Çin Avropanı pulla "boğacaq" - 25.09.2024, Sputnik Azərbaycan

Mövcud dünya düzəni çatlamağa, bu çatlar isə yayılmağa davam edir və bununla yanaşı qlobal iqtisadiyyat, ilk növbədə real sektorun iqtisadiyyatı transformasiyaya məruz qalır. "Financial Times" yazıb ki, Avropa metallurgiyasının ən böyük nümayəndələri Brüssel regional komitəsinə rəsmi məktub göndəriblər. Onlar Çindən gələn analoji məhsulların bütün xətti üzrə qoruyucu rüsumlar mexanizminin dərhal işlənib hazırlanmasını və həyata keçirilməsini tələb ediblər.

Metallurqlar, o cümlədən "ArcelorMittal", "Thyssenkrupp Steel", "Salzgitter", "Tata Steel" kimi şirkətlərin nümayəndələri, eləcə də "Avropa polad işləyənlər assosiasiyası" ("Eurofer") artıq hətta tendensiyalardan deyil, reallıqdan narahatdırlar.

Burada qlobal və daxili Aİ bazarlarında qiymət göstəricilərini avtomatik olaraq aşağı salan, Avropa şirkətlərinin dövriyyəsini və mənfəətini azaldan təklif artıqlaması yaşanır. Ancaq bu, hekayənin yalnız yarısıdır: bazarların daşması, bu il rekord sayda yüz milyon ton polad və əlaqəli məhsulların ixracını planlaşdıran Çindən gələn "polad daşqını" ilə əlaqədardır. Enerji qiymətlərindəki sıçrayış səbəbindən əhəmiyyətli maliyyə təzyiqi yaşayan Avropa şirkətləri, "Eurofer" nümayəndəsinin sözlərinə görə, istehsal maya dəyərindən aşağı qiymətə ticarət edən Çin polad və prokat məhsulları ilə fiziki olaraq rəqabət apara bilmirlər. Kobud desək, Çin tədarükünü ötmək üçün avropalı metallurqlar ciddi şəkildə və seçimsiz şəkildə itki ilə ticarətə başlamalıdırlar.

Bu mövzu ona görə maraqlıdır ki, o, bizə yaşadığımız və qlobal prosesləri defolt olaraq qavradığımız Rusiya mərkəzli matrisadan bir qədər kənara çıxmağa imkan verir. Ən azı ona görə ki, heç demə, kollektiv Qərb XHƏ başlamazdan xeyli əvvəl ticarət-iqtisadi müharibəyə başlayıb və təkcə Rusiya onun dəyirman daşlarına düşməyib. İki iqtisadi blok - köhnə və yeni formasiya arasında tarixən əhəmiyyətli mübarizə gedir.

Çin artıq Köhnə Dünyaya polad ekspansiyasını həyata keçirib. Bu, Rusiya Krımı öz göyərtəsinə yaxınlaşdırdıqda baş verib. 2014-2016-cı illər ərzində çinli metallurqlar xaricə 90-115 milyon ton arası polad göndərirdilər. Avropalılar o zaman itkilər olsa da, Rusiyadan gələn ucuz enerji ehtiyatları - əsasən təbii qaz sayəsində buna davam gətirdilər. Bu qlobal bazarın paradoksal üzüdür.

2024-cü ildə Avropanın karbohidrogen üstünlyü yoxdur, onu əldə etmək üçün heç bir yer mövcud deyil. Norveçdən qaz tədarükü maksimum həddədir, ABŞ-dan MTQ isə artıq iki aydır ki, Asiya-Sakit okean regionuna gedir, çünki orada tələb və qiymət təklifləri daha yüksəkdir.

Qeyd edək ki, Brüssel artıq tarif şlaqbaumunu aşağı salmaqla Çin ixracının qarşısını almağa çalışıb. 2018-ci ildə Çindən gələn məhsullara bloklama rüsumları tətbiq edilib. Lakin, avrometallurqların özləri də etiraf etdiyi kimi, bunun heç bir təsiri olmayıb, çünki üçüncü ölkələrdən idxal dərhal artıb.

Əgər bu anda dejavunun təsirini hiss etmisinizsə, yanılmamısınz. Biz bütün bunları bu gün Rusiyadan, məsələn, Hindistandan neft tədarükündə görürük. Şəxsi heç nə yoxdur, sadəcə biznesdir. Vaşinqtonu və Londonu bu qədər narahat edən paralel idxal-ixrac sxemi bu gün icad olunmayıb, necə ki, neft tankerlərinin kölgə donanmasından istifadə kimi. Bütün uğurlu yeni şeylər yaxşı icad edilmiş köhnə şeylərdir.

Yeri gəlmişkən, Qərb siyasətçiləri və mediası təcrid olunmuş Rusiya iqtisadiyyatı ilə bağlı mantranı durmadan təkrarlamaqdan həzz alır və özlərinin də çox vaxt təcrid olunmaqdan çəkinmədiklərini qeyd etməyi unudurlar. Bir müddət əvvəl, məsələn, Vaşinqton Meksikadan polad üçün 25 faiz rüsum tətbiq etdi - əritmə və tökmə Şimali Amerikadan kənarda aparılarsa, istənilən məhsul zərbə altına düşdü. Təxmin etdiyiniz kimi, təşəbbüskar meksikalılar mənfəətlərini artırmaq üçün öz istehsallarından dəfələrlə çox olan həcmləri şimala aparmağa başladılar. Ucuz poladın axını yerli metallurqların gəlirliliyini aşağı saldı və bu, təbii ki, onları sevindirmədi.

Bu gün hətta dünyanın ikinci ən böyük domnası olan Hindistan da idxalı məhdudlaşdırmaq üçün tədbirləri nəzərdən keçirir. Burada əsas məsələyə - cari proseslərin səbəblərinə gəlirik.

Qərb maliyyə analitikləri ABŞ-da seçkiləri gözləyirlər, lakin ümumilikdə Çinlə yeni ticarət müharibəsinin olacağı ilə yekdilliklə razılaşırlar. Məsələ ABŞ-ın tərəfinə nə vaxt və kimin keçəcəyidir. Avropa İttifaqı Çin əleyhinə koalisiyanın yeganə müttəfiqi kimi görünür.

Söhbət Qərbin azad bazar modelinin nümayəndələrinin Pekinə irəli sürdükləri əsas iddiadan, yəni büdcə ayırmaları vasitəsilə real sektora geniş və sistemli dəstəkdən gedir. Açıq mənbə məlumatlarına görə, dövlətin ölkənin polad sənayesinə kapital qoyuluşu, təxminən iki dəfə artaraq 60 milyard dollardan 120 milyard dollara çatıb. Digər şeylərlə yanaşı, bu pul yeni kömürlə işləyən elektrik stansiyalarının və kömür əsaslı metallurgiya zavodlarının tikintisinə sərf edilib. Bu, cəmi on il ərzində istehsal həcmini ildə 700 milyon tondan 1,2 milyard tona çatdırmağa imkan verib.

Maraqlıdır ki, bu tendensiyanın birbaşa mənfəət əldə edilməsi ilə zəif əlaqəsi var. Bu on illik müddət ərzində Çinin polad ixracı 2018 və 2021-ci illərdə maksimum mənfəət göstərib, ilin sonunda, təxminən 65 milyard dollar olub. 2023-cü ilin sonunda sənaye bütövlükdə sıfır rentabellikdə idi. Enerji resurslarının xərclərini qismən ödəyən kütləvi dövlət investisiyaları və müxtəlif vergi güzəştləri sayəsində Çinin polad istehsalçıları ötən ilin sonunda qlobal polad və bazarının 56 faizini tutublar.

Pekinin strategiyası sadə və iddiasızdır, lakin nəticə verir. Dövlət mürəkkəb dəstək sistemi vasitəsilə öz istehsalçılarına pul ayırır. Onlar, bir hücum qüvvəsi kimi, heyrətamiz dərəcədə aşağı qiymətlərlə bazara tələsir, dairəvi müdafiə xətti qurur və əsas rəqiblərinin cəsədlərinin bazar çayı boyunca onların yanından keçməsini gözləyirlər. Bu strategiyanın bir hissəsi kimi Pekin şüurlu şəkildə xərclərə və bəzən hətta planlaşdırılmış itkilərə məruz qalır, lakin bütün bunlar bazarın sonradan proseslərinə nəzarət etmək imkanı ilə inhisarlaşdırılmaqla gözəl şəkildə ödənilir.

Rusiya üçün bu model tətbiq olunmur – RF-nın iqtisadi strukturumu və modeli həddindən artıq fərqlidir. Üstəlik, əmək bazarının dərinliyi, iqlim şəraitini nəzərə alsaq, müqayisəyə gəlməz. Ancaq bunun dərin təhlilini aparmağın əlbəttə ki, zərəri olmaz. Axı, ağıllı insanlar yalnız başqalarının səhvlərindən deyil, başqalarının uğurlarından da öyrənirlər.