BAKI, 20 fevral — Sputnik. Son bir neçə ildə qlobal enerji inflyasiyasının sürətlənməsinin nəticəsi müxtəlif növ gübrələrin qiymətlərinin artımına təsir edib. Nəticədə dünyada kənd təsərrüfatı məhsullarının qiyməti artıb. Bundan əlavə, Qərbin sanksiyaları Belarus və Rusiya gübrələrinin dünya bazarına çıxarılmasında çətinliklərə səbəb olub ki, nəticədə tədarük azalıb, onların qiymətləri isə artıb.
Eyni zamanda, Qərbin sanksiyaları səbəbindən dünya bazarına ixracın 20%-dən çoxunu təşkil edən Belarus və Rusiya öz tədarüklərini qərbdən şərq istiqamətinə yönəldiblər.
Həmişə diqqətini Avropa bazarına yönəldən və müəyyən edilmiş tədarük marşrutundan istifadə edən Belarus üçün ixrac axınının istiqamətini dəyişdirmək çətin və bahalı prosesə çevrilib - ölkə əslində yeni logistik marşrutdan "çıxmalı" idi.
Sanksiyalardan sonrakı ilk ildə vəziyyət gərgin idi - belarus istehsalçısı olan "Belaruskaliy" dünya bazarına tədarükünü sanksiyalardan əvvəlki 2021-ci ildəki demək olar ki, 12 milyon tona nisbətdə 2022-ci ildə 4 milyon tona qədər azaldıb. Bununla belə, tədarük marşrutunun yenidən istiqamətləndirilməsi vəziyyəti dəyişib və 2023-cü ilin sonunda şirkətin ixracı, təxminən 9 milyon tona yüksəlib.
Çin və Hindistan Belarus üçün əsas bazardır
Qeyd etmək lazımdır ki, Çin və Hindistan bu gün Belarus gübrələri üçün ən vacib və gəlirli bazarlar olaraq qalır. Onların Belarusdan Çinə tədarükü Rusiyadan keçən marşrutlar hesabına artır - ötən ilin sonunda ixracın həcmi 4,75 milyard dollar təşkil edib ki, bu da Belarusu Çinə əsas gübrə tədarükçüsünə çevirib.
Hindistanla məsələ Qərbin sanksiyaları ilə mürəkkəbləşib - 2022-ci ildə Hindistana ixrac 50%-dən çox azalıb, 2023-cü ildə isə tamamilə yox olub. Mütəxəssislər hesab edirlər ki, bu, yaxşı qurulmuş logistikanın olmaması, eləcə də çatdırılan malların ödənişindəki problemlərdən qaynaqlanıb.
Bununla belə, Belarus fəal şəkildə Hindistan bazarına yeni marşrutlar axtarır. Nəzərdən keçirilən variantlar arasında Şimal-Cənub beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi, o cümlədən onun Azərbaycan ərazisindən keçən hissəsi də var.
Belə ki, Belarusun Şimal-Cənub layihəsinə sınaq rejimində qoşulacağı gözlənilir - Belarus ixrac yüklərinin bu dəhlizin transxəzər marşrutu ilə İrana sınaq daşınması mart-aprel aylarında baş tutacaq. Bu marşrut Rusiya Federasiyasının Həştərxan vilayətinin limanlarından Xəzər dənizi vasitəsilə İran limanlarına birbaşa çatdırılmanı nəzərdə tutur.
Lakin ekspertlər hesab edirlər ki, Belarusun Azərbaycan ərazisindən keçən "Şimal-Cənub" qərb qolundan istifadə etməsi daha sərfəli ola bilər, çünki Rusiya Federasiyası ilə İran arasında dəniz daşımalarında quru yük gəmilərinin çatışmazlığı müşahidə olunur.
Eyni zamanda, Azərbaycan ərazisindən keçməklə İrana, oradan da Hindistana dəmir yolu daşımaları Belarus üçün daha sərfəli marşrut ola bilər.
Bundan əlavə, burada Belarus üçün yeni üfüq açılır - ixrac olunan mallara görə ödənişlərdəki çətinlikləri nəzərə alaraq, Minsk gübrələri Azərbaycana çatdıra bilər, sonuncu isə öz növbəsində onu Hindistan bazarına təkrar ixrac edə bilər.
Burada bir məqam da nəzərə alınmalıdır - Azərbaycan yaxın illərdə müxtəlif növ gübrələrin saxlanılması və ixracı mərkəzinə çevrilməyi planlaşdırır. Belə ki, Bakı Beynəlxalq Dəniz Limanının ərazisində ildə 3 milyon ton, saatda 600 ton yükü qəbul edəcək gübrə terminalı tikilir. Limana kükürd, karbamid və ammonium nitrat gübrələrinin ilk növbədə Mərkəzi Asiya ölkələrindən, o cümlədən Qazaxıstan, Türkmənistan və Özbəkistandan gətiriləcəyi gözlənilir.
Terminaldan tədarükün Avropa istiqamətində həyata keçiriləcəyi gözlənilir, lakin Belarus gübrələrinin bir hissəsi də terminaldan cənub istiqamətində təkrar ixrac oluna bilər.
Azərbaycan öz idxalını təmin edə bilər
Azərbaycan bəzi gübrə növləri üzrə istehsal gücünü artırmağa davam edir, lakin ölkənin hələ də idxala ehtiyacı var. Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2023-cü ildə ölkəyə 137,123 min ton mineral gübrə idxal edilib ki, bu da bir il əvvəlkindən 32,7% çoxdur. 2023-cü ildə Azərbaycan bu məqsədlər üçün 69,8 milyon dollar ayırıb.
Azərbaycanın həm gübrə ixracatçısı, həm də idxalçısı olduğunu nəzərə alsaq, bu növ məhsulun qiymətləri və bazarda tədarükü məsələsi ölkə üçün çox aktualdır. Ona görə də gübrələrin zəmanətli tədarükü, o cümlədən belə mühüm məhsulun Azərbaycan ərazisindən tranzitinin müəyyən edilməsi ölkənin ərzaq təhlükəsizliyi məsələsidir.
Bundan başqa, son illər Azərbaycanın daxili bazarında da gübrələrin qiymətləri bahalaşır ki, bu da həm kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalının, həm də son istehlakçı üçün maya dəyərinin artmasına səbəb olur.
Beləliklə, Azərbaycan Rusiya Federasiyasından tədarüklə yanaşı, Belarusdan daxili bazara keyfiyyətli və ucuz gübrələrin tədarükünü təşkil edə bilərsə, ölkədə kənd təsərrüfatı məhsullarının maya dəyəri xeyli aşağı düşəcək.
Digər maraqlı xəbərləri həmçinin Sputnik Azərbaycan-ın Teleqram kanalından izləyin.