İnteqrasiya yolunda: Azərbaycanın hansı infrastruktur imkanları Aİİ üçün maraqlıdır

BAKI, 15 avqust — Sputnik. Avrasiya İqtisadi İttifaqı (Aİİ) mühüm iqtisadi birliklərdən biri olmaqla həm üzv olan ölkələr arasında ticarət əlaqələrinin qurulması, həm də xarici tərəfdaşlarla əmtəə axınının inkişafı üçün bir çox imkanlar yaradır.

Belə ki, ötən ilin yekunlarına görə, Aİİ ölkələri ilə xarici ticarət tərəfdaşları arasında ticarət dövriyyəsi əvvəlki ildəki 73,1 milyard dollarla müqayisədə 83,3 milyard dollara yüksəlib. Eyni zamanda, son səkkiz ildə bu göstərici iki dəfədən çox artıb və ekspertlərin gözlədiyi kimi bu tendensiya davam edəcək.

Onu da vurğulamaq lazımdır ki, Aİİ-nin üzvləri ilə xarici tərəfdaşlar arasında ticarət əlaqələrinin qurulmasında malların fasiləsiz tədarükünün təmin edilməsi və əmtəə axınının sərfəli və optimal marşrutlarının mövcudluğu xüsusi rol oynayır.

Burada qeyd etmək yerinə düşər ki, Azərbaycan faktiki olaraq Aİİ-nin mərkəzində yerləşir - qərbdə və şimalda Rusiya və Belarus, şərqdə isə Qazaxıstan və Qırğızıstan yerləşir. Bu ölkələrin hər biri Azərbaycan ərazisindən keçən ticarət marşrutlarını həm öz mallarının dünya bazarlarına çıxarılması, həm də tərəfdaş ölkələrdən rəqabətqabiliyyətli məhsulların idxalı üçün mühüm logistika dəhlizi kimi nəzərdən keçirir.

Azərbaycanı qlobal nəqliyyat-logistika qovşağına çevirən əsas üstünlük onun coğrafi yerləşməsidir – "Şimal-Cənub" Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin (BND) qərb marşrutunda yerləşən ölkə həm də bir sıra beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərini birləşdirən "Şərq-Qərb" təşəbbüsünün fəal iştirakçısıdır.

Eyni zamanda, Azərbaycan öz nəqliyyat infrastrukturunu inkişaf etdirmək üçün bir çox layihələr həyata keçirib və buna görə də onun ərazisindən bir çox beynəlxalq tranzit axınları keçir. Eyni zamanda, geosiyasi vəziyyətə görə beynəlxalq daşımalar bir sıra dəyişikliklərə məruz qaldıqdan sonra bir sıra ölkələr, o cümlədən Aİİ-yə üzv olan ölkələr Azərbaycan vasitəsilə yükdaşımaları qurmağa başlayıblar.

Belə ki, bir il əvvəl Belarus Dəmir Yolları Rusiya Dəmir Yolları və Azərbaycan Dəmir Yolları ilə birlikdə "Şimal-Cənub" BND çərçivəsində Belarusdan Azərbaycana Rusiya ərazisi ilə yüklərin tranziti üçün ilk dəfə olaraq sürətləndirilmiş qatarları işə salıb. Bu layihə ən qısa müddətdə, yəni yeddi gün ərzində və rəqabətqabiliyyətli tariflərlə Azərbaycana, oradan isə tranzitlə İrana və Fars körfəzi ölkələrinə yük çatdırmağa imkan verir.

Ümumiyyətlə, 2022-ci ilin yekunlarına əsasən Azərbaycanın Aİİ-nin bütün ölkələri ilə (Ermənistan istisna olmaqla) tranzit daşımaları artıb. Məsələn, ötən ilin nəticələrinə görə Rusiya ilə Azərbaycan arasında tranzit daşıma 174%, Qazaxıstanla isə 4 dəfədən çox artıb.

Bununla yanaşı, ötən il Azərbaycan ərazisindən keçən "Şimal-Cənub" BND vasitəsilə tranzit daşıma 90%, Şərq-Qərb dəhlizinin mühüm hissəsi olan Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu üzrə isə 41% artıb.

Aİİ-nin ən azı üç ölkəsinin - Ermənistan, Belarus və Qırğızıstanın dəniz ticarətinə və beynəlxalq dəniz limanlarına birbaşa çıxışı yoxdur. Buna görə də mallarını dünya bazarına çıxarmaq istəyən ölkələr quru yollarından əlavə başqa ölkələrin limanlarından da istifadə etməli olurlar.

Ancaq məsələn, öz dəniz limanlarına malik olan Qazaxıstan yenə də tərəfdaş ölkələrdə, o cümlədən Azərbaycanda liman infrastrukturunu inkişaf etdirir.

Beləliklə, Aİİ ölkələri beynəlxalq marağın artması səbəbindən ölkə hökuməti tərəfindən fəal şəkildə inkişaf etdirilən Azərbaycan vasitəsilə dəniz ticarəti infrastrukturunun imkanlarından yararlana bilərlər.

Qeyd edək ki, ötən ilin yekunlarına görə, Bakı Beynəlxalq Dəniz Limanı vasitəsilə 6 milyon tondan çox yük daşınıb ki, bu da bir il əvvəlkindən 14% çoxdur. Bununla əlaqədar olaraq, Bakı limanının ikinci mərhələsinin tikintisi üzrə baş planın hazırlanmasına hazırlıq gedir və bu plana 2,5 milyon tonadək belə yükləri daşıya biləcək gücündə olan mineral gübrə terminalının daxil olacağı gözlənilir.

Qeyd edək ki, ötən ilin yekunlarına əsasən Bakı Beynəlxalq Dəniz Limanı vasitəsilə 6 milyon tondan çox yük daşınıb ki, bu da bir il əvvəlkindən 14% çoxdur. Bununla əlaqədar olaraq, Bakı limanının ikinci fazasının tikintisinin baş planının hazırlanmasına hazırlıq gedir ki, bu da 2,5 milyon tona qədər belə yükü daşıya biləcək mineral gübrələr terminalını əhatə edəcəyi gözlənilir.

Həmçinin, Bakı limanının ikinci mərhələsinin inşası çərçivəsində blok-qatarların yüklənməsi/boşaldılması və sonrakı nəqli üzrə terminalın tikintisi, habelə nəqliyyatın dəyişdirilməsi, malların qablaşdırılması/açılması və bir sıra digər logistika əməliyyatları üzrə əməliyyatları yerinə yetirəcək multimodal logistika terminalının inşası planlaşdırılır.

Ümumiyyətlə, limanın ikinci fazası üzrə işlər başa çatdıqdan sonra yükdaşıma qabiliyyəti 25 milyon ton, TEU konteynerlərinin daşınması isə 500 min ton təşkil edəcək.

Sosial-İqtisadi Tədqiqatlar İnstitutunun direktoru Aleksey Zubets hesab edir ki, əgər biz Azərbaycan haqqında infrastruktur mərkəzi kimi danışırıqsa, şübhəsiz ki, bu, ilk növbədə Mərkəzi Asiyanı Xəzər dənizi, Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyəni Qara dəniz limanları və Avropa ilə birləşdirən "Şərq-Qərb" nəqliyyat dəhlizidir.

İqtisadçı qeyd edib ki, bu dəhlizin dəyəri, o cümlədən Aİİ ölkələri üçün dəyəri sanksiyaların tətbiqi və Avropadan Rusiya vasitəsilə Mərkəzi Asiyaya malların tranzitinin çətinləşməsi səbəbindən artıb.

İkinci mühüm layihə Sankt-Peterburqdan başlayan və İrandan keçməklə Fars körfəzindəki limanlarda bitən "Şimal-Cənub" dəhlizidir.

"Bu dəhlizin üç variantı var - birincisi dəniz yolu ilə, yəni Dərbənddən dəniz yolu ilə İrana, daha sonra isə dəmir yolu ilə, ikinci variant Azərbaycan əraxisindən, üçüncü variant isə Türkmənistan vasitəsilə keçəcək", - deyə Zubets Sputnik Azərbaycan-a bildirib.

Onun sözlərinə görə, Azərbaycan ərazisindən keçən dəhliz Aİİ ölkələri üçün vacibdir, çünki "Şimal-Cənub" BND-nin əsas hədəf müştərisi olan Hindistan bazarına çıxmağa imkan verir.

Bundan əlavə, Zubets qeyd edib ki, son vaxtlar Azərbaycan maliyyə kapitalının cəlb edilməsi mərkəzinə çevrilib. İqtisadçı hesab edir ki, Azərbaycan nadir ölkələrdəndir ki, Türkiyə vasitəsilə kollektiv Qərblə və digər tərəfdən isə iqtisadi sahədə Rusiya ilə ideal münasibətlər saxlayır. Bu da Azərbaycanın ticarət əməliyyatlarının aparılmasına imkan verən kəsişmə və maliyyə axınlarından birinə çevrilməsinə imkan yaradır.

Zubets Azərbaycanın malik olduğu və Aİİ ölkələri üçün maraqlı ola biləcək digər mühüm infrastrukturu turizm sektoru hesab edir.

Onun sözlərinə görə, hazırda Rusiyada Qara dəniz kurortlarının həddən artıq yüklənməsi müşahidə olunur, buna görə Dağıstan Respublikası turizm mərkəzlərindən birinə çevrilir. Lakin Dağıstanda infrastruktur hələ tam qurulmayıb.

"Azərbaycan ərazisində Rusiya və Aİİ ölkələrinin vətəndaşları üçün dəniz istirahəti variantlarının təklif edilməsi inkişaf üçün yaxşı perspektivlərə malik olacaq. Bu, mənim fikrimcə, Rusiya turizminin təşkili baxımından yaxşı seçimlərdən biridir", - deyə Zubets qeyd edib.

Bundan əlavə, iqtisadçı qeyd edib ki, sənaye kooperasiyası böyük əhəmiyyət kəsb edir - Rusiyanın Rusiya Federasiyasına idxalı çətin olan komponentlərdən müxtəlif növ avadanlıqların istehsalı üçün xarici sahələrə ehtiyacı var. Ekspert hesab edir ki, belə məhsulları idxal edə bilən ölkələrlə sənaye əməkdaşlığının inkişafı üçün çox yaxşı perspektivlər var.

Ümumiyyətlə, Zubets qeyd edib ki, mübaliğəsiz Azərbaycan Aİİ ölkələrinin maliyyə, ticarət, turizm və tranzit axınlarının mərkəzlərindən birinə çevrilə bilər.