BAKI, 22 oktyabr - Sputnik. Avropa ölkələri qış mövsümü ərəfəsində qaz anbarlarının 98%-nin dolması fonunda aktiv şəkildə oradan yanacaq istehlak edir. Xüsusilə, Almaniya və Avstriyada anbarlardan çıxarılma onlara vurulan qaz həcmindən artıqdır. Eyni zamanda, Yaxın Şərqdən Avropanın qaz sektoru üçün həyəcanlı xəbərlər gəlir.
Təl-Əviv və HƏMAS arasında Qəzza zolağında münaqişə davam edərsə, Misir özünün və İsrail qazının Avropaya nəqlini dayandıra bilər.
Şübhəli alternativ
HƏMAS və İsrail arasında münaqişə başlayandan dərhal sonra Təl-Əviv ölkədə hasil edilən “mavi yanacağın” 38%-ni təşkil edən ölkənin ən böyük qaz yatağı olan Tamarda hasilatı dayandırmaq qərarına gəlib. Yataq ölkənin daxili qaz tələbatının 70%-dən çoxunu təmin edir və elektrik enerjisi istehsalının əsas mənbəyidir.
Tamarda hasilat dayandırıldıqdan sonra digər yataqlardan - əsasən xarici bazarlara çıxarılan Leviafan və Kariş qazı yenidən daxili bazara yönəldilib. Nəticədə oktyabrın 9-dan Misirə - Avropa bazarına yeganə İsrail qazı olan qaz tədarükü 30%-dən çox azalıb.
Qeyd edək ki, 2020-ci ildən Qahirə İsraildən hər il təxminən 7 milyard kubfut qaz idxal edir. Bir hissəsini daxili bazarda istehlak etdi, qalanını isə mayeləşdirərək öz MTQ-si (mayeləşdirilimiş təbii qaz) ilə birlikdə Avropa bazarına verdi.
Bununla belə, vəziyyət son vaxtlar dəyişib, Misirdə qaz hasilatı ən böyük “Zöhr” yatağında hasilatla bağlı problemlərdən sonra azalıb. Belə ki, statistik məlumatlara görə, təkcə son 6 ayda ölkədə qaz hasilatı 9,5% azalıb, daxili istehlak əhəmiyyətli dərəcədə artıb.
Eyni zamanda, Misir qazının ixracının da azalması gözlənilir, o cümlədən bu il dünya bazarında MTQ-nin dəyərinin 2022-ci ilə nisbətən əhəmiyyətli dərəcədə azalması səbəbindən. Bu vəziyyətdə Qahirə qazını Avropaya o qədər də sərfəli olmayan qiymətə satmaqdansa, daxili bazarda satmağa qərar verdi.
Misir Mərkəzi Statistika Agentliyinin məlumatına görə, qaz ixracı bu ilin əvvəlindən demək olar ki, 67% azalıb, yay aylarında tamamilə dayanıb. Qeyd etmək lazımdır ki, ölkə nəinki özünün maye qazının ixracını əhəmiyyətli dərəcədə azaltdı, həm də hazırda öz ehtiyacları üçün istifadə etdiyi İsrail maye qazının ölkəyə tədarükünü də azaldıb.
Aİ-nin İsrail qazına olan ümidləri puça çıxdı
Qaz idxalı mənbələrinin şaxələndirilməsinə gəldikdə, Avropa istənilən variantı nəzərdən keçirir, İsrail və Misir qazına böyük ümidlər bağlanır. Beləliklə, Rusiya qazının tədarükünün azalması fonunda İsrail Rusiya Federasiyasından Avropaya “mavi yanacaq” tədarükünün ümumi həcminin təxminən 10%-ni ixrac etmək arzusunu ifadə edərək, Aİ-yə öz yardımını təklif etdi.
İsraildən MTQ-nin birbaşa tədarükünü artırmaq üçün hətta Leviafan yatağının yaxınlığında üzən qazın mayeləşdirilməsi platformasının tikintisi variantı nəzərdən keçirilib. Bundan əlavə, ötən il Türkiyə və İsrail Leviafan yatağından Türkiyə ərazisinə dənizaltı qaz kəmərinin çəkilməsi və daha sonra Cənubi Avropa ölkələrinə qədər uzanması məsələsini də müzakirə ediblər. İnvestorlara az qala 1,5 milyard avroya başa gələcək bu layihə İsraildən Kiprə, oradan isə Yunanıstana və İtaliyaya 6 milyard avro dəyərində olan qaz kəmərinin çəkilməsi layihəsinə daha sərfəli alternativ hesab olunurdu.
Təhlilçilər hesab edirlər ki, İsraillə HƏMAS arasında silahlı münaqişə tezliklə növbəti deeskalasiya ilə başa çatsa belə, Təl-Əvivin Yaxın Şərq ölkələri ilə münasibətləri uzun müddətdir ki, korlanır və yaxın gələcəkdə hər hansı kommersiya razılaşmasından söhbət gedə bilməz.
Qeyd edək ki, “Tamar” yatağında hasilat dayandırılandan bəri Avropada qazın qiyməti artıq 14% artıb – cümə günü “mavi yanacağın” 1 min kubmetr üçün qiyməti 574 dollara qalxıb. Ekspertlər hesab edirlər ki, qaz bazarı xarici amillərə həssas olduğundan, Yaxın Şərq münaqişəsi isə onun dəyişkənliyini yalnız artıracağından, Avropada qazın qiymətinin qalxması davam edəcək.
Bolqarıstandan qonşularına badalaq
Aralıq dənizindəki yataqlardan qaz idxalına ümidini itirmiş Aİ çox güman ki, başqa problemlə - bəzi üzv dövlətlərin qonşu ölkələrin enerji təhlükəsizliyində zəifliklərindən yararlanmaq istəyi ilə üzləşəcək. Belə ki, oktyabrın 13-də Bolqarıstan parlamenti “Türk axını” boru kəməri ilə ölkəyə daxil olan və daha sonra daxili qaz kəmərləri ilə Serbiyaya, oradan isə Macarıstana daxil olan Rusiya qazının tranzitinin hər MVt/saatına görə 20 lev (təxminən 10 avro) məbləğində əlavə rüsum tətbiq edib.
Qərar dərhal Bolqarıstan prezidenti Rumen Radev tərəfindən tənqid edilib və o, bunun milli qaz operatoru Bulgartransgaz-ın iflasına səbəb ola biləcəyini bildirib.
Macarıstan, Serbiya, Rumıniya və Albaniya kimi ölkələrdə Rusiyadan idxalın əhəmiyyətli dərəcədə azalması üzündən ümumi enerji təchizatı vəziyyəti artıq kifayət qədər gərgindir.
Bu dövlətlərin liderləri dəfələrlə Brüsseli onların enerji təhlükəsizliyinə məsuliyyətsiz münasibətdə ittiham edib, həmçinin Aİ-ni qazın alternativ mənbələrdən tədarükü üçün əlavə infrastrukturun tikintisini maliyyələşdirməyə çağırıblar.
Ekspertlər hesab edirlər ki, Bolqarıstanın Rusiya qazının tranziti üçün yeni rüsum ilk növbədə Serbiya və Macarıstanı vura bilər. “Qazprom” tədarük olunan malların dəyərinə rüsum xərcləri əlavə edə və ya hətta bu həcmləri Asiya istiqamətinə yönləndirə bilər ki, bu da yaxın illərdə Rusiyanın enerji resurslarının əsas ixrac bazarına çevriləcək.
Digər maraqlı xəbərləri həmçinin Sputnik Azərbaycan-ın Teleqram kanalından izləyin.