İradə Cəlilova, Sputnik Azərbaycan
BAKI, 10 avqust — Sputnik. "Şagirdlər biliklə doldurulacaq gəmi deyil. Onlar biliklərin effektiv şəkildə mənimsənilməsinə, müəllimlə, sinif yoldaşları ilə ünsiyyətə ehtiyac duyan canlı varlıqlardır. Kompüter ekranında bilik nə ötürülə bilər, nə də real olaraq qəbul edilə bilməz".
Sputnik Azərbaycan xəbər verir ki, italiyalı professor Nuçço Ordine belə hesab edir.
Professorun fikrincə, distant təhsil ənənəvi təhsilə ucuz alternativdir və biliyə olan susuzluğu söndürə bilməz.
"Mənə elə gəlir ki, distant təhsil pandemiyadan yararlanaraq təhsilimizin əsaslarını sındırmağa çalışan Troya atıdır" - deyə professor öz narahatlığını dilə gətirib.
Azərbaycanda da koronavirus pandemiyası ilə əlaqədar olaraq mart ayının 3-dən ənənəvi təhsil dayandırılıb. Bunun əvəzində virtual məktəb, teledərs layihələri təqdim edilib.
Ölkə ərazisində internet sürətinin problemli olması, ən əsası isə uşaqların uzaqdan qavrama qabiliyyətinin zəif olması teledərs və vitrual məktəb layihələrinə kölgə salır. Çünki orta məktəb şagirdlərinin belə təcrübəsi olmayıb. Eyni zamanda italiyalı professorun dediyi kimi onların müəllimlərlə və digər şagirdlərlə ünsiyyətə ehtiyacı var.
Distant təhsilin nə kimi zərərləri və faydaları var?
Sputnik Azərbaycan bu məsələni araşdırıb.
Təhsil eksperti Kamran Əsədov Sputnik Azərbaycan-a açıqlamasında bildirib ki, məsafəli təhsil (distant) proqramı, təhsil müəssisələrinin, şagirdlərin tək başına təhsili reallaşdırmasına kömək etmək üçün müəyyən bir nizamda hazırladıqları dərs proqramı ilə həyata keçirilən işə verilən addır: "Bu sistemdən istifadə etmək istəyən tələbələr faks, poçt və ya e-poçt kimi üsullarla şagirdlərə, ixtisaslı bir müəllim tərəfindən hazırlanan dərslə əlaqədar tapşırıq mövzuları verilir. Daha sonra tapşırıqlar və sınaqlarla bağlı qiymətləndirmələr edilir. Distant təhsil proqramı tələbə ilə öyrədici qaynaqlar arasında əlaqə quraraq təhsili reallaşdıran bir sistemdir. Məsafəli təhsil proqramlarının hər hansı bir təhsil təşkilatına qeydli olmayan kəslərə də təhsil imkanı təmin edir. Məsafəli təhsil proqramının bir başqa istiqaməti də mövcud qaynaqlardan kifayət qədər faydalanması və inkişaf edən texnologiyanı yaxından təqib etmək məcburiyyətində olmasıdır".
K.Əsədov qeyd edir ki, məsafəli təhsil uzaqda olan bir tələbə ilə birbaşa əlaqə qurularaq reallaşdırılan təhsildir. Bu təhsil proqramı təhsil sahəsində ən ön planda yerini alan bir üsul ola biləcəyi kimi digər üsulları möhkəmlədən bir proqram olaraq da şərh olunur.
Ekspertin fikrincə, distant təhsilin çatışmazlıqları öyrənənlər və öyrədənlər arasında birbaşa canlı ünsiyyətin olmaması, praktik məşğələlərdə çatışmazlığın hiss olunmasıdır.
Belə ki, distant tədrisi reallaşdıran tədris müəssisələrinin çoxunda axşam və ya istirahət günlərində əyani məşğələlər də keçirilir.
"Bu məşğələlər məcburi deyil, amma təhsilalanların praktik bacarıqlarının formalaşması üçün çox faydalıdır. Tədris müəssisələri sırasında istirahət günlərində öyrənənlərin qrup işini təşkil etmək üçün qısa (iki-üç günlük) "gəzən" məktəblərdən də istifadə olunur. İstənilən yeniliyin tətbiqi çox mürəkkəb bir prosesdir", - deyə o vurğulayıb.
Onun sözlərinə görə, distant təhsilin təşkili ikiqat mürəkkəbdir.
"Müəllim və tələbələrin çoxu distant təhsil forması ilə işləməyə hazır deyil. Distant təhsil sisteminin qurulmasının baha başa gəlməsi, tədris kurslarının hazırlanması, texniki təminatın alınması xərclərinin yüksək olması çətinlik yaradır. Distant təhsil kurslarının hazırlanması böyük əmək, bilik, bacarıq tələb edir. 1 saatlıq interaktiv multimediyalı fəaliyyətin hazırlanması professionalların 1000 saatlıq işinə bərabərdir. Bu problemin həlli yollarından biri kimi axtarış sistemlərinin köməyi ilə mövcud olan audio və video fayllardan, distant kursların yavaş-yavaş mürəkkəbləşdirilməsi metodundan istifadə etmək olar", - deyə o vurğulayıb.
K.Əsədov hesab edir ki, öyrədici proqramların və kursların hazırlanması üçün müvafiq tədris vəsaitlərini hazırlaya bilən ixtisaslaşmış mütəxəssislərin azlığı problem yaradır. Təlim və imtahan telekonfranslarının təşkili üçün müxtəlif ölkələrin telefon xətlərinin keçiricilik qabiliyyətinin kifayət etməməsi problemi bir çox ölkələrdə, eləcə də respublikamızda artıq aradan qaldırılıb: "Azerspace-1" peykinin fəaliyyəti ilə ölkəmizdə bu sahədə olan problemlərin (İnternetin qiyməti, sürəti və s.) istifadəçilərin xeyrinə dəyişməsi distant təhsil həyata keçirilməsində qarşıya çıxacaq bəzi maneələrin aradan qaldırılmasına çox böyük təkan verdi.
Tələbələrin təhsil səviyyəsində və peşəkar təcrübəsində fərdi fərqləri nəzərə almağa imkan vermir".
Mütəxəssis deyir ki, təlim və imtahan telekonfranslarının təşkili üçün müxtəlif ölkələrin telefon xətlərinin keçiricilik qabiliyyəti kifayət etməyə bilər.
Tələbələr tərəfindən mənfi qarşılana biləcək daha bir cəhət distant təhsil sistemində müəllim və tələbə arasında canlı ünsiyyətin itməsidir.
Onun sözlərinə görə, təlim kursları kifayət qədər interaktiv olmur: "Distant təhsilin yekunlarına görə verilən diplom və ya sertifikat hələlik keyfiyyətli təhsilin göstəricisi kimi qəbul olunmur".
Digər təhsil eksperti Qoşqar Məhərrəmovun fikrincə, distant təhsil insanların alışmadığı, öyrəşmədiyi bir təhsil formasıdır. Bunun mənimsənilməsi üçün uzun illər və texnoloji infrasturuktur lazımdır. Bu səbəbədn də distant təhsil həm təhsil alanlar, həm də təhsil verənlər üçün adaptasiyası uzun çəkən bir prosesdir.
Ekspert hesab edir ki, distant təhsilin mənfi tərəflərindən biri də hamıya əlçatan olmamasıdır. Şagirdlər və müəllimlər olduqları əraziyə görə üstün və geridə ola bilərlər. Müəllim və şagirdlər şəhərdə, İKT-nin inkişaf etdiyi ərazilərdə yaşayırsa, distant təhsil daha əlyetən olur. Regionlarda yaşayanlar üçün isə distant təhsil daha çətindir.
"Distant təhsil cəmiyyətin sinifləri arasında fərqləri daha da dərinləşdirir. Yəni distant təhsil ictimai sinifləri arasında təhsil uçurumunu dərinləşdirir. Çünki maddi rifah səviyyəsi yuxarı olan sinfin uşaqları distant təhsilə daha açıq və daha rahatdırlar. İqtisadi səviyyəsi daha aşağı olan ailələrin uşaqları isə distant təhsilə hazır deyil. Sosial-iqtisadi səviyyəsinə görə mövcud siniflər arasında olan təhsil fərqi distant təhsildə özünü büruzə verməkdədir", - deyə eskpert bildirir.
Onun sözlərinə görə, distant təhsil öyrənilmiş-alışılmış təhsil növü olmadığına görə, bəzi müəllimlərin işə səhlənkar yanaşması, bir qisim müəllimlərin isə İKT-ni öyrənə bilməməsi keçən dövr ərazində özünü büruzə verdi.
"İcbari şərt olmadığı üçün rayonların ən yaxşı məktəblərində belə virtual məktəb platformalarından istifadə edən müəllimlərin sayı az oldu", - deyə qeyd edən Q.Məhərrəmov əlavə edib ki, bəzi valideynlərin laqeydliyi səbəbindən bir çox şagirdlər distant təhsilə ciddi yanaşmadı və ondan faydalana bilmədi.
Ekspert bildirir ki, distant təhsilin dezavantajlarından biri də qiymətləndirmənin obyektivliyinin sual altında olmasıdır: "Dərsin interaktivliyinin sual altında olması, dərslərdə sosiallaşmanın olmaması, müəllim və şagirdlərin bir-birini görməməsi, müəllimlərin kollegial davranışlarının, bir-birindən faydalanmaq davranışlarının olmaması distant təhsilin mənfi tərəfləridir".
Qeyd edək ki, "Təhsil haqqında" qanuna görə, Azərbaycanda təhsil almanın formalarından biri də distant təhsildir. Amma təhsilin bu formasının qanunda öz əksini tapmasına baxmayaraq, ali məktəblərin maddi-texniki bazası bunun tətbiqinə imkan vermir.
Distant təhsilin tətbiqi üçün məktəblərin internetə çıxışı təmin edilməli, distant təhsil almaq üçün hər bir təhsil alanın evində müvafiq şərait olmalıdır. Bu isə, hələ ki, mümkün deyil…