"Ordu-2024" (Armiya-2024) Beynəlxalq Forumu süni intellekt elementləri olan robotlaşdırılmış komplekslərə xüsusi diqqət yetirməklə ən yeni silahların qüsursuz texnoloji səviyyəsini nümayiş etdirir. Rusiya və bir sıra dost olan dövlətlərin müdafiə sənayesi müəssisələri, demək olar ki, bütün NATO ölkələrinin proksi-iştirakı ilə Ukraynada xüsusi hərbi əməliyyat (XHƏ) zonasında yüksək intensivlikli silahlı münaqişənin çağırışlarına tez cavab verir.
Moskva yaxınlığındakı "Patriot" konqres-sərgi mərkəzində avqustun 12-17-də "Ordu" X Beynəlxalq Hərbi-Texniki Forumu keçirilir. Burada hərbi və ikiqat təyinatlı məhsulların 28 mindən çox nümunəsi təqdim olunub. Ən təsir bağışlayan stendlər Rusiya, Belarus, Hindistan, İran və Çin müəssisələri tərəfindən yerləşdirilib. Forumda 120-dən çox xarici şirkət və 83 xarici nümayəndə heyəti iştirak edir ki, onlardan 39-na müdafiə nazirləri və Baş Qərargah rəisləri rəhbərlik edir. Həmçinin Rusiya Müdafiə Nazirliyinin 26 hərbi idarəetmə orqanından 226 hərbi eksperti də iştirak edib.
Rusiya Silahlı Qüvvələrinin və dünyanın əksər ölkələrinin mütəxəssislərinin "Patriot" konqres və sərgi mərkəzindəki yeni inkişaflara yüksək marağı təsadüfi deyil. XHƏ-nin doqquz yüz gün və gecəsi ən yeni silahların inkişafını sürətləndirib, döyüş meydanında "pilotsuz inqilab" yaradıb, silah və qoşun növlərinin taktikasını dəyişdirib. Müxtəlif dərəcəli güc, süni intellekt, sərbəstlik və ixtisaslaşma dərəcələrində olan hava, yer və dəniz dronlarının sayının və keyfiyyətinin artımını nəzərə alaraq, əminliklə proqnozlaşdırmaq olar: yaxın gələcəkdə döyüş meydanında insanlardan daha çox pilotsuz nəqliyyat vasitələri olacaq. Bundan sonra isə döyüş robotları insanların cəbhə xəttində görünməsini demək olar ki, lazımsız edəcək. Bu cür düşüncələrə "Ordu 2024"ün nəhəng (hər mənada) pavilyonlarında rast gəlinir.
Forumun proqramına 180 elmi və biznes tədbiri (əsas mövzu pilotsuz sistemlərin, süni intellekt texnologiyalarının inkişafıdır), silahların tədarükü üçün müqavilələrin bağlanması daxildir. Rusiya müdafiə sənayesinin prioriteti: "Hər şey cəbhə üçün, hər şey qələbə üçündür". Eyni zamanda burada paradoksal xarici tələbat da qeyd olunur. "Rostex"in rəhbərinin müavini Vladimir Artyakov deyib: "XHƏ-nin başlanğıcından bəri, sanksiyalara baxmayaraq, biz dünyada Rusiya silahlarına marağın rekord dərəcədə artdığını müşahidə etdik. Sifarişlərin ixrac portfeli 60 milyard dolları ötüb – hələ belə bir şey heç vaxt olmayıb". Bundan əlavə o qeyd edib ki, NATO ölkələrinin Ukrayna hərbi əməliyyatlar teatrında ələ keçirilən hərbi texnikası qiymətdən başqa heç nəyi ilə təəccübləndirməyib.
XHƏ-yə əsaslanan "dörd komponent"
"Ordu 2024" Forumunun açılışı günü Rusiyanın müdafiə naziri Andrey Belousov Qərblə silahlı qarşıdurmada uğurun dörd komponentini açıqlayıb:
- qoşunların müasir və yüksək dəqiqlikli silahlarla təmin edilməsi;
- pilotsuz döyüş əməliyyatlar da daxil olmaqla yeni taktiki üsullardan istifadə;
- süni intellekt elementləri ilə yüksək texnologiyalı idarəetmə sisteminin yaradılması;
- komanda heyətinin hazırlığının davamlı təkmilləşdirilməsi.
Birinci cərgədəki silahlanma olduqca qanunauyğun olub. Rusiya müdafiə sənayesinin qüdrəti ilə dəstəklənən məhsulların miqdarı, zərbə gücü və etibarlılığı düşmən üzərində texnoloji və əməliyyat-taktiki üstünlüyün əsasını təşkil edir. "Ordu-2024" stendlərində kifayət qədər inandırıcı nümunələr var.
Forumda ZALA-Z-16 pilotsuz kəşfiyyat təyyarəsi və "İzdeliye-51" və "İzdeliye-52" idarə olunan sursat daşıyıcılarından ibarət əfsanəvi "Lanset" kompleksi ilk dəfə canlı olaraq təqdim edilib. Kəşfiyyat PUA-sı 1500 metrə qədər yüksəklikdə işləyir, bir neçə saat havada qalır və 50 km-dən çox məsafədə ərazinin kəşfiyyatını təmin edir. "İzdeliye" ABŞ-ın "Abrams" və Almaniyanın "Leopard"ları da daxil olmaqla istənilən zirehli hədəfi məhv edir. Xatırladaq ki, XHƏ zamanı "Lanset" artıq 2260-dan çox hədəfi - NATO tanklarını, reaktiv yaylım atəş sistemini (RYAS), özüyeriyən artilleriya silahlarını, zenit raket komplekslərini (ZRK), aerodromdakı təyyarələri və digər düşmən hədəflərini darmadağın edib. Kompleks daim təkmilləşdirilir, zərbə gücünü və uçuş məsafəsini, radioelektron müharibə sistemlərinin təsirlərinə qarşı müqavimətini artırır.
Bauman adına Moskva Dövlət Texniki Universitetinin yeni və perspektivli layihəsini – "Minskan" avtomatlaşdırılmış minatəmizləmə sistemini qeyd etmək istərdim. Prototip sistemi – PUA - radar və termal görüntü cihazı və yerüstü idarəetmə stansiyası - sahədə uğurla sınaqdan keçirilib. Böyük əraziləri havadan skan etməyə və quraşdırılmış minaları və mina sahələrinin sərhədlərini avtomatik olaraq aşkarlamağa imkan verir. "Ordu-2024" Forumunda onların çoxu təqdim olunur. Bu sahədə birincilik uğrunda istehsalçı müəssisələri ilə "xalq sənətkarlar" arasında şiddətli rəqabət davam edir.
XHƏ zonasında müxtəlif məqsədli və "ağlabatan" yerüstü dronların (hücum, kəşfiyyat, patrul, sanitar, radioelektron müharibə stansiyalarının daşıyıcıları və s.) inanılmaz sayda olması və sınaqdan keçirilmiş keyfiyyəti həqiqətən hər kəsi heyrətləndirir.
Yeni silahların istehsalının dinamikasına gəlincə, Rusiyanın Sənaye və Ticarət Nazirliyinin rəhbəri Anton Əlixanov XHƏ başlayandan bəri həcmlərin dəfələrlə artdığını qeyd edib: tanklar - 7,5 dəfə, piyadaların döyüş maşınları (PDM) və zirehli transportyorlar (ZRT) - 4,5 dəfə, artilleriya mərmiləri - 15 dəfə, aviabomblar - 55 dəfə, yüksək dəqiqlikli silahlar - 3 dəfə. Rusiya müdafiə sənayesi düşmənə qalib gəlmək üçün bir şans belə buraxmır.