BAKI, 11 fevral — Sputnik. Ağ Ev Rusiyanın Ukraynanı "işğal" tarixini təxirə salmaqda davam edir. İndi mülayim hava günahkardır - yolların donmasını gözləyirik. Eyni ssenari oktyabr ayında, daha sonra isə dekabrda da açıqlanıb. Yollar donub əriyirdi, qar yağıb kəsilirdi, ancaq Rusiya tankları yerindən tərpənmirdi.
Ancaq vəziyyətə digər tərəfdən baxaq. Amerikalılar üçün Donbasa ukraynalıların əsas qoşunlarını yerləşdirmək nə vaxt sərfəlidir? İndiyə qədər bunu niyə etməyiblər, onlara nə mane olub? Ümumiyyətlə, ABŞ nə vaxt təxribat törədərək Rusiya torpaqlarını işğal edə bilər?
Təxminən sentyabr ayından Rusiyanın Ukraynanı "işğal etməsi" ilə bağlı mediada yayılan səs-küyə paralel olaraq ABŞ-da Federal Ehtiyat Sisteminin (FES, FED) uçot dərəcəsinin artırılmasının zəruriliyi ilə bağlı qızğın müzakirələr gedir. Bu məzənnə ilə bağlı ən kiçik məlumat dünya indekslərini çökdürməyə qadirdir, ona görə də müzakirələr qızğın, ancaq sakit aparılır. Dünya ictimaiyyəti onları eşitmir, çünki Ukrayna və Rusiya haqqında daim yalanlar deyilir.
Bir tərəfdən, artıq yayda məlum oldu ki, FED-in uçot dərəcəsini artırmağın vaxtı çatıb. ABŞ iqtisadiyyatı pandemiya dövründə çap olunan trilyonlarla boğulur, inflyasiya qırx ilin ən yüksək həddinə çatır. "Bütün Yerlərdə Bütün Dövrlərin Ən Böyük Spekulyativ Köpüyü" - iyun ayında 2007-ci ilin maliyyə böhranını proqnozlaşdıran dahi investor Maykl Byurri ABŞ səhm bazarındakı vəziyyəti belə təsvir edib.
Məhz belə bir vəziyyətdə FED-in "tozsoranı" adətən işə salınır. O, pul "artığı"nı təmizləyir, köpüyü şişirir, ümumiyyətlə, ABŞ iqtisadiyyatını birtəhər tarazlaşdırır.
Digər tərəfdən, heç kim bu cür ekstremal şəraitdə heç vaxt faiz dərəcəsini artırmayıb. Unudulmaz 1987-ci ildəki kimi Dou Cons indeksi eyni formada açıq-aydın çökəndə əvvəlki birja iflasından hələ iki il keçməyib. ABŞ bazarları hətta FED-in faiz artımı vədlərinə də əsəbi reaksiya verir. Zukerberqin Meta-sı (keçmiş Facebook) bir həftə bundan əvvəl dərhal 25 faiz çöküb və hələ də bərpa olunmayıb. Digər "yüksək texnoloji" şirkətlər üçün də hər şey çox qeyri-müəyyəndir.
Ümumiyyətlə, faiz dərəcəsinin artırılmasının əsas təhlükəsi ondadır ki, səhmlər çökəcək və "ən böyük spekulyativ köpüyü" idarə olunmayacaq şəkildə şişiriləcək, sadəcə olaraq partlayacaq. Ancaq əfsanəvi "Goldman Sachs" bankının rəhbərliyinə görə, FED bu il faiz dərəcəsini beş dəfəyə qədər artıracaq.
Təhlil üçün informasiya: 2005-2006-cı illərdə FED rəhbəri Ben Bernanke inflyasiya ilə mübarizə aparmaq üçün faiz dərəcələrini ardıcıl olaraq on yeddi dəfə artırdı. Müvafiq olaraq ipoteka üzrə ödənişlər də artırıldı. Bir anda amerikalılar artıq onları edə bilmədilər. İpoteka köpüyü partladı. ABŞ-da açıq şəkildə Böyük Depressiya ilə müqayisə edilən 2007-2008-ci illərin maliyyə böhranı başladı. Amerikalılar iflas etdilər, içdilər, özlərini öldürürdülər. Ancaq daha sonra "Goldman Sachs" FED-dən çoxlu pul əldə etdi. Burada - Benya Krik haqqında saqada olduğu kimi - istər-istəməz sual yaranır: "FED harada başlayır və "Goldman Sachs" harada bitir?"
Bununla əlaqədar "ikinci çətin" sual yaranır: "Bəs amerikalılar bu gün birja turbulentliyinə necə reaksiya verəcəklər?" 2020-ci ilin yazında onlar kütləvi şəkildə səhmlər aldılar, indi isə bir gecədə onların əmanətləri yox olacaq. Pensiya fondları da bunun öhdəsindən gələ bilməyəcək. Daşınmaz əmlak bazarında da nəhəng köpük böyüdü. Ölkədə bir çox "zombi firmalar" var , onlar yalnız davamlı olaraq yenidən maliyyələşdirmə hesabına sağ qalırlar. Əgər onlar növbəti krediti ala bilməsələr, ölkə daxilində silsilə iflaslar baş verəcək. Ölkə əhalisi bankların xeyrinə növbəti quldurluğa dözəcəkmi, yoxsa Kapitoliyə ciddi şəkildə basqın edəcək?
Görünür, ABŞ elitalarının bu suallara cavabı yoxdur. Buna görə də, bütün bu dərəcə ilə bağlı məsələ aylarla uzanır. Onun artırılması ilə bağlı elanlar sentyabr ayında başlayıb. Sonra bu fikir davamlı olaraq təkrarlanır və təxirə salınırdı. Yəqin ki, kimə hazırlaşmaq lazım idisə, ona da vaxt verilirdi. Eyni Maykl Byurri artıq bütün portfelini satmağa müvəffəq olmuşdur. İnvestorların diqqətinə - ilk növbədə, o, "Tesla", "Alphabet" (Google) və "Facebook" (o vaxt hələ Meta olmağa müvəffəq olmayan) səhmlərini azaltdı. Byurrinin portfelinin təxminən iki faizi qaldı, bu gün onlar müdafiə və dərman istehsalına yatırılıb. Yəni onun hansı perspektivləri gördüyü bəllidir: müharibə və tibb.
Bütün bunlar Donbasla necə əlaqələndirilir? Əvvəlki birja çöküşü koronavirus pandemiyası ilə bağlı olduğu kimi. 9 mart 2020-ci il, qara bazar ertəsi günü ABŞ oliqarxları bazarları çökdürdülər. Şimali Amerika və Avropa səhmləri sürətlə ucuzlaşdı. Bizneslər iflas etdi, insanlar müflis oldu, kütləvi işsizlik yarandı. Bu, əslində, 2007-2008-ci illərdə və bütün bu maliyyə böhranları zamanı bir dəstə bankirin razılaşdırılmış oyununun nəticəsi idi. Ancaq çöküşdən faydalananların arasında bankların və İT korporasiyalarının sahibləri də var idi - baş verənləri koronavirus pandemiyası ilə izah edirdilər.
Problem ondadır ki, o, həqiqətən o zaman belə özünü heç bir şəkildə göstərməyib. Bəli, insanlar xəstələnirdilər və çox da ciddi xəstələnirdilər. Ancaq heç bir lokdaunlar olmadı, yalnız Çin sərhədləri bağladı. Martın 12-də hər şey çökərək qara cümə axşamı oldu. Və ertəsi gün "Amazon"un sahibi və iflasın əsas faydalananlarından biri olan Ceff Bezos "The Washington Post" qəzetində Trampa müraciət etdi: "Cənab Prezident, bizi evimizə qapayın!"
ABŞ əhalisinə birbaşa deyə bilməzdilər axı: biz sizin cibinizə azca daxil olmuşuq, heç vaxt pensiyanız və öz eviniz olmayacaq, övladlarınızı universitetlərə göndərə bilməyəcəksiniz, ancaq fikir etməyin, sakitcə oturun və xəstələnməyin. Əsrin fırıldağı koronavirusla əlaqələndirildi. Milyonlarla insanın xəstəlikləri və iztirabları trilyonlarla nəticələnən cədvələ çevrildi.
Martın 16-da FED-in növbəti iclası keçiriləcək. Ola bilsin ki, məhz onun üzərində uçot dərəcəsi artırılacaq. Əgər bu, bazarların çökməsinə səbəb olarsa, eyni Bezos və Geytslər "Goldman Sachs" və "JPMorgan ChaseQ" cənabları ilə tandemdə bütün dünyaya iflasın Rusiyanın Ukraynaya "işğal" etməsi səbəbindən baş verdiyini izah edəcəklər.
Demək lazımdır ki, bu istiqamətdə media hazırlığı artıq aparılır. "Rusiyanın işğalı bazarları dəhşətə gətirəcək", - deyə CNN bu yaxınlarda qarmağını atdı. "Rusiyanın Ukraynanı işğalı maliyyə bazarları üçün şok olacaq", - deyə CNBC mövzunu inkişaf etdirir.
Martın əvvəlində Donbass ərazisindəki sığınacaqların geniş miqyaslı təxribatı da bu fonda məntiqli görünərdi. Orada hər şey çoxdan hazırlanıb. Və kimyəvi silah sənaye miqyasında gətirildi. Təmas xəttinə qoşunları isə say baxımından çoxaltdılar. Yenə də "Cavelinlər".
Bu zaman xüsusilə ABŞ və İngiltərə tərəfdaşlarının əllərini diqqətlə izləmək lazımdır. Donbassda qanlı təxribat təşkil etmək, sonra isə Rusiyanın insanları xilas etmək cəhdini "işğal" kimi dəyərləndirmək onlar üçün son dərəcə faydalı olardı. Bu vəziyyətdə, kiçik bazarları çökdürmək və əllərini qızdırmaq mümkün olacaq. Sadəcə biznes, şəxsi heç nə.
Ən acınacaqlısı odur ki, bu müddət ərzində qonşu ərazidə həqiqətən də "moskvalılarla" döyüşməyin yaxşı və düzgün olduğuna əmin olan insanlar böyüdü. Bu gün onlar taxta kalaşniklərlə rusiyalılara atəş açmaq üçün məşq edirlər. Eyni zamanda, komandaları sırf rus dilində qəbul edirlər - CNN reportajında bunu heyrətlə izləyə bilərsiniz. Dəhşət, absurd, Kafka dincəlir.
Bu insanlar aşkar olanı başa düşməkdən imtina edirlər: Vaşinqtona satılmağı çalışaraq, əvəzində heç nə əldə etmədilər. Pul olmadığı kimi indi də yoxdur - əvəzinə "Cavelinlər" gətirilir. Sosial durum və tibb ABŞ kuratorlarının həssas nəzarəti altında dağılıb. Xaricdən gələn qəpiklərin hamısı onları idarə edən fırıldaqçıların cibinə gedirdi. Arseni Yatsenyukun ilk milyardını qeyd edərkən necə ziyafət təşkil etdiyini xatırlayırsınız? Bəli, o, uğur qazandı. Sonra isə ya ABŞ-a, ya da Vanuatu adasına qaçdı. Maraqlıdır, görəsən, Zelenskinin Vanuatu pasportu var?
Əvvəllər ukraynalılar sadəcə olaraq bu müstəmləkəçi "elita"ya əldə etdikləri hər şeyi verirdilər. Ancaq onların başqa heç nələri yoxdur. İndi də onları canlarını verməyə məcbur etməyə çalışırlar. Onları əlavə işçilər kimi işə götürdülər ki, ABŞ bankirləri öz hiyləgərliklərini çevirə bilsinlər, onların yerli menecerləri isə komissiya almağa davam etsinlər. Axı bu cəhənnəm tamaşasında əsl qan töküləcək.
Bütün bunları dərk etmək, təbii ki, onları incidir. Öz mənşəyinin şumerlərdən olduğuna və "Rusiyanın təcavüzünə" inanmaq daha asandır. Düzünü desəm, bu insanlara görə təəssüflənirəm.
Ancaq bir saniyə belə təəssüflənmədiyim insanlar da var ki, onlar da idarə edən fırıldaqçılardır. Qərb sahiblərinin əsla ciddi insanların öz işlərini gördükləri yerə yaxın buraxmayacağı xırda oğrular. Kişik pay və Mayamidə mənzil əldə etmək üçün həm ölkəni, həm də xalqı satmağa hazır olan yalançı siyasətçilər.
Vladimir Zelenski gələcək bonuslarını qazanarkən və Rusiya ilə müharibəyə hazırlaşarkən, qrivna pik həddə çatdı və Ukrayna iqtisadiyyatı növbəti antirekordları vurur. Sadə dillə desək, Ukrayna vətəndaşları son qəpiklərini itirirlər, onların prezidenti isə bundan pul qazanır. Sonra isə bəzi vətəndaşlar ciddi şəkildə bu prezident uğrunda döyüşmək niyyətindədirlər. Həqiqətən ağlınızı itirmisiniz?