İki təşəbbüsün inteqrasiyası: "Şimal-Cənub" İraq vasitəsilə Aralıq dənizinə çıxa bilər

BAKI, 14 oktyabr — Sputnik. Son illərdə beynəlxalq nəqliyyat-logistika dəhlizlərinin coğrafiyasının genişləndirilməsi müxtəlif marşrutların inteqrasiyası ilə paralel olaraq həyata keçirilir.

Belə ki, bu həftə məlum olub ki, İraq və Rusiya "İnkişaf yolu" və "Şimal-Cənub" infrastruktur layihələrinin inteqrasiyası məsələsini müzakirə edirlər. Bunu İraqın Baş naziri Məhəmməd Əl-Sudani "Rusiya Enerji Həftəsi" forumunda deyib.

Eyni zamanda, İraqın Baş naziri qeyd edib ki, bu layihələr rəqabət aparmır, əksinə, bir-birini tamamlayır, çünki onlar region iqtisadiyyatı üçün çevikliyi və sabitliyi təmin edəcək, yüklərin daşınması xərclərini azaldacaq və malların tədarük sürətini artıracaq.

İraqın dəmiryol infrastrukturu uzun illərdir müharibə vəziyyətində olan ölkə üçün kifayət qədər yaxşı təşkil olunub, uzunluğu 1270 kilometrdən çox olan ən əsas mühüm nəqliyyat yolu Bağdaddan cənubdakı Bəsrə şəhər-limanına qədər uzanır. Bundan əlavə, uzun illər ərzində dağıntılara və müasirləşmənin olmamasına baxmayaraq, ölkənin şərqindən qərbinə doğru istiqamətdə dəmiryol əlaqəsinin ayrı-ayrı hissələri fəaliyyət göstərir.

Bundan əlavə, vaxtilə İraqla qonşu olan ölkələr - Türkiyə, Suriya və İran arasında dəmir yolu əlaqəsi fəaliyyət göstərib, lakin illərdir davam edən müharibə infrastrukturu yararsız hala salınıb, mövcud xətlər talan edilib, dəmir yolu marşrutları kəsilib.

Lakin bu gün İraq nisbətən stabil illərini yaşayır və əlverişli coğrafi mövqeyi sayəsində iqtisadi vəziyyətini yaxşılaşdırmağa çalışır. Bunun üçün isə ölkə qonşu ölkələrlə nəqliyyat marşrutlarını bərpa etməlidir və Bağdad bunu Baş nazir Əl-Sudaninin rəhbərliyi altında etməyə başlayıb.

Belə ki, sentyabrın əvvəlində İraq və İran İraqın Bəsrə şəhərini İranın Xuzistan əyaləti ilə birləşdirəcək 32 kilometr uzunluğunda yeni dəmir yolunun tikintisinin əsasını qoyublar. Onun iki ildən sonra istifadəyə verilməsi nəzərdə tutulur.

Ancaq İranın İraq ərazisi üzrə Suriya ilə dəmir yolu əlaqəsi yaratmaq planları fonunda layihənin əhəmiyyəti daha da artır. Bu məsələ, bu nəqliyyat dəhlizinin İran dəmir yolu şəbəkəsi ilə gələcəkdə inteqrasiyası uzun illərdir ki, nəzərdən keçirilir.

Lakin bu ilin aprel ayından etibarən bu istiqamətdə işlər intensivləşib - Suriya Prezidenti Bəşər Əsəd layihəni təsdiqləyib və onun həyata keçirilməsi ilə bağlı İraq və Suriya hökumət başçıları səviyyəsində müzakirələr başlayıb. Eyni zamanda, İraq və Suriya arasında dəmir yolu əlaqəsinin iki marşrutu nəzərdən keçirilir - İraq-Suriya sərhədindən Dəməşqə, ya da Aralıq dənizindəki Homs və Tartus limanına qədər. Ərəb mediasının məlumatına görə, İran Aralıq dənizinə birbaşa çıxış yolu əldə edəcəyi üçün Tartus limanına gedən marşrutu müdafiə edir.

Yuxarıda qeyd olunan layihələrlə yanaşı, İraq da artıq Süveyş kanalına alternativ adlandırılan layihəni həyata keçirməyə başlayıb. Belə ki, may ayında İraq hakimiyyəti "Şimal-Cənub"a inteqrasiya ediləcək "İnkişaf Yolu" layihəsinin başlandığını elan edib.

"İnkişaf Yolu" layihəsi dəmiryol və avtomobil yollarından ibarət nəqliyyat-logistika dəhlizidir və İraqın neftlə zəngin cənub bölgələrini Türkiyənin Aralıq dənizi limanları ilə birləşdirəcək. Bundan əlavə, əsas sponsorlarının Ankara və Körfəz ölkələri olacağı gözlənilən layihə Asiyadakı istehsalçılarla Avropadakı istehlakçılar arasında malların tədarükünü asanlaşdıracaq.

Eyni zamanda, Süveyş kanalından yan keçməklə öz neftini və neft məhsullarını birbaşa İraqdan Aralıq dənizinə çatdırmaq imkanı əldə edəcək Fars körfəzinin neft hasil edən ölkələri üçün çox maraqlıdır. 17 milyard dollar dəyərində qiymətləndirilən layihənin 2029-cu ildə istifadəyə veriləcəyi gözlənilir.

Burada xatırlamaq yerinə düşər ki, 2021-ci ildə Fars körfəzi ölkələri körfəzin ən böyük limanlarını və şəhərlərini birləşdirən birgə dəmiryol infrastrukturunun tikintisini nəzərdə tutan "Körfəz Dəmiryolu" layihəsini həyata keçirməyə razılıq veriblər. "Körfəz Dəmiryolu"nun Türkiyə-İraq təşəbbüsünə inteqrasiyası regionun imkanlarını genişləndirəcək və onu Avrasiya ticarətinin mərkəzinə çevirəcək.

İraqın Baş naziri "Rusiya enerji həftəsi" zamanı qeyd edib ki, "İnkişaf Yolu" və "Şimal-Cənub" layihələri əvvəlcə bir-birini tamamlayan kimi nəzərdən keçirilib. Azərbaycan ərazisindən keçən üç marşrutdan ibarət "Şimal-Cənub" beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi (BND) Şimaldakı istehsalçıları İran və Hindistan bazarlarında alıcılarla əlaqələndirmək məqsədi daşıyır.

BND iştirakçıları gələcəkdə layihənin coğrafiyasını genişləndirməyi və onu Fars körfəzi, Çin və Cənub-Şərqi Asiya ölkələrinə qədər çatdırmağı planlaşdırırlar.

Bu məsələdə "İnkişaf yolu" və "Şimal-Cənub" layihələrinin birgə fəaliyyət göstərməsi və inteqrasiyası onlar üçün əlavə imkanlar açacaq. Belə ki, "Şimal-Cənub" layihəsinin iştirakçıları və istifadəçiləri inteqrasiya olunmuş nəqliyyat-logistika sistemi ilə Türkiyə, Fars körfəzinin ərəb ölkələri və Aralıq dənizi bazarlarına çıxış əldə edəcəklər.

Eyni zamanda, "İnkişaf yolu" layihəsinin iştirakçıları öz mallarını "Şimal-Cənub" dəhlizi çərçivəsində İran və Azərbaycan əraziləri vasitəsilə Rusiya və Avrasiya İqtisadi İttifaqı (Aİİ) ölkələrinin bazarlarına tədarük edə biləcəklər.

Beləliklə, "İnkişaf yolu" və "Şimal-Cənub" layihələrinin inteqrasiyası Avrasiya regionunda əmtəə axınını sürətləndirəcək, ortamüddətli perspektivdə isə nəqliyyat təşəbbüslərində iştirak edən ölkələrin iqtisadi artım göstəricilərini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdıracaq, həmçinin regionu qlobal ticarət mərkəzinə çevirmək.