Azərbaycan və Türkiyənin xarici işlər nazirlikləri aprelin 25-də Ermənistanın paytaxtında 1920-1922-ci illərdə Azərbaycanın keçmiş Baş naziri Fətəli xan Xoyski, parlament sədrinin müavini Həsən bəy Ağayev, daxili işlər naziri Behbud xan Cavanşir, həmçinin 31 türk diplomat və onların ailə üzvlərinin qətlini törədənlərə həsr olunmuş "Nemezis abidəsi"nin açılışını qətiyyətlə pisləyiblər.
Bakı və Ankarada hesab edirlər ki, Türkiyə və Azərbaycan dövlət xadimlərinə qarşı terror aktları törədən şəxslərin vəsf edilməsi regionda sülh prosesinə ciddi ziyan vurur.
Sitat
"Ermənistanın bu cür addımları Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlərin normallaşdırılmasına dair davam edən danışıqlarla bağlı bu ölkənin "səmimiyyətini" və "xoş niyyətini" şübhə altına alır. Diqqət yetirək ki, sülhə və barışığa aparan yol cinayətlərin və səhvlərin təriflənməsi yolu ilə deyil, onların qəbul edilməsi ilə bağlıdır", - Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin bəyanatında deyilir.
Təəssüf doğuran səhv və ya məqsədyönlü təxribat
Hazırkı mərhələdə ekspertləri maraqlandıran əsas məsələ Ermənistanın guya Azərbaycan və Türkiyə ilə yaxınlaşmağa hazır olduğu dövrdə bu abidənin hansı məqsədlə açılmasıdır. Onların fikrincə, buna düzgün cavab bu ölkə rəhbərliyinin qonşuları ilə münasibətlərin qurulmasında əsl məqsədləri barədə nəticə çıxarmağa imkan verəcək.
Heç kimə sirr deyil ki, onilliklər ərzində Türkiyə ilə Ermənistan arasındakı münasibətlərdə əsas maneə Osmanlı İmperiyası dövründə baş verdiyi iddia ediən qondarma "erməni soyqırımı"dır. Onlarla ölkənin parlamentləri tərəfindən rəsmən tanınmasına baxmayaraq, Türkiyə bu qondarma "soyqırım"ı tanımaqdan imtina edir. Üstəlik, Türkiyə rəhbərliyi həqiqətən nə baş verdiyini öyrənmək üçün arxiv sənədlərindən istifadə etməklə elmi araşdırmaların aparılmasında və müstəqil ekspertlərin cəlb edilməsində israrlıdır. Ankaranın fikrincə, bu yanaşma o dövrün bir çox məsələlərinə aydınlıq gətirəcək. Siyasətçilər isə bu məsələni öz mülahizələri əsasında şərh edirlər. Ermənistan Türkiyənin bu təklifindən imtina edir.
Gürcüstan ərazisində və bir sıra Avropa ölkələrində "həyata keçirilən" "Nemezis" əməliyyatının özünə gəlincə, bunlar xarici dövlətlərin ərazisində siyasi zəmində törədilən qətllər olub. Bütün siyasi və hüquqi qanunlara görə, onlar birmənalı olaraq terrorizmin təsnifatına uyğundur.
Erməni ekspertlərin isə bu dəhşətli cinayətləri guya onlara qarşı törədilmiş vəhşiliklərə görə qisas almaqla əlaqələndirməsi heç bir məntiqə sığmır.
Bununla bağlı İrəvanda keçirilən futbol üzrə AVRO-2024-ün seçmə mərhələsinin oyununda Türkiyənin dövlət himni səsləndirilən zaman yerli azarkeşlərin himni fitə basması ilə yanaşı, həm də hakimiyyətin görməzdən gəldiyi "Nemezis" yazısı olan plakatların matç boyunca açıq vəziyyətdə əllərində saxlanması faktı xatırlanır. Tarixçi Sahib Sadıxlının fikrincə, bu "abidə"nin açılışının məqsədinin nədən ibarət olması sualına cavabı məhz budur - təəssüf doğuran səhv, yoxsa məqsədyönlü təxribat.
Cinayətlərə və seçilmiş cinayətkarlara birmənalı münasibət
Qeyd etmək lazımdır ki, son vaxtlar Böyük Vətən Müharibəsi tarixinin yenidən yazılması və təhrif edilməsi tendensiyası müşahidə olunur. Əgər əvvəllər belə hallar daha çox Avropa ölkələrində müşahidə olunurdusa, son 10 ildə postsovet məkanı dövlətlərində belə faktlara daha çox rast gəlinir. Bütün bunlar ataları və babaları Yer kürəsini faşist həşəratlarından təmizləmək üçün qan tökənlərin nəsillərinin haqlı hiddətinə səbəb olur. Nasist cinayətkarlarını və onların tərəfdaşlarının "qəhrəmanlığının" yolverilməzliyi barədə səslər getdikcə daha çox eşidilir. Bu baxımdan Ukraynada Stepan Bandera və Roman Şuxeviçin, Ermənistanda isə Qaregin Njdenin (Ter-Arutyunyan) "qəhrəmanlıqları" xüsusilə böyük miqyas alıb. Bu məsələ Rusiya mediasında dəfələrlə qaldırılsa da, məharətlə gündəmdən kənarlaşdırılıb.
Beləliklə, 2017-ci ildə İrəvanın mərkəzində Njde abidəsinin açılışı neqativ qarşılansa da, onun davamçıları vəziyyəti normallaşdıra bilib. Buna baxmayaraq, İkinci Dünya Müharibəsinin əvvəlində Njde faşist Almaniyasının hakimiyyət orqanları ilə fəal əməkdaşlıq edərək erməni hərbi əsirlərin qarşısında dəfələrlə təbliğat xarakterli çıxışlar edib və onları SSRİ-yə qarşı silahlı mübarizəyə çağıraraq - "Almaniya uğrunda ölən, Ermənistan uğrunda həlak olur" deyib. Onun komandanlığı ilə SS-in erməni legionu cəzaçəkmə aksiyalarında iştirak edərək, əksəriyyəti mülki əhali olan 20 mindən çox insanı məhv edib.
Bir çox cəhətdən, bu fakt o zaman lazımi reaksiya almadığına görə, hazırda "Nemezis" əməliyyatı kimi abidənin açılışı baş verir.
Belə bir siyasətin Türkiyə və Azərbaycanla mehriban qonşuluq münasibətlərinin qurulmasına mane olması heç müzakirə olunmur.
Lakin digər tərəfdən, Ermənistan rəhbərliyi, demək olar ki, maskalanmadan, açıq şəkildə bəyan edir ki, o, ölkənin təhlükəsizliyinə yeni təminatçılar axtarır. Bu məqsədlə Qərb ölkələri, İran və Hindistanla danışıqlar aparılır. Yəni Rusiyanın təsirinin praktiki olaraq mübahisəsiz olduğu bir bölgəyə indi təkcə cənubdan olan qonşular deyil, qərbdən, hətta şərqdən olan qonşular da cəlb olunur.
Ancaq digər tərəfdən, politoloq S.Sadıxlının fikrincə, Ermənistan rəhbərliyinin bu cür addımlarının bu ölkənin denasifikasiyası istiqamətində qaçılmaz tədbirlərin görülməsinə xidmət edib-etməyəcəyi sual doğurur.