BAKI, 21 noyabr - Sputnik, Danara Kurmanova. Moskvada “Rossiya seqodnya” BİA tərəfindən təşkil olunmuş “Nürnberq dərsləri” beynəlxalq elmi-praktiki forum keçirilir. Əsas müzakirə olunan mövzu: niyə müasir cəmiyyətdə İkinci Dünya müharibəsi barədə belə çox feyk ortaya çıxıb və onların öhdəsindən gəlmək realdırmı? Çünki tarixi təhrif edən və sovet əsgərlərinin faşizm üzərində qələbəyə verdikləri töhfəni azaldan məqalələr əsasən sosial şəbəkələrdə olur və onlara nəzarət etmək çox çətindir.
Buna baxmayaraq, bununla mübarizə aparmaq mümkündür. Media sahəsindəki ekspertlər bu fikirdədirlər. Lakin bundan ötrü müharibə mövzusunda üç əsas mifi aydınlaşdırmaq lazımdır.
Müharibədə qələbənin ABŞ-ın xidməti olması barədə mif
“Saxtalaşdırma cəhdləri, Amerikanın müharibədə qalib olması barədə söhbətlər əvvəllər də var idi, lakin o zaman həyasızlığın səviyyəsi aşağı idi, - alman yazıçısı, “Antispiegel” saytının rəhbəri Tomas Ryoper bu fikirdədir. – Əvvəllər heç olmasa deyirdilər ki, SSRİ və ABŞ müttəfiq olublar, ən çox itki məhz Şərq cəbhəsində olub. İndisə sovet əsgərlərini daha çox işğalçı adlandırırlar, merikalılar isə, sən demə Almaniyaya şokoladla gəliblər”.
Ryoperin fikrincə, tarixin yenidən yazılmasına əsasən Avropa, o cümlədən, Almaniya KİV-ləri rəvac verirlər. O xatırladır ki, Almaniyanın “Der Spiegel” jurnalı sosial şəbəkələrdə Osvensimdəki həbs düşərgəsini amerikalıların azad etdiyini barədə paylaşım dərc edib. Sonradan güclü tənqid atəşinin ardınca jurnal bəyan edib ki, “səhv” edib və paylaşımda düzəliş olunub: indi yazılır ki, “Auşvits” həbs dşərgəsini Qızıl ordu azad eləyib.
Mütəxəssislər tarixin istənilən təhrifini qınamağı təklif edirlər. Belə ki, ictimaiyyətin “Der Spiegel”in paylaşımına diqqətini almandilli istifadəçilərin qəzəbli şərhləri cəlb etdi. Onlar hesab edirdilər ki, sadəcə faktı deyil, Auşvitsdə həlak olmuş xatirəsinə ehtiramı müdafiə edirlər.
Yeni nəslin o müharibəyə laqeyd olması barədə mif
Belə bir fikir mövcuddur ki, gənclər İkinci Dünya müharibəsi mövzusu ilə getdikcə daha az maraqlanırlar. Russia Today-ın jurnalisti Mariya Butina hesab edir ki, bu belə deyil və “Ölməz alay” yürüşünü nümunə kimi göstərir: Əgər əvvəllər Rusiyadan kənarda bu aksiyada cəmi 39 ölkə iştirak edirdisə, cəmi bir neçə ilə onların sayı 115-ə çatıb.
Forumun spikerləri hesab edirlər ki, müharibə haqqında həqiqəti qorumaq istəyən adamların sayı yaxın xarici ölkələrdə də artır. Bunun sübutu rusiyalı Sergey Miroşniçenkonun könüllü işidir. O, asudə vaxtlarında Nürnberq prosesinin stenoqramlarını və İkinci Dünya müharibəsi ilə bağlı digər sənədləri tərcümə edir. Bu yaxınlarda internetdə Nürnberq tribunalından bəhs edən yeni “Nuremberg Media” portalı da yaradılıb. Layihənin müəllifləri “Rossiya seqodnya” mediaqrupu və Sputnik agentliyidir.
“Nürnberq dərsləri” forumunun iştirakçıları əmindirlər ki, müharibədən danışarkən faktlara istinad etmək lazımdır. Kommunizmlə faşizmin eyni olduğunu bəyan edənlər kütləvi sterilizasiya ideyası ilə tanış olduqda bütün arqumentlərini itirirlər. Bu layihəni alman həkim Adolf Pokornıy təklif edib. O, 1941-ci ilin oktyabrında yazdığı məktubda iddia edib ki, “düşmən nəinki məğlub edilməli, həm də yer üzündən silinməlidir”. Bunun üçün Pokornıy “3 milyon əsir bolşeviki sterilizə və çoxalmaq imkanından məhrum etməyi” təklif edib. Onun fikrincə, bu halda əsirlərdən ömürlərinin sonunadək ucuz işçi qüvvəsi kimi istifadə etmək olarə və əgər eksperiment uğurlu olsa, Hitlerin qələbəsi halında SSRİ-nin qalan əhalisi ilə eyni cür rəftar etmək planlaşdırılırmış.
Feyklər internetin sayəsində ortaya çıxıblar?
Əslində yalançı xəbərlər həmişə olub. Jurnalist və “Rəqəmsal tarix” YouTube-kanalının müəllifi Yeqor Yakovlev bu fikirdədir. İnternetin sayəsində feyklərin informasiya məkanında sürətlə yayılmasına baxmayaraq, onların səviyyəsi ciddi şəkildə düşüb. Misal üçün, XIX əsrdə tarixi təhriflər daha yaradıcı şəkildə hazırlanırmış.
1817-ci ildə çex şairi Vatslav Qanka bildirib ki, Krale Dvur şəhərciyinin köhnə məbədində qədim salnamənin əlyazmasını tapdığını bildirib. Salnamədə 1242-ci ildə çexlərin... monqol-tatarları darmadağın etməsindən bəhs edilirmiş. Bir çox çexlər bu əfsanəyə inanıblar. Şair yalnız 70 il sonra məhkəmə vasitəsi ilə ifşa olunub.
Daha bir məşhur feyki 1939-cu ildə Fransanın “Havas” informasiya agentliyi dərc edib. Məlumatda qeyd olunurdu ki, İosif Stalin Polşanı ələ keçirmək istəyir və hətta generallissimusun guya İkinci Dünya müharibəsi ərəfəsində Siyasi Büroda Almaniyanı dəstəkləyən çıxışının mətnini də yayıb.
Britaniyalı və alman alimlər “Havas” agentliyinin dərc etdiyi çıxışın saxta olduğunu artıq müharibədən sonra sübut edə bildilər.