Hazırda hündür binalarla kimisə təəccübləndirmək çətindir. Biz yarım kilometrlik sərhədi çoxdan keçmiş göydələnlərə öyrəşmişik. Təxminən 1300-cü ilə qədər hazırda hündürlüyü 138 m olan Xeops Piramidası 3 min il ərzində ən hündür bina hesab olunurdu. Lakin onun eramızdan əvvəl 2600-cü ildə və müasir texnologiyalara çıxışı olmadan tikildiyini nəzərə almağa dəyər.
Maraqlıdır – görəsən, Xeops piramidasını bu gün tikmək istəsək, o, bizə neçəyə başa gələr?
Xeops Piramidası və ya Böyük Giza Piramidası Misirin ən böyük abidəsidir və bu günə qədər gəlib çatmış yeganə "dünya möcüzəsidir". Onun layihəsini fironun qardaşı oğlu, memar Hemiun həyata keçirib.
Piramida təbii əhəngdaşı təpəsində tikilib. O, qranit və əhəngdaşı bloklarından ibarət birpilləli strukturdur.
Bəzi xüsusiyyətləri:
- orijinal hündürlüyü – 146,6 m, cari – 137 m;
- əyilmə bucağı - 51 dərəcə;
- əsas sahəsi – 53 min m2;
- həcmi – 2,50 milyon m3;
- blok təbəqələrinin sayı (cari) – 203;
- ən ağır qranit blokunun çəkisi 35 tondur;
- əhəngdaşı blokunun orta çəkisi 2,5 tondur.
Xeops piramidası necə qurulmuşdu? Əsas xərclər.
Elmi araşdırmalara görə, Xeops piramidasının tikintisini qullar deyil, müəyyən keyfiyyətlərə malik azad misirlilər həyata keçirib. Onlara işlərinə görə maaş verilirdi, amma pulla yox, çünki hələ pul mövcud deyildi. Bu, yalnız 1990-cı illərdə, arxeoloqlar fəhlələr və nəzarətçilər üçün nəzərdə tutulmuş qəbirləri aşkar etdikdən sonra məlum oldu. Piramidanın yaxınlığında, həmçinin inşaatçıların yaşadığı yaşayış məntəqələri də yerləşirdi.
Tikinti nə qədər vaxt aparıb və orada nə qədər misirli işləyirdi? Misirin Qədim Əsərlər üzrə Ali Şurasının keçmiş baş katibi Zaha Havassın sözlərinə görə, tikintidə 10 minə yaxın insan iştirak edib. Onlar qrafikə uyğun işləyirdilər - hər 3 aydan bir bir-birlərini dəyişirdilər. Üstəlik, ildə cəmi 4-5 ay müddətində tikinti sahəsinə blokların daşınması üçün maksimum işçi cəlb edilib.
Misirşünas Mark Lener layihədə ən azı 20 min insanın iştirak etdiyini iddia edir. Hər halda, bu, Herodotun kitablarında yazdığı 100 min deyil. Tikintinin müddəti ilə bağlı da dəqiq fikir yoxdur. Məlumdur ki, o, Xeopsun bütün hakimiyyəti dövründə - müxtəlif mənbələrə görə 20 ildən 27 ilə qədər davam edib.
Maraqlı fakt: eksperiment göstərdi ki, 27 illik iş zamanı 1000 nəfərdən ibarət komanda karxanalarda (müasir alətlərdən istifadə etmədən) lazımi miqdarda əhəngdaşı çıxara bilib.
Sübut olundu ki, işçilər daha yaxşı yemək - daha çox ət, tərəvəz, çörək və digər məhsullar yeyirdilər. Arxezooloq R. Reddinqin hesablamalarına görə gündəlik, təkcə, təxminən 1800 kq ət tələb olunurdu.
Xərclərin əhəmiyyətli hissəsini materiallar və onların daşınması təşkil edirdi. Piramida əsasən yerli əhəngdaşından tikilib. Əhəngdaşı yatağı onun yanında yerləşir. Bununla belə, üzlük işləri üçün Tura karxanalarından (Gizedən 13 km) gəmi ilə gətirilən yüksək keyfiyyətli ağ əhəng daşından istifadə ediblər. Daxili bəzək xaricdən gətirilən qranitdən hazırlanıb (Asyan şəh., Nil çayı boyunca 934 km). Digər materiallar: bazalt, gips, ağac, alabaster və s.-dir.
O zamanlar piramidanın tikintisinin xərcini hesablamaq çətin idi, çünki pul istifadə olunmur, işçilərə yemək verilirdi. Fironun çoxlu materialları var idi, qalan hər şey barter yolu ilə əldə edilirdi.
Ancaq Misirdə belə bir quruluşun hazırkı inkişaf səviyyəsində qurulmasını təsəvvür etsəniz, təxminən aşağıdakı rəqəmlər alınar:
- əhəngdaşı blokları (2,5 milyon m3) – 500 milyon dollar;
- qranit bəzək (8000 ton) – 1,4 milyon dollar;
- tikinti materialları üçün ümumi xərclər – 1 milyard dollardan çox olmamalıdır.
Layihəni oxşar həcmə (3,33 milyon m3) malik olan Huver bəndinin (ABŞ) tikintisi ilə müqayisə edən memar Jan-Pyer Urden bildirib ki, 5 il ərzində, təxminən 1500-2000 nəfər Xeops piramidasının analoqunu inşa edə bilər. Quruluşun dəyəri 5 milyard dollar olacaq. Xərcləri və vaxtı azaltmaq üçün əhəngdaşı və qranit yerinə betondan istifadə etmək olar.