Anakliya limanı - Azərbaycan layihəni canlandıra bilərmi və bu, Bakı üçün niyə vacibdir?

BAKI, 10 oktyabr - Sputnik. Azərbaycan Avrasiya məkanında nəqliyyat və logistika təşəbbüslərində rolunu genişləndirməkdə davam edir, təkcə öz infrastrukturunu inkişaf etdirmir, həm də tərəfdaş ölkələrdəki layihələrdə iştirak edir. Belə ki, Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin Gürcüstana son səfəri zamanı dövlət başçısı bildirib ki, Bakı Qara dənizdə Anakliya dərinsulu limanının tikintisi sahəsində Tbilisi ilə əməkdaşlığa hazırdır.

Qeyd etmək lazımdır ki, uzun illərdir ki, Gürcüstan hakimiyyəti bu layihəni, o cümlədən kifayət qədər sərmayənin olmaması üzündən həyata keçirə bilmir.

Gürcüstan üçün strateji layihə

Gürcüstan hakimiyyəti “Yeni İpək Yolu” təşəbbüsü çərçivəsində ölkənin tranzit potensialını artırmaq üçün 2016-cı ildə Anakliyada dərin dəniz limanı tikmək qərarına gəlib. Qeyd etmək lazımdır ki, bu gün Gürcüstanda iki liman var - Batumi və Potidə, əsas yük axını sonuncudan keçir.

Eyni zamanda, Poti limanının akvatoriyasının dərinliyi cəmi 13 metrdir ki, bu da iri tankerlərin və konteyner gəmilərinin ora daxil olmasına imkan vermir. Bu səbəbdən Gürcüstan hakimiyyəti Anakliya dərin su limanının tikintisini strateji əhəmiyyətli layihə hesab edir.

İlkin olaraq Gürcüstan onu xarici maliyyə vəsaiti hesabına tikməyi planlaşdırıb və 2016-cı ildə tender elan edib. Qalib Anakliya Holding ASC-ni yaratmış TBC Holding və ABŞ-ın Conti International LLC şirkəti tərəfindən təsis edilmiş Anakliya Liman İnkişaf Konsorsiumu olub.

Lakin Anakliya İnkişaf Konsorsiumu 400 milyon ABŞ dolları məbləğində maliyyə cəlb etmək öhdəliyini yerinə yetirə bilməyib.

Anakliya limanının inşasında çətinliklər

Xəzər Strateji Tədqiqatlar İnstitutunun (KİSS) elmi eksperti Aleksandr Karavayev deyir ki, Anakliya dərin su limanı kifayət qədər mürəkkəb layihədir, bir sıra obyektiv hallar səbəbindən həyata keçirilməyib. Belə ki, ekspertin sözlərinə görə, 2016-cı ildə Amerika şirkətləri qrupunun daxil olduğu bir sıra potensial operatorlar tərəfindən onun həyata keçirilməsinə dair sənəd imzalanıb.

Aleksandr Karavayev, rusiyalı politoloq

Daha sonra layihənin ilk texniki-iqtisadi əsaslandırması (TES) tərtib edilib. 2017-ci ildə onun həyata keçirilməsi üzrə ilk işlərə başlanıldığı elan edilmişdi, lakin o vaxtdan bəri, son 6 il ərzində Gürcüstan hökumətinin investor tapmaq səylərindən başqa, layihə çərçivəsində heç bir iş görülməyib.

“Sonra layihənin ilk operatorları ilə müqaviləyə xitam verildi və son üç il ərzində onun üçün fəal şəkildə investorlar axtarılırdı. Gürcülər çinlilərlə də əlaqə saxladılar - Çinin "Bir kəmər-yol" təşəbbüsünün həyata keçirilməsi çərçivəsində son görüşdə Qaribaşvili (Gürcüstanın baş naziri - red.) bu layihənin inkişafı üçün Çin Xalq Respublikasından (ÇXR) olan investorları tərəfdaş kimi görmək arzusunu ifadə edib”, - deyə Karavayev bildirib.

Bununla yanaşı, bu müddət ərzində layihənin parametrləri də dəyişib - indi Gürcüstan hökuməti aydın şəkildə müəyyən edib ki, bu limanın səhmlərinin 51%-i Gürcüstana məxsus olacaq və dövlət tərəfindən maliyyələşdiriləcək, qalan kapital qoyuluşları isə təmin olunacaq. investorlar tərəfindən.

Karavaev onu da vurğulayıb ki, limanın əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, bu, Gürcüstanda postsovet dövrünün ilk liman layihəsidir.

“Son 30 il ərzində iki liman - Poti və Batumi fəal şəkildə istismar olunub. Ancaq problem ondadır ki, bizə tankerləri qəbul etmək üçün ən azı 15 metr suya oturan gəmilərin daxil olmasına imkan verən dərin su limanına ehtiyacımız var. Potidə bunu etmək mümkün deyil, ona görə də Anakliya belə infrastruktur tikintisi üçün daha optimal region seçilib”, - deyə iqtisadçı qeyd edib.

Eyni zamanda, bir çox digər layihələr kimi Anakliya limanının tikintisi də Gürcüstanın strateji inkişafı ilə bağlı Sovet planları çərçivəsində təhlil edilib:

"Yəni, Anakliyanın potensialı hələ sovet dövründə təhlil edilib. Bu o deməkdir ki, onun lokallaşdırılması çox düzgün seçilib".

Karavayevin sözlərinə görə, layihənin həyata keçirilməsində çətinlik əsasən onun dəyəri ilə bağlıdır.

“Bu, irimiqyaslı strukturdur, potensial olaraq Azərbaycanın Xəzər dənizindəki Ələt limanının imkanlarını əhatə etməlidir, nəzərə alsaq ki, Ələt hələ də qapalı su anbarı miqyası üçün nəzərdə tutulub və Anakliya okeanda üzən gəmiləri qəbul edəcək”, - deyə ekspert əlavə edib.

Lakin o qeyd edib ki, bu layihəni sıfırdan hazırlamaq lazım olduğundan ümumi investisiya miqyası kifayət qədər böyükdür. Layihənin hər üç mərhələsinin həyata keçirilməsindən danışsaq, ümumilikdə 2,5 milyard dollardan danışmaq olar.

“Lakin bu mərhələlərin icrası ardıcıl olaraq 10 və ya daha çox ildən çox davam edəcəyi üçün belə pula dərhal ehtiyac olmayacaq. Birinci mərhələdə biz bu obyektin intensiv tikintisinə başlamaq üçün bir milyard dollara qədər töhfədən danışacağıq”, - Karavayev qeyd edib.

Azərbaycan yeganə potensial investordur

İqtisadçının sözlərinə görə, regionda bu layihənin yeganə potensial investoru Azərbaycandır.

“Üstəlik, bu, Türkiyə deyil, Azərbaycandır, çünki Azərbaycan Türkiyə Respublikasının özündə əsas investorlardan biridir. Bu liman həm Mərkəzi Asiyadan, həm də Çindən yüklərin Azərbaycan ərazisindən tranziti üçün, həm də Azərbaycan mallarının göndərilməsi üçün lazımdır, çünki qeyd olunan məqsədlər Bakı-Tbilisi-Qars (BTQ) dəmir yolunun genişləndirilməsidir”, - Karavayev qeyd edib.

Onun sözlərinə görə, bu layihəni təşkil edən iki qol var - Xəzər dənizindən Gürcüstana və Türkiyəyə doğru. Əgər Türkiyəyə gedən filial Türkiyənin dəmir yolu şəbəkəsinə əsaslanırsa, Gürcüstan tərəfində BTQ şəbəkəsinin ildə 5 milyon tona qədər genişləndirilməsi üçün göstərilən parametrlərin limanlarda müvafiq şlüzlərlə təmin edilməli olduğunu nəzərə alsaq, limanın inkişafına ehtiyac göz qabağındadır. İqtisadçı hesab edir ki, onlar bu həcmdə yükü daşımaq iqtidarındadırlar.

Bakı-Tbilisi-Qars (BTQ) dəmir yolunun açılışı, arxiv

"Anakliya BTQ marşrutunun Gürcüstana olan hissəsini genişləndirmək üçün bəlkə də yeganə imkandır. Belə çıxır ki, Azərbaycan Gürcüstan hökumətinin aparıcı investisiya tərəfdaşı olmaq qərarına gəlsə, o zaman limanın maliyyələşdirilməsinə də cavabdeh olacaq və həm də bu zaman yeni imkanlar yaranacaq”, - Karavayev qeyd edib.

Ekspert əlavə edib ki, əslində faktiki olaraq Cənubi Qafqazda bütün tranzit infrastrukturu Azərbaycanın ixtiyarına keçir.

Yəni, belə çıxır ki, Azərbaycan BTQ xəttinin əsas operatoru olmaqla və bu layihədə əhəmiyyətli paya malik olmaqla, həm də Gürcüstan ərazisindəki Qara dəniz limanında öz konteyner terminalına sahib olmaq imkanı əldə edir.

“Bu, uzunmüddətli əsasda çox perspektivli investisiyadır. Qeyd etmək lazımdır ki, ortamüddətli perspektivdə Rusiya limanlarının inkişafı ilə bağlı problem Rusiya Federasiyasının özündə kifayət qədər aktualdır, çünki Qara dəniz hövzəsində ən böyük mal ixracatçısı və idxalçısı kimi bu, alternativ logistika sxemini tələb edir. Ona görə də Anakliya limanından Rusiya yükləri üçün də istifadə olunacaq”, - Karavayev qeyd edib.

Mütəxəssisin sözlərinə görə, Gürcüstan-Azərbaycan layihəsi sayəsində Rusiya öz mallarının dünya bazarına çıxarılması üçün əlavə logistik imkan əldə edəcək.

Digər maraqlı xəbərləri həmçinin Sputnik Azərbaycan-ın Teleqram kanalından izləyin.

* Meta-nın (Facebook və Instagram sosial şəbəkələri) fəaliyyəti Rusiyada ekstremist kimi qadağan edilib.