BAKI, 21 may — Sputnik. Bəşər tarixində ilk qətlin, cinayətin səbəbi paxıllıqdır – müqəddəs kitablar belə yazır. Mən isə düşünürəm ki, bütün “ilk”lərin təməlində, yaranmasında əsas səbəb paxıllıqdır.
Qısqanclıq və paxıllıq insan oğluyla yaşıddır.
İnsan oğlunun zəruri və həyati əhəmiyyətli ehtiyaclarından artıq əldə etdiyi hər şey, başqalarını qıcıqlandırmaq, başqalarında paxıllıq hissləri yaratmaq üçündür.
Paxıllıq fenomeni maraqlı və bir o qədər də qəliz psixoloji prosesdir. İnsanlar başqalarının sahib olduğu hər şeyi qısqanır – zənginlərin var-dövlətinə və komfortuna, kasıbların qüruruna və səbrinə paxıllıq edirik.
Gecə yatıb, səhər ayılmayan, rahat ölümlə dünyasını dəyişən qonşusunun paxıllığını çəkən ağsaqqalla söhbətimi xatırlayıram. Bütün gün zarıya-zarıya küçədə veyillənən qoca qonşusunun rahat ölümünü qısqanırdı: “Bəxtəvər başına, gecə yatdı, səhər ayılmadı. Yoxsa mən, illərdi revmatizma ağrılarından zülm çəkirəm. Allah hamıya rahat ölüm qismət etsin”.
Dəhşətli məqamdır hə?
Rahat ölümü belə qısqanır, əzabsız, ağrısız ölənlərə paxıllıq edir insan…
Uzun müddət yurdumun insanın dəbdəbəli toy və yas mərasimlərinə maraq göstərməsi məni düşündürüb. Xüsusilə toy sənayesi məni hər zaman təəccübləndirib, daha doğrusu çılğınlaşan gedişat məni qorxudub.
Dəbdəbəli şadlıq sarayları, bahalı gəlinlik və gəlin aksesuarları, səs-küylə şütüyən toy karvanları, qulaqbatıran və bayağı musiqilər, kraliça kimi bəzənmiş gəlin, Uels vəliəhdi kimi geyinmiş bəy, kirayə paltarlarına və daş-qaşa bürünmüş qonaqlar, “love story”lər, kranla videoçəkilişlər, nəhəng tortlar, rəqqasələr, löyün-löyün yeməklər, zövqsüz və bayağı musiqilər…
Bütün bu ikrah doğuran təntənənin, dəbdəbənin sadəcə bir səbəbi var – paxıllıq. Biz başqalarının paxıllığını çəkdiyimiz üçün ondan daha zəngin görünməyə çalışırıq.
İllər əvvəl evlənməyə hazırlaşan ziyalı tanışlarımın birinin valideyni ilə söhbət edəndə, bahalı şeylərə qaçmamasını, xudmani məclis qurmasını tövsiyə elədim. Yaşadığım təcrübəni bölüşdüm. Bankdan kredit götürüb toy etməyin acı nəticələrindən danışdım. İnsafən ağsaqqal məni sona qədər dinlədi. Ancaq yarım saatlıq nitqimə verdiyi reaksiyaya yerimdə donub qaldım: “Qoy istəməyənlərin ürəyi partlasın!”
Paxıllıq arzusunda olduğumuz xoşbəxtlikdən daha uzun çəkir. Qonşusunu qısqandırmaq üçün dəbdəbəli toy edən adamın bütün məclislərində eyni göstəriş, eyni məzmunsuzluq və mənasızlıq olacaq. Çünki bu istək saf, təmiz deyil. Kimlərinsə “ürəyini partlatmaq” arzusu paxıl insanı tərk etmir.
Paxıllıq bizi səhv qərarlara, yanlış seçimlərə sürükləyir.
Alışdığımız toyların və dəbdəbəli yasların qadağan edildiyi karantin dönəmində, bütün bunlar barədə yenidən düşünmək şansımız var.
Bəlkə paxıllıq etmədən, heç kəsə acıq və qıcıq vermədən sadə həyat tərzinə qayıdaq? Sadə və dəbdəbədən uzaq məclislər haqqında düşünək, başqalarının paxıllığını çəkmədən rahat həyatımıza zəmin hazırlayaq və başqalarının da bizim paxıllığımızı çəkməsini arzulamayaq?
Düşünürəm ki, karantin dönəmi əla fürsətdir. Dəbdəbə və paxıllıq, “qonşudan qalma dala” prinsipi ilə yaşamaq xəstəlik qapımızı döyəndə heç bir işə yaramadısa, heç zaman yaramayacaq.
Və nə qəribədir ki, varlı da, kasıb da eyni qaydalarla təcrid edildi, eyni qadağalarla qarşılaşdı.
Yarışırıqsa, yaxşılıq etmək üçün yarışaq.
Gözəl işlərə, sadəliyə, paxıllıq edək.
İnsanların dəbdəbədən uzaqlaşacağını, paxıllıqdan vaz keçəcəyini düşünmək asandır. Bu sətrləri yazarkən belə bir şeyin təcrübədə mümkünsüzlüyünü dərk edirəm.
Çünki bu günə qədər paxıllıq hissi olmayan insanla rastlaşmamışam.
Hamımız paxıllıq hissinin qullarıyıq.
Çox təəssüf ki, bu hiss bizim məişətimizdə, həyatımızda çətinliklər yaradır. Başqalarının paxıllığını çəkmək bizim normal həyat yaşamağımıza mane olur.
Və bir gün dəlicəsinə çapan yarış atının ayağının çuxura düşüb yıxılması kimi, kəllə-mayallaq gedirik…
Bütün müqayisələr sevincimizi, hüzurumu oğurlayır…
