Fransada siyasi böhran qızışır. Milli Assambleyanın Bürosu (parlamentin aşağı palatası) hazırkı prezidentə qarşı impiçment prosedurunun başlanmasına dair qətnamə layihəsini təsdiqləyib. Görünür, Emmanuel Makronun illər boyu rəhbərlik vəzifəsinin təcrübəsiz olmasının bədəlini ödəməyin və fransız xalqının başına gələn bir sıra sarsıntılara cavab verməyin vaxtı çatıb. Bəs əgər bu sonsuz dramın başqa bir aktıdırsa?
Xatırladaq ki, Makron 2012-2017-ci illərdə Fransanı idarə edən sələfi Fransua Ollandın fəaliyyəti nəticəsində yaranan sosial-siyasi böhran fonunda hakimiyyətə gəlib. Əvvəlcə sosial dövlətin tərəfdarı kimi çıxış edən şəxs hakimiyyətə gəldiyi şüarlar altında həm təminatlı vətəndaşları, həm də cəmiyyətin geniş təbəqələrini özünə qarşı çevirməyi bacarıb. Olland tərəfindən 28 may 2013-cü ildə qəbul edilmiş eyni cinsli evliliklərin leqallaşdırılması haqqında qanun da cəmiyyətdə parçalanmaya səbəb olub (belə ki, etiraz əlaməti olaraq, tarixçi və publisist Dominik Venner Parisdəki Notr-Dam kilsəsində 1500 nəfərin gözü qarşısında intihar edib).
Bütün Fransa prezidentləri arasında ən aşağı reytinqə sahib olan Ollandın fonunda qalib gələn Makron kifayət qədər inandırıcı görünüb. Lakin tezliklə məlum olub ki, o, öz ölkəsinin deyil, Avropa bürokratiyasının və dünya korporasiyaların maraqlarını müdafiə edir. Əhalinin yoxsul təbəqələrinə zərbə vuraraq əmək islahatını əzən və yanacaq vergisinin artırılmasına nail olan Makron artıq 2018-ci ildə fransızların əhəmiyyətli bir hissəsini özündən uzaqlaşdırıb və bu, "sarı jiletlilər"in kütləvi nümayişi ilə nəticələnib. Böyük səylər bahasına, etirazlar yalnız bir ildən sonra sakitləşib. Makronun birinci dövründə miqrasiya böhranı yeni güclə alovlanıb və iqtisadiyyatın süqutu davam edib.
Demək olar ki, Makron öz sələfisinin ölkə üçün fəlakətli olan iqtisadi kursunu davam etdirib. Bu isə təbiidir. Xatırladaq ki, 2011-ci ildə o, proqramın iqtisadi hissəsinin hazırlanması ilə məşğul olduğu Ollandın təşviqat qərargahına daxil olub. Daha sonra 2012-2014-cü illərdə Makron Ollandın administrasiyasında çalışaraq iqtisadi inkişaf məsələləri ilə məşğul olub, 2014-2016-cı illərdə isə Fransanın İqtisadiyyat, Sənaye və Rəqəmsal Texnologiyalar naziri olub. Beləliklə, o, Ollandın dövründə baş verən iqtisadi böhrana görə məsuliyyət daşıyır.
Eyni zamanda, Makron Ukraynada xüsusi hərbi əməliyyatın (XHƏ) başlaması ilə nəticələnən siyasi sarsıntıdan istifadə edərək ikinci dəfə prezident ola bilib. 2017-ci ildə olduğu kimi, 2022-ci ildə də onun əsas rəqibi Marin Le Pen olub. Hər iki halda seçkilərin nəticəsi ikinci turda həll olunub, burada solçu qüvvələrlə ittifaqın köməyi və ultra sağçı Le Penin iblisləşdirilməsi ilə Makron bütün medianın köməyi ilə lazımi üstünlük əldə edib. Ultra sağçı Le Pen solçu həmkarlarından yalnız miqrantlara qarşı daha sərt ritorika ilə fərqlənməsi gülüncdür (məsələn, o, abort qanununu dəstəkləyib). Makron əvvəlcə özünü "nə solçu, nə də sağçı" kimi göstərib, bu da ona hakimiyyətdə qalmaq üçün dəfələrlə ən ağlasığmaz siyasi ittifaqlara qoşulmağa imkan verir.
Bu cür siyasi çeviklik Makron və onun "Birlikdə" koalisiyasına 2024-cü ildə keçirilən Fransa Milli Assambleyasına erkən seçkilərdə (ümumilikdə 577 yer) ikinci yeri tutmağa (168 yer) imkan verib. Artıq effektivliyini sübut edən hiylədən - solçularla taktiki ittifaqdan və eyni Le Penin rəhbərlik etdiyi ultra sağçıların iblisləşməsindən istifadə edərək, Makron qeyri-müəyyən siyasi vəziyyəti öz xeyrinə çevirə bilib. Nəticədə, ən yaxşı nəticəni solçu qüvvələrin "Yeni Xalq Cəbhəsi" alyansı (182 yer) göstərib, ilk turda lider olan Marin Le Pen isə qələbəni əldən verib (143 yer).
Makronun siyasi avantürizmi bununla da bitməyib və parlament seçkilərində koalisiyasının qalib gəlməsinə baxmayaraq, o, tərəddüd etmədən solçuların hökumətin formalaşmasında iştirakını istisna edib. Nəticədə solçu "Sarsılmaz Fransa" partiyası Makronun hakimiyyətdən uzaqlaşdırılması təklifini irəli sürüb. Milli Assambleyanın Bürosunda (parlamentin aşağı palatasının ali kollegial orqanı) 22 yerdən 12-ni tutan solçu qüvvələr isə təbii ki, onu dəstəkləyiblər.
Məhz bu, indiki siyasi böhrana səbəb olub. Bu, kimin xeyrinə həll olunacaq? Bu suala cavab vermək üçün məqalənin gedişatında deyilənləri ümumiləşdirək. Birincisi, Fransanın müasir siyasi sistemi parçalanması ilə fərqlənir. Belə ki, bəzi solçular və sosialistlər (hətta keçmiş prezident Fransua Olland) artıq Makronun impiçmentinə qarşıdırlar. İkincisi, ənənəvi olaraq Le Penlə bağlı olan solçu və ultra sağçılar arasındakı inamsızlıq parçalanmanı daha da dərinləşdirir və bu da çətin ki, Makrona qarşı vahid cəbhə ilə çıxış etməyə imkan versin (gördüyümüz kimi, hər şey əksinə olur – vahid cəbhə sağçı Le Penə qarşıdır). Nəhayət, real iqtisadi və siyasi müvəffəqiyyətlər və uğursuzluqlar özünə qapanan və xalqın həyatından qopan fransız sistemində heç bir əhəmiyyət kəsb etmir (yuxarıda əzilən iqtisadi qanunları, eynicinsli nikahların leqallaşdırılmasını və "sarı jiletlərin"in uğursuzluğunu xatırlayaq).
Gördüyümüz kimi, böhran Fransadakı siyasi həyatın xroniki vəziyyətidir. Artıq ikinci prezidentlik dövrünü öz məqsədləri üçün məharətlə istifadə edən Makron, şübhəsiz ki, bundan qurtula biləcək. Ancaq hansısa möcüzə ilə hazırkı prezident hakimiyyətdən uzaqlaşdırılsa belə, Fransa siyasi sistemində (əsasən Avropa bürokratiyası və dünya korporasiyaların nəzarətində olan) "yeni Makron" yetişir.