BAKI, 23 avqust — Sputnik. ABŞ Prezidenti Donald Tramp ölkəsi ilə əməkdaşlıq edəcəyi halda Moskvaya qarşı sanksiyaları ləğv edə biləcəyini açıqlayıb. Bu barədə Tramp "Reuters"ə müsahibəsində danışıb. Onun sözlərinə görə, Moskva ABŞ-la Suriya və Ukrayna məsələlərində birgə iş üçün addımlar atmalıdır.
Qeyd edək ki, ABŞ Prezidenti Donald Tramp Rusiyaya qarşı tətbiq olunan bir sıra sanksiyaları ləğv edə bilər. Belə ki, bəzi qanunlar Konqresin qəbul etdiyi "ABŞ-ın rəqibinə qarşı sanksiyalarla mübarizə" qanununa əsasən tətbiq edildiyinə görə, onları ləğv edə bilmək üçün ölkə başçısına qanunverici orqanın dəstəyi də lazımdır.
Son aylar ABŞ — Rusiya münasibətləri "soyuq savaş" həddindədir. Bunun bir çox səbəbləri mövcuddur. Lakin Türkiyənin Rusiya istehsalı olan S-400 raketlərini əldə etmək qərarı Vaşinqtonun səbrini daşıran son damla oldu. Vaşinqton istər Rusiya, istərsə də Türkiyə ilə münasibətlərini sərtləşdirdi. Birləşmiş Ştatlar Ankaranın Moskva ilə yaxınlaşmasına xüsusən qısqanclıqla yanaşır. Türkiyə önəmli NATO ölkəsidir və alyansın cənub dayağıdır. İndi ABŞ bu dayağı itirmək üzrədir.
Bəzi araşdırmaçılar belə hesab edirdilər ki, Kremlin Qərbə qarşı çıxması müvəqqəti xarakter daşıyır. Lakin Moskva rəqiblərinin zəifliyini görəndən sonra hədəflərini daha da artırdı. Kreml NATO və Avropa İttifaqını özü ilə hesablaşmağa vadar edir.
Bu arada Çin güc mərkəzi kimi öz sözünü deməyə başlayıb. Lakin Çinin dirçəlişi əsasən iqtisadi sferadadır. ABŞ indiki mərhələdə Çinlə savaşa girməkdə maraqlı deyil. Onu daha çox Suriyadakı proseslərin aqibəti maraqlandırır. Rusiya, Türkiyə və İran Suriya böhranı ilə bağlı birgə addım atırlar. Dünyanın ən böyük böhranının həllində ABŞ-ın təsirini nəzərə almamaqla, əslində, bu üç ölkə yeni güc mərkəzi formalaşdırır.
ABŞ İraq və Əfqanıstan müharibəsində itirdiyindən daha çox Suriyada itirir və bu, Vaşinqtonu qəzəbləndirir. Digər tərəfdən də, Çin ABŞ maraqlarını sıxışdırmağa başlayıb. Tramp anlayır ki, Çin və Rusiyaya qarşı eyni vaxtda mübarizə aparmaq mümkün deyilsə, deməli onlardan birinə güzəştə getməlidir. Çin öz iqtisadi təcrübəsi ilə Amerikanın maraqlarına zərbələr endirir. Çin gücləndikcə, Şərqi Asiyada ABŞ-ı sıxışdırır. Pekinin gücü daha da artacaqsa, o zaman, başqa regionlarda da Vaşinqtona maneələr yaradacaq.
Rusiyanın davranışları isə Amerika maraqlarına Çin qədər zərbə vurmur. Rusiya Şərqi Avropanı, yaxud Yaxın Şərqi öz təsir dairəsinə çevirmək imkanlarına malik deyil. O, hətta Mərkəzi Asiyada iqtisadi rəqabətdə Çinə uduzur.
Bu amil Rusiya və ABŞ-ı yenidən yaxınlaşdıra bilərmi? Ümumiyyətlə Rusiyanı Çinə, yaxud Çini Rusiyaya qarşı hərəkət etməyə inandırmaq olarmı? ABŞ hər iki tərəfə nə təklif edə bilər? Bu suallara istər Rusiyada, istərsə də ABŞ-da cavab axtarırlar. Çinin də aralıq müddətə Rusiya — Türkiyə — İran üçbucağına qoşula bilmək ehtimalı da mövcuddur.
Hazırda ABŞ Suriyada nə edəcəyini bilmir. Vaxtilə ABŞ strateqi Z.Bjezinski "Suriya probleminin həlli yalnız hərbi gücə arxalana bilməz və təkcə Qərb dövlətlərindən asılı olmamalıdır" xəbərdarlığı edirdi. Tramp problemə Yaxın Şərq kontekstindən baxa bilmir. Z.Bjezinski regionun böyük dövlətlərindən olan Türkiyəni də problemin həllinə ciddi surətdə cəlb etməyin faydası olacağını deyirdi, Tramp isə Ankara ilə savaşır. Son ayların hadisələri də sübuta yetirir ki, Suriyaya hərbi müdaxilə ssenarisi fiaskoya uğradı və bu məsələdə udan tərəf İran və Rusiya oldu.
Yaranmış geosiyasi böhranın dünya müharibəsinə aparıb çıxarmayacağına təminat vermək olduqca çətindir. Tarixi təcrübə göstərir ki, analoji situasiyalarda böyük savaşlar meydana çıxır. Birinci və ikinci dünya müharibələrini yada salmaq kifayət edir. Hətta demək olar ki, indiki ziddiyyətlər daha kəskin vəziyyət yaradıb. ABŞ, Rusiya və Çin kimi beynəlxalq siyasətdə söz sahibi olan dövlətlərlə yanaşı, regional miqyasda ciddi nüfuza malik olan bir neçə ölkə mövcuddur ki, qlobal səviyyədə gərginlik yarada bilsin. Bir sözlə, dünya artıq üçüncü dünya savaşının içərisindədir…
