BAKI, 19 oktyabr - Sputnik. BAKI, 30 sentyabr — Sputnik. Bərpa olunan enerji mənbələrinə (BOEM) tədricən qlobal keçid və karbohidrogen enerji resurslarından imtina istehsal olunan "yaşıl" elektrik enerjisinin məhdud saxlanma həcmləri kimi mühüm problemlə üzləşir.
Məlum olub ki, günəş və külək elektrik stansiyalarının enerjisi istehsaldan dərhal sonra istehlak edilməlidir və bu cür stansiyalarda enerji generasiyası idarə oluna bilmədiyi üçün istehsal olunan elektrik enerjisinin istehlaka qədər bir yerdə səmərəli şəkildə saxlanılmasına diqqət yetirilməlidir. Çox vaxt belə elektrik enerjisi batareyalarda saxlanılır, lakin bu cür batareyaların tutumu məhduddur və uzun illərdir ki, enerji təşkilatları əlavə elektrik enerjisi saxlama gücünün yaradılmasına daha çox sərmayə qoyulmasını tələb edir.
Bu məsələ bu ilin noyabrında Bakıda keçiriləcək BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının (COP29) Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasında müzakirə olunacaq. Sammitin təşkilatçıları 2030-cu ilə qədər qlobal enerji saxlama gücünün altı dəfədən çox artırılmasını təklif edirlər.
Daha çox saxlama yeri, daha çox BOEM
Qeyd etmək lazımdır ki, "yaşıl enerji"nin saxlama imkanlarının genişləndirilməsinin vacibliyi G7-nin İqlim, Enerji və Ətraf Mühit Nazirlərinin aprel toplantısında da müzakirə edilib və bu görüşdə səsləndirilən qərarlar enerjiyə keçidin sürətləndirilməsində israrlı olan Beynəlxalq Enerji Təşkilatının (IEA) təşəbbüsü ilə üst-üstə düşüb.
Belə ki, G7 kommünikesinə əsasən, 2030-cu ilə qədər dünyada BOEM gücünü üç dəfə artıraraq 11 TW-a çatdırmaq məqsədinə nail olmaq üçün elektrik enerjisi sistemlərinin dayanıqlığını və çevikliyini artırmaq lazımdır, xüsusən də saxlama sistemlərini artırmaqla.
Bu məqsədlərə çatmaq üçün davamlı və rəqabətqabiliyyətli alternativ kimyəvi birləşmələr və onlar üçün materiallar da daxil olmaqla, akkumulyatorın gücünü genişləndirmək məqsədilə diversifikasiya edilmiş, davamlı, təhlükəsiz və şəffaf təchizat zəncirinin təşviq edilməsi vacib hesab olunur.
Çox güman ki, kommünikedə təsvir olunan təşəbbüs Bakıda keçiriləcək COP29 sammitində də əsas götürüləcək, burada ölkələr əlavə saxlama güclərinin yaradılmasını maliyyələşdirmək, eləcə də "yaşıl enerji" üçün anbarların inkişafının ən sərfəli yolunun müzakirəsi kimi məsələlərə daha çox diqqət yetirəcəklər.
Hər kəs üçün kifayət qədər metal yoxdur
Rusiyanın Milli Enerji Təhlükəsizliyi Fondunun eksperti, Rusiya Federasiyası Hökuməti yanında Maliyyə Universitetinin elmi işçisi Stanislav Mitraxoviç deyib ki, BOEM-in səmərəli fəaliyyət göstərməsi üçün onlar ya "yaşıl generasiya" üçün lazımi hava şəraiti olmadıqda işə salınacaq ənənəvi enerji mənbələri ilə dəstəklənməlidir, ya da enerji saxlama sistemləri yaradılmalıdır.
Onun sözlərinə görə, hazırda belə anbarların inkişaf səviyyəsi kifayət qədər məhduddur.
"Çünki, məsələn, batareyaları desək, onların qiyməti bahadır və havanın buludlu olduğu və ya küləyin olmadığı bir şəraitdə, böyük bir meqapolis və ya müəssisəni enerji ilə təmin edə biləcək belə böyük batareyaların tikintisi çox baha başa gəlir. Məhz buna görə də bütün bunlara hələ də qərar verilməyib, düşüncə səviyyəsindədir", - Mitraxoviç Sputnik Azərbaycan-a bildirib.
Ekspert qeyd edib ki, bu gün dünyanın ayrı-ayrı bölgələrində qurğular var, lakin bu, indiki inkişaf səviyyəsində BOEM-dən istifadə miqyasını kökündən dəyişə biləcək bir şey deyil.
"Bəli, batareyalar daha da ucuzlaşır, lakin onlar çox qurulduqda onlara tələbat artacaq və bununla da qiymətlər qalxa bilər. Üstəlik, bu batareyaları qurmaq üçün çoxlu miqdarda metal lazımdır", - Mitraxoviç söyləyib.
O qeyd edib ki, bu halda istər nadir tapılan olsun, istərsə də adi olsun, bu metallara tələbat artacaq və burada belə bir sual yaranır - dünyada onların kifayət qədər həcmi varmı? Bütün bunlar bu metallar üçün rəqabətin artmasına və dünyada bəzi yeni iqtisadi münaqişələrə səbəb ola bilər.
Hidrogen problemini həll edəcəkmi?
Mitraxoviçin sözlərinə görə, enerjinin saxlanmasının ikinci variantı elektroliz yolu ilə əldə edilən, yəni elektrik enerjisindən istifadə edərək su molekulunun parçalanması ilə "yaşıl hidrogenin" istifadəsidir.
"Bunu həyata keçirən cihaz elektrolizer adlanır, o, günəş və ya külək stansiyalarından enerji ala bilər. Bu vəziyyətdə hidrogen "yaşıl" olur və bundan sonra da onu saxlamaq və elektrik stansiyaları, yanacaq elementləri və s. üçün enerji mənbəyi kimi istifadə edilə bilər", - Sputnik Azərbaycan-ın həmsöhbəti vurğulayıb.
Eyni zamanda, Mitraxoviç deyib edib ki, dünyada, o cümlədən Rusiya Federasiyasında çoxlu müxtəlif hidrogen layihələri mövcuddur. Ancaq praktikada belə "yaşıl hidrogen" istehsalının miqyası hələ çox böyük deyil. Üstəlik, bu texnologiya batareya texnologiyası ilə rəqabət aparır və gələcəkdə hansına üstünlük veriləcəyi bəlli deyil.
"Əksər ölkələrdə onlar həm hidrogen, həm də batareyalar yolu ilə getdiklərini və hər şeyin yaxşı olacağını yazırlar, lakin çox vaxt bu, real fəaliyyət planlarından çox, texnoloji tendensiyaya sadiqlik nümayiş etdirmək cəhdidir. Bir çox ölkələr, xüsusən də karbohidrogen istehsalçıları, düzünü desək, bu yolla getdiklərini nümayiş etdirirlər, ancaq əslində investisiyaları neft hasilatından "yaşıl hidrogen" istehsalına köçürməkdənsə, dünyada məşhur olan müəyyən məzənnəyə uyğunluğu təqlid etməyə çalışırlar", - ekspert bildirib.
Mingəçevir su anbarı, arxiv
© Photo : PUBLIC DOMAIN
Mitraxoviç qeyd edib ki, Rusiya Federasiyası, Azərbaycan, Norveç və hətta ABŞ neft şirkətləri üçün neft hasilatını davam etdirmək, bütün pulları batareyalar və ya "yaşıl hidrogen" istehsalına yönəltməkdən daha vacib görünür.
"Buna baxmayaraq, Bakıda keçiriləcək COP29-a müxtəlif sahələrin - həm ənənəvi, həm də bərpa olunan enerjinin nümayəndələri gələcəklər. Bu cür tədbirlərdə, o cümlədən COP29-da zamanla ayaqlaşmaq istəyini nümayiş etdirmək lazımdır, ona görə də burada lazımi sözlər söyləniləcək və BOEM-ə həsr olunmuş müvafiq bəyannamələr imzalanacaq, lakin bunun gələcək üçün olduğuna dair bir qeydlər ediləcək, bu günə qədər isə karbohidrogen hasil edən və istehlak edən bir çox ölkələr üçün bu növ enerji mənbələrinin qarşıdakı illərdə də əsaslı əhəmiyyətini qoruyacaqdır", - Mitraxoviç qeyd edib.
Lakin ekspert əlavə edib ki, paralel olaraq yeni texnologiyalar inkişaf edəcək və nə vaxtsa bütün dünya enerji sektorunun keyfiyyətcə yenidən qurulmasına imkan verəcək texnoloji sıçrayış olacaq, ancaq yaxın illərdə deyil, bu vaxta qədər isə neft sahəsinə qoyulan investisiyalar məna kəsb edəcək.
Digər maraqlı xəbərləri həmçinin Sputnik Azərbaycan-ın Teleqram kanalından izləyin.