İki yerdə işləyənlər niyə hər iki işdə ayrıca icbari tibbi sığorta haqqı ödəyir?

BAKI, 16 noyabr — Sputnik. "Tibbi sığorta haqqında" qanuna əsasən iki və ya daha çox yerdə işləyən şəxslər hər iş yeri üzrə icbari tibbi sığorta haqqı ödəməlidir. Bu şəxslərin icbari tibbi sığorta haqqı hər bir iş yerində ayrıca hesablanıb icbari tibbi sığorta fonduna ödənilir. Başqa sözlə, əgər şəxs iki yerdə işləyirsə, hər iki iş yerində icbari tibbi sığorta haqqı tutulur. Bu da iki və ya daha çox yerdə işləyən şəxsləri narazı salır.

Qeyd edək ki, "Tibbi sığorta haqqında" qanuna əsasən, tibbi sığorta sağlamlığın qorunması sahəsində əhalinin sosial müdafiəsi forması olmaqla, sığorta hadisəsi baş verdikdə sığortaolunanın tibbi xidmət və dərman yardımı almasına təminat verir. Tibbi sığorta icbari və könüllü formada həyata keçirilir. İcbari tibbi sığorta dövlət sosial sığortasının tərkib hissəsidir. İcbari tibbi sığorta sisteminin məqsədi səhiyyə sahəsində mövcud maliyyələşmə mexanizmlərini yeni iqtisadi əsaslarla təkmilləşdirərək əhaliyə göstərilən tibbi xidmətlərin keyfiyyətini daha da yüksəltmək və əlçatanlığını təmin etməkdir.

1 yanvar 2021-ci il tarixindən etibarən dövlət və neft sektorunda, qeyri-dövlət və qeyri-neft sektorunda çalışanlardan, mülki-hüquqi xarakterli müqavilələr əsasında işləri (xidmətləri) yerinə yetirən fiziki şəxslər və sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslərdən icbari tibbi sığorta haqlarının toplanılmasına başlanılıb. 1 aprel 2021-ci il tarixindən isə icbari tibbi sığorta sistemi bütün ölkə ərazisini əhatə edib.

Deputat Vüqar Bayramov təklif edir ki, iki yerdə işləyənlərin ikinci, yəni əsas olmayan iş yerində icbari tibbi sığorta haqqı ilə bağlı güzəşt tətbiq olunsun:

"Beynəlxalq təcrübəyə nəzər salsaq, bəzi ölkələrdə əsas olmayan, yəni ikinci iş yerində bu kimi icbari ödənişlər tutulmur və ya güzəştlər tətbiq edilir. Eyni zamanda VÖEN-lə (vergi ödəyicisinin eyniləşdirmə nömrəsi) çalışan vətəndaşlar üçün də belə bir praktikanın tətbiqinə ehtiyac var. Əgər vətəndaşın əsas və tam ştat iş yeri varsa, eyni zamanda VÖEN-lə çalışırsa, əsas iş yeri icbari tibbi sığortaya cəlb edildiyi üçün VÖEN-lə çalışdığı halda güzəştin edilməsinə ehtiyac var".

Deputat əlavə edib ki, bu istiqamətdə güzəştlər tətbiq edilərsə, belə vətəndaşlar üçün maliyyə ödəniş ağırlığının qarşısı alınar və ödənişlərin daha ədalətli həyata keçirilməsinə imkan yaranar.

Bəzi ekspertlərin fikrincə, bu sahədə qanunvericilikdə boşluq var. Qanunvericilikdə hər əmək müqaviləsinə şamil edildiyinə görə, işəgötürən də əmək müqaviləsi bağlayarkən buna riayət etməyə borcludur. Dəyişiklik olmalıdır ki, vətəndaşın ödənişi üçün bir əmək müqaviləsi kifayət etsin. Şəxs icbari tibbi sığorta haqqını bir dəfə ödəməlidir.

Qeyd edək ki, dövlət və neft sektorunda çalışan işəgötürən və işçilərdən aylıq hesablanmış əməyin ödənişi fondunun 8000 manata qədər olan hissəsindən 2%, 8000 manatdan yuxarı olan hissəsindən 0.5% miqdarında icbari tibbi sığorta haqqı tutulur. Məsələn, işçinin aylıq əməkhaqqı 1500 manatdırsa, onun əməkhaqqından 2%, yəni aylıq 30 manat icbari tibbi sığorta haqqı tutulur. Həmçinin, işəgötürən işçi üçün həmin məbləğin 2%-ni, aylıq 30 manat icbari tibbi sığorta haqqı ödəyir. Ümumilikdə işəgötürən və işçi birlikdə 60 manat (30+30=60 manat) icbari tibbi sığorta haqqı ödəyir.

Qeyri-dövlət və qeyri-neft sektorunda çalışan işəgötürən və işçilərdən aylıq hesablanmış əməyin ödənişi fondunun 8000 manata qədər olan hissəsindən 2%, 8000 manatdan yuxarı olan hissəsindən 0.5% miqdarında icbari tibbi sığorta haqqı tutulur.

Mülki-hüquqi xarakterli müqavilələr əsasında işləri (xidmətləri) yerinə yetirən fiziki şəxslər aylıq gəlirlərinin 8000 manatadək olan hissəsinin 2 faizi, 8000 manatdan yuxarı olan hissəsinin 1 faizi miqdarında icbari tibbi sığorta haqqı ödəyirlər. Məsələn, şəxs aylıq 500 manat gəlir əldə edirsə, bu halda onun gəlirindən 2%, yəni aylıq 10 manat icbari tibbi sığorta haqqı tutulur. Digər bir nümunədə əgər şəxs aylıq 8500 manat gəlir əldə edirsə, bu zaman 8000 manatın 2%-i, yəni 160 manat, qalan 500 manatın isə 1%-i, yəni 5 manat icbari tibbi sığorta haqqı hesablanır. Nəticədə şəxs gəlirindən aylıq 165 manat icbari tibbi sığorta haqqı ödəməlidir.

Vergi ödəyicisi kimi vergi uçotuna alınmış fiziki şəxslər minimum aylıq əməkhaqqının 4 faizi miqdarında (Hazırda minimum əməkhaqqı 345 manat olduğu üçün ayda bu məbləğ 13.80 manat təşkil edir) icbari tibbi sığorta haqqı ödəməlidir. Bu məbləğ hər ay üçün hesablanır və sonrakı ayın 15-dən gec olmayaraq tam məbləğdə ödənilir. Vergi Məcəlləsinə əsasən vergi ödəyicisinin sahibkarlıq fəaliyyətini və ya digər vergi tutulan əməliyyatlarını müvəqqəti dayandırdığı halda vergi ödəyicisi kimi vergi uçotuna alınmış fiziki şəxslər (fərdi sahibkarlar) icbari tibbi sığorta haqqı ödəməkdən azaddır.

Heç bir yerdə əmək və ya mülki müqavilə əsasında işləməyən, eləcə də sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmayan şəxslər icbari tibbi sığorta haqqı ödəməkdən azaddır. Həmin şəxslərin icbari tibbi sığorta haqqını dövlət ödəyir.

İcbari tibbi sığortanın Xidmətlər Zərfinə daxil olan tibbi xidmətlərdən ödənişsiz istifadə etmək mümkündür. Vətəndaş tibbi xidmətə ehtiyacı yarandığı təqdirdə Tibbi Ərazi Bölmələrini İdarəetmə Birliyinin (TƏBİB) tabeliyindəki istənilən dövlət tibb müəssisəsinə və Səhiyyə Nazirliyinin tibb müəssisələrinə şəxsiyyət vəsiqəsi ilə müraciət edə bilər. İcbari tibbi sığortadan istifadə etmək üçün tibb müəssisəsinə müraciət edərkən şəxsiyyət vəsiqəsini təqdim etmək lazımdır. Stasionar şəraitdə müayinə və müalicə tibbi göstəriş və həkim göndərişi əsasında aparılır. Bu zaman istifadə olunan dərman, tibbi sərf və gündəlik qidalanma təminata daxildir.

Xidmətlər Zərfi icbari tibbi sığortanın maliyyə mənbələri hesabına sığortaolunanlara müvafiq növdə, həcmdə və şərtlərlə göstərilən tibbi xidmətlərin toplusudur. Xidmətlər Zərfinə 3315 sayda tibbi xidmət daxildir.