Əks tendensiya: əsas faiz dərəcəsinin azalması ölkə iqtisadiyyatına necə təsir edəcək

BAKI, 28 yanvar - Sputnik. Ötən ilin oktyabrında əvvəllər iki il ərzində sərt pul siyasəti həyata keçirən Azərbaycan Mərkəzi Bankı uçot dərəcəsinin aşağı salınmasına keçib. Belə ki, sonuncu dəfə 2023-cü ilin dekabrında 8,5%-dən 8%-ə endirilib.

Faiz dəhlizinin yuxarı həddi də 9,5 faizdən 9 faizə, aşağı həddi isə yeddi faizdən 6,5 faizə endirilib. Eyni zamanda, beynəlxalq maliyyə təşkilatları AMB-dən pul siyasətinin yumşaldılması siyasətini davam etdirəcəyini gözləyirlər.

“Fitch Solutions” 2024-cü ildə Azərbaycan Mərkəzi Bankının uçot dərəcəsinin 7%-ə enəcəyini proqnozlaşdırır. Eyni zamanda, Azərbaycan iqtisadiyyatının yeni pul siyasətinə necə uyğunlaşacağı, uçot dərəcəsinin aşağı salınmasının əhali və biznes üçün hansı nəticələrinin olacağı tam aydın deyil.

2023-cü ildə Azərbaycan iqtisadiyyatı gözləniləndən daha yavaş inkişaf edib: ÜDM artımı 2,5% proqnozla müqayisədə 1,1% təşkil edib. Ekspertlər hesab edirlər ki, iqtisadi artımın ləngiməsi son iki ildə AMB-nin yüksək faiz dərəcələri ilə bağlıdır. Müvafiq olaraq, 2024-cü ildə aşağı faizlərlə ev təsərrüfatları və biznes üçün kreditlər daha əlçatan olacaq ki, bu da iqtisadi inkişafın ən mühüm mühərrikləri olan tələb və istehlakın artmasına təsir göstərəcək.

Bundan əlavə, biznes kreditlərinin ucuzlaşması istehsalın və sahibkarlığın inkişafına gətirib çıxaracaq ki, bu da ölkədə iqtisadi fəallığın artmasına təkan olacaq. Ölkə hökuməti bu il bu tendensiyanı gözləyir - Maliyyə Nazirliyi 2024-cü ildə real iqtisadi artım templərini 2,4% proqnozlaşdırır.

Uçot dərəcəsinin aşağı salınması ölkə iqtisadiyyatına müsbət təsir etməklə yanaşı, bəzi hallarda mənfi nəticələrə də səbəb ola bilər. Belə ki, əsas məzənnənin aşağı düşməsi ölkədə pul kütləsinin artması, bəzi hallarda isə milli valyutanın zəifləməsi ilə nəticələnə bilər.

Bundan əlavə, uçot dərəcəsinin aşağı salınması adətən inflyasiyaya mənfi təsir göstərir. Ümumiyyətlə, AMB, dünyanın bir çox mərkəzi bankları kimi, inflyasiyanın hədəf səviyyələrində saxlanılması üçün faiz dərəcələrinin artırılması kursunu əvvəllər müəyyənləşdirib. Əhəmiyyətli səylər nəticəsində 2022-ci ildə 13,9 faiz olduğu halda, ötən il inflyasiya 8,8 faizə endirilib.

Düzdür, bir çox ekspertlər hesab edir ki, inflyasiyanın aşağı düşməsi ölkədəki uçot dərəcəsinin səviyyəsi ilə deyil, Azərbaycana mal ixrac edən bir çox ölkələrdə daxili bazarda qiymətlərin aşağı düşdüyü dünyada ümumi tendensiya ilə bağlıdır. Amma buna baxmayaraq, ötən ilin sonunda götürülmüş uçot dərəcəsinin aşağı salınması siyasəti qiymətlərin artmasına səbəb ola bilər. Əhalinin alıcılıq qabiliyyətinin artması tələbin artmasına gətirib çıxaracaq ki, bu da öz növbəsində Azərbaycan bazarında malların qiymətinin süni şəkildə artmasına səbəb ola bilər.

Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanda əsas faiz dərəcəsinin yüksək olması bank sektorunun inkişafına müsbət təsir göstərib. Axı tənzimləyici əsas faiz dərəcəsini qaldırırsa, o zaman kommersiya banklarının Mərkəzi Bankdan kredit alma faizi də artır.

Belə olan halda maliyyə qurumları özləri əhaliyə və biznesə daha yüksək faizlə kredit verməyə başlayırlar. Və nəzərə alsaq ki, təkcə Mərkəzi Bankdan cəlb edilən vəsaitlər deyil, əhalinin əmanətləri də kreditlərin verilməsinə sərf olunur, kommersiya bankları da əmanətlərin faiz dərəcələrini artırır ki, insanlar banklarda pul saxlamağa daha həvəsli olsunlar.

Yüksək dərəcələrin faydası ötən ilin sonunda müşahidə olunur: 2023-cü ildə Azərbaycanın bank sektorunun aktivləri 4,5% artaraq 49,2 milyard manata, əmanətlərin və banklardakı əmanətlərin həcmi isə 2,3% artaraq 34,6 milyard manata çatıb.

Ekspertlər hesab edir ki, uçot dərəcəsinin aşağı salınması əhalinin əmanətlər üzrə faiz dərəcələrinin aşağı düşməsi səbəbindən banklardakı əmanətlərinin azalmasına səbəb olacaq.