BAKI, 15 iyul — Sputnik. ABŞ və NATO-nun aqressiv xarici siyasəti davamlı olaraq Avropa və Asiyanı müxtəlif intensivlikli hərbi münaqişələrə sövq edir - beynəlxalq təhlükəsizlik sistemi deqradasiyaya uğrayır. Yaxın illərdə və onilliklərdə Rusiyanın yüzlərlə, minlərlə yeni hərbi təyyarələrə və pilotlara ehtiyacı ola bilər. Sibir təyyarə istehsalçıları tərəfindən istehsalı artırılan unikal döyüş təlimi maşını - "Yak-130" Rusiya Federasiyasının Aerokosmik Qüvvələrinin potensialını sürətlə artırmağa kömək edəcək.
İyulun 11-də İrkutsk Aviasiya Zavodu Rusiya Federasiyasının Müdafiə Nazirliyinə dördüncü və beşinci nəsil pilot döyüş təyyarələrini ən müasir səviyyədə öyrətməyə imkan verən "Yak-130" təyyarələrinin yeni partiyasını təhvil verib. Eyni zamanda Birləşmiş Aviasiya Korporasiyasının (BAK) rəhbəri Yuri Slyusar vurğulayıb ki, aviasiya zavodu dövlət müdafiə sifarişi üzrə öz öhdəliklərini qrafikə uyğun yerinə yetirir və artıq 2023-cü il üçün çatdırılması nəzərdə tutulan növbəti partiyaların təyyarələri istehsal olunur. Əvvəllər Rusiya Federasiyasının Müdafiə Nazirliyi 100-dən çox "Yak-130" təyyarəsi alıb, 2020-ci ildə isə daha 25 belə təyyarənin tədarükü üçün müqavilə imzalanıb.
"Yak-130", 4-cü və 5-ci nəsil təyyarələrdə uçuş heyətinin pilotluğu və döyüş hazırlığı üçün nəzərdə tutulmuş iki yerlik reaktiv döyüş hazırlığı təyyarəsidir. O, obyektiv nəzarət sistemini, kompüter siniflərini, uçuş və ixtisaslaşdırılmış trenajorları birləşdirən yüksək texnologiyalı təlim-məşq kompleksinin əsas komponenti hesab olunur. Çevik proqram təminatı "Yak-130"a müxtəlif təyyarələrin, o cümlədən ağır "Su-35S" və "Su-57" qırıcılarının havada davranışını simulyasiya etməyə imkan verir.
Təyyarə döyüş əməliyyatları zamanı 3000 kq-a qədər raket və bomba yükü olan "Yak-130" yüngül hücum təyyarəsinin vəzifələrini - sadə və çətin hava şəraitində yer və hava hədəflərini vurmağı effektiv şəkildə həll edə bilir.
Rusiya pilotları "Yak-130"da doqquz dünya rekordunu yeniləyiblər. Bu təyyarə xaricdə çox populyardır və Əlcəzair, Banqladeş, Belarus, Laos və Myanma hava qüvvələri tərəfindən uğurla istifadə olunur. "Rosoboroneksport"un məlumatına görə, son illərdə xarici müştərilər 160 ədəd "Yak-130" təyyarəsi alıb və 100 belə təyyarə üçün yeni müqavilələr imzalayıblar.
Qorxunc döyüş maşını
Təyyarə yığcam və güclü görünür. Qanadların genişliyi - 9,72 m, uzunluğu - 11,49 m, hündürlüyü - 4,76 m, maksimum uçuş çəkisi - 10 tondur. Elektron-rəqəmsal tənzimləmə sistemi olan iki turboreaktiv mühərrik 12500 m hündürlüyə qalxmağa və 1300 km-ə qədər uzaqlıqdakı hədəfə üç ton müxtəlif sursat - idarə olunan və idarə olunmayan raketləri, korrektə olunan və sərbəst düşən aviabombları çatdırmağa imkan verir. Təyyarədə ikilüləli 30 mm-lik top da var. "Yak-130"un maksimal sürəti 1050 km/saat, praktik məsafəsi 2100 km-dir.
Təcrübəli hərbi pilotlar qeyd edirlər ki, "Yak-130"un döyüş xüsusiyyətləri köhnə nəsillə nisbətən daha yüksəkdir, sabitlik (idarəolunma) parametrlərinin dəyişməsi sayəsində idarəetmə sisteminin yenidən qurulması isə təyyarələrin müxtəlif tipli uçuşlarını təqlid etməyə imkan verir. "Yak-130" əla yüksəklik və sürət keyfiyyətlərinə, çox gözəl manevr qabiliyyətinə malikdir – pilot üçün onu idarə etmək çox rahatdır. Təyyarə naviqasiya baxımından da çox yaxşıdır, birgə və ya ayrıca istifadə edilə biləcək iki sistemə – "GPS" və "QLONASS" peyk naviqasiyalarına malikdir. "Yak-130" tədris və döyüş potensialını ahəngdar şəkildə birləşdirir, təcrübədə "bort intellektinin" bütün imkanları açıqlanmayıb".
Təyyarə dördqat ehtiyata malik rəqəmsal uçuş nəzarət sistemi ilə təchiz olunub. Katapultlaşdırılan kreslolar müxtəlif qəza hallarında, hətta sıfır sürətlə və ya sıfır hündürlükdə də ekipajın (kabin fənəri vasitəsilə) təyyarəni təhlükəsiz tərk etməsini təmin edir.
Təyyarə texnikləri "Yak-130"u texniki xidmətin asanlığı və iddiasızlığına görə yüksək qiymətləndirirlər. Hava girişinin qoruyucu qapaqları və aşağı təzyiqli şinləri olan eniş qurğusu sayəsində maşın asfaltlanmamış aerodromlarda idarə edilə bilər. Təyyarə uçuş-enmə zolağından təqribən 12 saniyəyə qalxır, onun 800 metrdən çox olmayan uçuş qaçışına ehtiyacı var. "Yak-130"un resursu 10 min uçuş saatı və ya 30 il istismar müddəti ilə qiymətləndirilir. "Yak-130" döyüş təlim təyyarəsinin silahlarla dövlət sınaqları 2009-cu ilin dekabrında uğurla başa çatdırılıb, 2010-cu ilin fevralından isə təyyarələr Rusiya Aerokosmik Qüvvələrinin ixtiyarına verilib.
Amerikanın "The National Interest" jurnalı daha əvvəl "parlaq gələcək" gözləyən "ölümcül qüvvəli" yüngül Rusiya döyüş təyyarəsi "Yak-130" haqqında danışmışdı. Əslində həmin o gələcək artıq gəlib çatıb. Beynəlxalq sərgilərdə "Yak-130" mütəxəssisləri və tamaşaçıları mükəmməl akrobatika performansı ilə heyran edir, buna yalnız 4++ nəslinin təyyarələri nail ola bilər. Bununla yanaşı, Birləşmiş Aviasiya Korporasiyası maşının imkanlarını və döyüş potensialını daim artırmağa səy göstərir - məhvetmə vasitələrinin xətti artır, ən yeni kəşfiyyat və radioelektron mübarizə vasitələri inteqrasiya olunur.
İyulun 11-də "Yak-130" partiyasının təhvil verilməsinə qayıdaraq qeyd etmək lazımdır ki, yayın əvvəlində Rusiya Aerokosmik Qüvvələrinin sıralarına yeni "Su-30SM2" və "Su-35S" qırıcıları da nəzərəçarpacaq dərəcədə əlavə edilib. "Tu-160M" strateji raket daşıyıcıları flotu da genişlənir. Ümumilikdə 2023-cü ildə Rusiya müdafiə sənayesi müəssisələri tərəfindən qoşunlara bütün silah sistemlərinin tədarükü beş dəfə artırılıb.
Digər maraqlı xəbərləri həmçinin Sputnik Azərbaycan-ın Teleqram kanalından izləyin.