Rusiya və Azərbaycanın dollarsız alış-verişinin xeyri nədir?
Bu gün Rusiyanın Aİİ və MDB ölkələri ilə qarşılıqlı hesablaşmalarında milli valyutaların payı 90%-i ötür ki, bu da sanksiyaların tətbiqindən əvvəl olduğundan bir neçə dəfə çoxdur.
SputnikBAKI, 14 avqust — Sputnik. Rusiya iqtisadiyyatına qarşı sərt sanksiyalar tətbiq edən Qərb ölkələrinin gözləntilərinin əksinə olaraq, Moskva məhdudiyyətlərin mənfi nəticələrini minimuma endirməklə yanaşı, vəziyyətdən əhəmiyyətli faydalar da götürə bilib.
Son on ildə Rusiyanın fəal şəkildə təşviq etdiyi tərəfdaş ölkələrlə hesablaşmalarda milli valyutalara keçid Qərb dövlətlərinin Rusiya Federasiyasına qarşı tətbiq etdiyi bir sıra maliyyə məhdudiyyətlərindən sonra təkan alıb. Nəticədə, Moskva bir sıra ölkələrlə ticarətdə dollardan imtina edib. Rusiyanın ticarət balansında milli valyutalar, xüsusən də rus rublu üstünlük təşkil edib.
Xüsusilə, qeyd etmək lazımdır ki, bu gün Rusiya ilə Avrasiya İqtisadi İttifaqı (Aİİ) və MDB ölkələri arasında qarşılıqlı hesablaşmalarda milli valyutaların payı 90%-i ötür ki, bu da sanksiyaların tətbiqindən əvvəl olduğundan bir neçə dəfə çoxdur.
Eyni zamanda, Rusiya ilə Azərbaycan arasında ticarət dövriyyəsinin artması həm də ödənişlərdə dollardan istifadədən imtina ilə müşayiət olunur.
Belə ki, Azərbaycan-Rusiya hökumətlərarası komissiyasının 22-ci iclasında iştirak edən Rusiya Federasiyası Baş nazirinin müavini Aleksey Overçukun sözlərinə görə, iki ölkə qarşılıqlı ticarətdə milli valyutalara arxalanır. Onların qarşılıqlı hesablaşmaların strukturundakı payı 2023-cü ilin sonunda 57,8%, 2024-cü ilin yanvar-may aylarının sonunda isə artıq 73,1% təşkil edib.
Qərbdən asılı olmayan müstəqil sistem formalaşır
Xəzər Strateji Araşdırmalar İnstitutunun (XSAİ) eksperti Aleksandr Karavayev hesab edir ki, Azərbaycan və Rusiya arasında qarşılıqlı hesablaşmalarda milli valyutaların payının artırılması ciddi uğurdur.
"Məsələ ondadır ki, ötən ilin sonunda rubl və manatla ticarət dövriyyəsi üzrə ödəniş 54% olub. Hazırda isə bu rəqəm 73%-ə çatıb. Müqayisə üçün: təşkili daha asan olan Tacikistanla ticarətin 60%-i hazırda rublla həyata keçirilir", - Karavayev "Sputnik Azərbaycan"a bildirib.
İqtisadçının fikrincə, Azərbaycan və Rusiyanın milli valyutalarının möhkəmlənməsi ilə yanaşı, ödənişlərdə milli valyutalara keçid Rusiya Federasiyası ilə ticarət kommunikasiyalarını və əməliyyatları müxtəlif yollarla məhdudlaşdıran Qərb bank infrastrukturundan asılı olmayan sistem yaradır.
Karavayev hesab edir ki, gələcəkdə bu təcrübə BRİKS miqyasında milli valyutalarda ödəniş mühitinin formalaşmasına zəmin yaradacaq.
"Qeyd etmək yerinə düşər ki, Rusiya Federasiyasında istehlakçılara göndərilən elektrik enerjisi, kənd təsərrüfatı məhsulları, qaz-kimya məhsulları (polimerlər) ilə ticarətin manatla və rublla artırılması Rusiya üçün faydalıdır", - Karavayev qeyd edib.
Ekspert hesab edir ki, milli valyutalar qarşılıqlı hesablaşmaların nəticələrinə əsasən birgə layihələrə yatırıla bilər.
"Eyni zamanda, neft və qaza gəlincə, mənfəət və iki ölkənin ehtiyat fondlarının doldurulması zərurəti nəzərə alınmaqla, onlardan əldə edilən gəlirin dollar mühitində saxlanması çox güman ki, məqsədəuyğundur", - mütəxəssis əlavə edib.
Alternativ birjaları formalaşdırmaq lazımdır
İqtisadiyyat, İdarəetmə və Biznes İnstitutunun direktoru, professor Elşad Məmmədov Azərbaycan və Rusiya arasında qarşılıqlı hesablaşmalarda milli valyutaların payının artırılmasını müsbət amil hesab edir.
"Məncə, bu proses ardıcıl formatda davam etdirilməlidir. Eyni zamanda, hesab edirəm ki, qarşılıqlı hesablaşmalar və ticarət üçün alternativ regional birja platformalarının formalaşdırılması lazımdır", - Məmmədov "Sputnik Azərbaycan"a bildirib.
Ekspert qeyd edib ki, bundan əlavə, sahibkarlıq subyektləri və bir-biri ilə ticarət aparan müəssisələr arasında dərinləşən və texnoloji əməkdaşlıq son dərəcə vacibdir. Texnoloji əməkdaşlığın dərinləşdirilməsinin bu formatı həm də, ticarət dövriyyəsinin artmasına töhfə verməlidir. Çünki, şübhə yoxdur ki, əsasən xammal ticarəti ticarət dövriyyəsinin davamlı artımını təmin edə bilməz.
"Bunun üçün texnoloji kooperasiyanı dərinləşdirmək, əsasən texnoloji proseslərin tərkib hissələri olan mallarla ticarət etmək lazımdır. Eyni zamanda hesab edirəm ki, bu gün bu baxımdan böyük reallaşdırılmamış potensial mövcuddur. Çünki həm Azərbaycanda, həm də Rusiyada texnoloji proseslərin inkişafı hələ bütün mövcud potensialları əks etdirmir", - iqtisadçı bildirib.
Rusiya ilə Azərbaycan arasında qarşılıqlı hesablaşmalarda milli valyutaların payının artırılması mövzusuna qayıdan Məmmədov qeyd edib ki, iki ölkə üçün milli valyutaların istifadəsi ilə bağlı heç bir risk yoxdur, çünki onlar balanslaşdırılmış ticarət aparırlar.
"Bir sahədə tarazılıq saxlanılır. Bu da müəyyən dərəcədə ticarət etdiyiniz ölkənin valyutası ilə - əgər oradan idxalın müvafiq həcmi yoxdursa nə edəcəyinizi düşünməyə imkan yaradacaq. Belə bir nümunə olaraq, müəyyən dərəcədə Rusiya-Hindistan münasibətlərini göstərə bilərik, amma hətta orada belə çıxış yolu var", - Məmmədov deyib.
İqtisadçı hesab edir ki, Azərbaycan Rusiyadan xeyli miqdarda idxal etdiyi üçün ciddi rubl kütləsi əldə etməklə bağlı heç bir böyük risk yaşamayacaq.
"Bu baxımdan mən heç bir ciddi risk görmürəm. Lakin bununla yanaşı, bütövlükdə regional iqtisadiyyatın inkişafı üçün milli valyuta kurslarının sabit olması və ölkələrin pul siyasətinin bölgədəki investisiyaların artmasına və texnoloji əməkdaşlığın dərinləşməsinə töhfə verməsi də şübhəsizdir", - Məmmədov sözünü yekunlaşdırıb.
Rusiya Federasiyası ilə Azərbaycan arasında ticarətin manatla aparılması daha sərfəlidir
İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli Rusiya Federasiyası ilə Azərbaycan arasında qarşılıqlı hesablaşmalarda milli valyutalardan istifadəni şərh edərkən qeyd edib ki, çox güman ki, söhbət rusiyalı sahibkarların ən çox Azərbaycan manatı ilə ticarətə yönəlməsindən gedir, çünki bu valyuta sabitdir və onun məzənnəsi dəyişmir.
"Rusiya sahibkarlarının manat alması sərfəlidir. Belə ki, manatı Rusiya Federasiyasındakı Azərbaycan banklarında başqa ölkələrin valyutalarına, o cümlədən dollar və avroya dəyişmək mümkündür", - N.Cəfərli "Sputnik Azərbaycan"a bildirib.
İqtisadçı ekspertin fikrincə, Rusiya Federasiyası və Azərbaycan sahibkarları müqavilələrində iki ölkənin biznesi rublla alqı-satqı həyata keçirərsə, məzənnənin dəyişməsi ilə bağlı riskləri nəzərə almalıdırlar.
"Məsələn, sentyabrda və ya ilin sonunda rublun məzənnəsinin necə olacağını heç kim bilmir, ona görə də orta və uzunmüddətli müqavilələri Rusiya rublu ilə bağlamaq risklidir", - Cəfərli bildirib.
Digər maraqlı xəbərləri həmçinin Sputnik Azərbaycan-ın Teleqram kanalından izləyin.