyannamədə də məhz bu öz əksini tapıb.
Kollektiv Qərb qeyri-qərbli çoxluğun bu qərarını təvazökarlıqla qəbul etməyə məcbur oldu. Bu, təkcə Rusiyanın diplomatik qələbəsi deyil (baxmayaraq ki, bizim diplomatlar, təbii ki, alqış alır), sadəcə olaraq, real güc balansının – siyasi, iqtisadi, hərbi balansın əksidir.
Dörddə bir əsr əvvəl "G20" "G7"nin bir növ əlavəsi kimi meydana çıxdı. 90-cı illərin sonlarında qlobal iqtisadi böhran Qlobal Cənub ölkələrində və postsovet məkanında milyardlarla vəsaiti məhv etdi, "G7" isə bu böhrandan qaymaqları toplayırdı. İnkişaf etməkdə olan ölkələrlə iqtisadi problemlərin həllini müzakirə etmək ideyası məhz buradan yaranıb. Güman edilirdi ki, "Böyük yeddilik"dən olan nəhənglər öz sözlərini deyəcək, qalanları isə hörmətlə dinləyib, onların göstərişlərinə əməl edəcəklər.
Bu gün "G20" çərçivəsində münasibətlər 180 dərəcə çevrilib. BRİKS ölkələri dünya ÜDM-in payına görə "G7"ni geridə qoyub və iqtisadi, sosial və hərbi inkişafda yüksəliş trendindədirlər. Qərb ölkələri tənəzzüldədir - təbii ki, onlar da vəziyyətlə bağlı diplomatik təsir imkanlarını itirirlər.
Amerikalı jurnalistlər Nyu Dehlidə keçirilən sammitdə Narendra Modinin solist olması, ABŞ prezidentinin isə arxa planda qalmasını, arabir şəkil çəkdirmək üçün çölə çıxması ilə bağlı qıcıqlarını gizlətmirlər.
Sammitdə qəbul edilən qərarların əksəriyyəti Vaşinqtonun maraqlarına açıq şəkildə ziddir və onun hegemonluğunun qalıqlarını məhv edir. Ümumdünya Ticarət Təşkilatında (ÜTT) islahatların aparılması ideyası onu ABŞ-ın təsirindən təmizləməyə yönəlib – sanki neytral kimi görünən beynəlxalq təşkilatın ABŞ və Aİ tərəfindən azad ticarət prinsipinin açıq şəkildə pozulmasına göz yumması ağlasığmazdır.
Hindistandan Avropaya yeni nəqliyyat dəhlizi ABŞ-ı Aİ-Bharat əlaqələrindən kənarlaşdıracaq. Afrika İttifaqını "G20"yə dəvət etmək Vaşinqtonun həmkarlarına təzyiq göstərməsini, onları boykot və sanksiyalarla şantaj etməsini daha da çətinləşdirəcək. Keçmiş hegemon Rusiyanı və Çini kənarlaşdırmaq üçün o qədər çalışdı ki, fərqinə varmadan, özü kənarlaşdırıldı.
Avropanın "Politico" nəşrinin jurnalistləri gizli bir qəzəb dolu təriflə qeyd ediblər ki, ABŞ prezidenti sammitdə dünya siyasətinin "pis adamları" ilə ünsiyyət qurmalı olub. Liberal dildə Türkiyə lideri Rəcəb Ərdoğanı və Səudiyyə Ərəbistanının lideri Məhəmməd bin Salmanı belə adlandırırlar. Əvvəllər hətta Hindistanın baş naziri də "pis adam" hesab olunurdu: nüfuzlu Amerika mediası Narendra Modini "ifrat sağçı avtokrat" adlandırırdı, ABŞ Dövlət Departamenti isə ona viza vermirdi.
Amma o zamanlar geridə qalıb. Hazırda ABŞ prezidenti "pis adamlar"ın rəğbətini qazanmağa məcburdur. Avropalı şərhçilər daha əvvəl Məhəmməd bin Salmanla əl sıxmaqdan imtina edən Baydenin (bir il əvvəl görüş zamanı yalnız yumruq vurdular) Yeni Dehlidə açıq şəkildə Səudiyyə şahzadəsi ilə əl sıxmağa məcbur olmasına ictimaiyyətin diqqətini çəkiblər. Üstəlik, bu əl sıxma – bir sahib kimi - Narendra Modinin özü tərəfindən möhkəmləndirilib.
Lakin zəmanəmizin iki "pis adamı" - Vladimir Putin və Si Cinpin sammitdə nəzərəçarpacaq dərəcədə yox idilər. Buna baxmayaraq, onlara qarşı heç bir tənqid səslənmədi. ABŞ prezidenti, deyəsən, təhdid və təhqirlərini unudub və özünü təəccüblü dərəcədə sakit aparırdı. O, Çin rəhbərliyinin "G20" sammitinin 2026-cı ildə ABŞ-da keçirilməsi ideyasını bəyənməməsi ilə bağlı yayılan şayiələri belə şərh etməyib.
Çin lideri haqqında Baydendən düz üç söz eşidildi. O, "Bu, gözəl olardı" dedi, bu isə o deməkdir ki, Si Cinpinin Yeni Dehlidəki zirvəyə gələ bilməsinə şad olardı. Vəssalam - "uyğurlara zülm" haqqında, Tayvanla bağlı heç bir söz deyilmədi.
Baydenin məsləhətçisi Cek Sallivan isə jurnalistlərin "niyə Hindistan liderinə hüquq müdafiəsi mövzuları ilə bağlı şikayət vermir" suallarına cavab olaraq kəskin cavab verdi ki, o, sammitdə "cərimə kartlarını paylamaq üçün iştirak etmir".
Amma ABŞ rəsmilərinin onilliklər ərzində dünya səhnəsində etdikləri məhz budur - itaətsiz ölkələrə cəzalar vermək, müstəqil liderləri bütün günahlarda ittiham etmək, onların ram edilmiş media və qeyri-kommersiya təşkilatlarından istifadə edərək istənilən suveren siyasətçiyə təzyiq göstərmək. Yeni Dehlidə bu qorxutma maşını sıradan çıxdı və bu, hər kəsin gözü qarşısında baş verdi. Hətta Vaşinqtonun avropalı vassalları da Akelanın hədəfdən yayındığını görməyə bilməzdilər. Düşünürəm ki, onlar özləri nəticə çıxaracaqlar.
Digər maraqlı xəbərləri həmçinin Sputnik Azərbaycan-ın Teleqram kanalından izləyin.