BAKI, 10 yanvar — Sputnik, Dmitri Bavırin. Nümayəndələr Palatasının yeni spikeri (eyni zamanda, ABŞ dövlət iyerarxiyasında üçüncü şəxs) Kevin Makkartinin soyadı "yeni makkartizm" haqqında zarafatlarla qarşılaşır. İçki düşkünü - senatorun adı ilə belə adlandırılan köhnə makkartizm dedikdə, adətən, xəstəlik dərəcəsində antikommunizm və cadugər ovu başa düşülür. Çox güman, hazırda Amerika - Çin münasibətlərini həqiqətən belə bir planın kəskinləşməsi gözləyir. Bunu Makkartinin özü yüksək vəzifəyə seçildikdən sonra etdiyi çıxışında açıq şəkildə bildirib.
Ancaq onun karyera yüksəlişi bizi Rusiya-Amerika münasibətləri kontekstində maraqlandırır. Burada "yeni makkartizm" daha erkən – hətta XHƏ-dən əvvəl başlayıb. Xeyirxah qəlbli Rus amerikaçıları isə tez-tez bizim vəziyyətimizdə bunun əksinə olduğunu düşünürlər: guya Makkartinin seçilməsi bizə o mənada faydalı təsir göstərə bilər ki, hazırda Vaşinqton Ukrayna Silahlı Qüvvələrinə daha az kömək edəcək.
Belə düşünmək üçün səbəblər var. Hətta ciddi görünən səbəblər.
Büdcə ilə bağlı son söz Nümayəndələr Palatasına məxsusdur. Makkarti isə 130 milyard dollarlıq xərcləri, o cümlədən, 75 milyard məbləğində müdafiə xərclərini azaltmağa söz verib. Pentaqonun öz qoşunlarını təchiz etmək sahəsində meqaloman layihələrini məhdudlaşdırmağa respublikaçıların əlləri qalxmır, lakin müharibə tanrısı Marsa qurbanlar (yəni Ukrayna Silahlı Qüvvələrinə yardım) azalmaq üçün əsas namizəddir.
Bunu Makkartinin seçildiyi şərait və bu seçkinin arxasında duran kompromislər də təsdiqləyir. Vaxtaşırı onun namizədliyi tələb olunan minimum səs sayını toplaya bilmədiyi üçün Makkarti yalnız 15-ci cəhddə spiker ola bilib. Birləşmiş Ştatlarda belə bir hal əsr yarımdan artıqdır ki, baş verməyib.
Səbəb isə Rusiya mətbuatında tez-tez “radikal mühafizəkar” və “trampçı” adlandırılan, təxminən, iyirmi deputatın partiyadaxili üsyanıdır. Əslində, bu düzgündür, lakin təhrif edilmiş bir şəkildə görünür.
İğtişaşda əsas adamlar Arizonadan Endi Biqqs, Floridadan Mett Qets və Koloradodan Loren Bobertdir. Biqqs “Azadlıq kokusu” parlament alyansına rəhbərlik edir. Amerika baxımından bu, çox mühafizəkar bir ittifaqdır. Lakin mühafizəkarlıq universal ideologiya deyil - o, ənənələrə və keçmişə əsaslanır və hər ölkədə fərqlidir. Yəni, bu konqresmenlər o mənada mühafizəkardırlar ki, qurucu ataların libertarial ruhuna istinad edirlər və onların iqtisadiyyata baxışları Yeqor Qaydardan daha liberaldır.
Onlar inanırlar ki, mötədil respublikaçı-mərkəzçi olan Makkarti demokratlarla müqavilələr bağlayacaq, Vətənini liberal hidraya təslim edəcək, Amerikanı “dərisinə qədər” soyub sonra əl çəkəcək.
Bütün bu şübhəli konqresmenlər həqiqətən də Donald Trampı dəstəkləyiblər, lakin Tramp özü də Makkartinin seçilməsini dəstəkləyib və uğursuz olaraq Qets və Boberti digər namizədlərə səs verməkdən çəkindirməyə çalışıb.
Üsyançıların taktikası öz sıralarından hər hansı birinə səs vermək və sadəcə olaraq “elitar namizədin” lazımi sayda səs toplamasının qarşısını almaq idi.
Şəxsən etiraf etdikləri kimi, Tramp onları fikrindən daşındıra bilməyib. Və ciddi şəkildə desək, onları keçmiş prezidentlə deyil, ehtimal olunan gələcək prezidentlə - Florida qubernatoru - ola bilsin ki, Trampın birbaşa rəqibi olacaq Ron Desantislə əlaqələndirmək lazımdır. Eksentrik milyarder bu hekayədə əlavə rol oynayıb: o, bu mübarizəni nə özü könüllü olaraq başlamayıb, nə də başa çatdıra bilməyib.
Əvəzində Makkarti bunu bacarıb - yuxarıda qeyd edildiyi kimi, müəyyən edilməmiş kompromislər vasitəsilə. Ehtimal olunur ki, spiker onun geri çağırılması prosedurunun sadələşdirilməsinə razılıq verib və sonuna qədər müqavimət göstərən Qetsə müdafiə komitəsinin sədri vəzifəsini vəd edib.
Əgər bu doğrudursa, o zaman təyinat səs-küy yaradacaq. Liberallar artıq Qets və Bobertin demonizasiyasına sərmayə qoyublar. Məsələn, bu yaxınlarda Ukrayna Prezidenti Zelenskinin konqresdə çıxışı zamanı onun çıxışlarına qulaq asmadıqlarına, smartfonlarına baxdıqlarına görə təqib olunublar.
Qets bu ştatı təmsil edir, Bobert isə əslən oradandır. Lakin Zelenski də Tramp kimi sadəcə şəraitdir. Qets və Bobert ilə mübarizə aparan liberallar ilk növbədə Desantislə mübarizə aparırlar, çünki Florida (Qets bu ştatı təmsil edir, Bobert isə əslən oradandır) qubernatoru haqqında nə qədər cəhd göstərsələr də, şəxsən heç bir ciddi kompromat tapa bilməyiblər.
Onların beşi də (Trampla Desantis də, həmçinin), xüsusilə Qets Ukraynaya xərcləri dəfələrlə tənqid ediblər. Nümayəndələr Palatasının müvafiq komitəsi vəzifəsində olan belə bir şəxs, şübhəsiz ki, hətta smartfona görə kin bəsləməsə də, Zelenskiyə mümkün qədər yararsız görünəcək (onun eqosu ilə bu mümkün deyil).
Amma Kiyev üçün pis olan xəbər Moskva üçün heç də mütləq yaxşı xəbər deyil. Amerika ilə münaqişəmizin inkişafı hazırda konqresdəki döyüşlərdən deyil, yalnız və yalnız Rusiya silahlarının XHƏ zonasındakı uğurundan asılıdır.
Rusiya ilə qarşıdurma və Ukraynaya dəstək ABŞ-da ikipartiyalı, respublikaçı-demokratik siyasətdir. Orada formalaşmış sistemə, təxminən, iyirmi deputat müqavimət göstərə bilməz, hətta onlardan biri həssas müdafiə komitəsinə rəhbərlik etsə belə.
Eyni sistem gözümüzün qabağında tam bir prezidenti “sındırdı” ( “Moskva ilə barışmaq” istəyən Tramp nəzərdə tutulur). Floridadan olan bir konqresmenlə vəziyyəti də, əgər qəfildən belə bir zərurət yaranarsa, birtəhər həll edəcək.
Əslində bunun baş verməsi ehtimalı azdır. Respublikaçıların marağı Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin havasını kəsmək deyil, birincisi, onlara demokratların verdiyi dəstəyin səmərəsizliyini və israfçılığını göstərmək, ikincisi, Baydenə, onun oğluna və hörmətli şəxslərə çirkab qazmaqdır.
Başqa sözlə desək, Lend-lizə auditor təyin olunacaq, lakin auditdən sonra Lend-lizin effektivliyinin aşağı düşəcəyi heç bir halda dəqiq deyil. Bu, adətən əksinə işləyir, auditorlar məhz bunun üçündür - xüsusən də Ukrayna kimi qaranlıq ərazi ilə məşğul olduqda.
Ukrayna Silahlı Qüvvələrinə ayrılan vəsaitlərin azaldılmasına gəlincə, biz bunu görmək üçün hələ yaşamalıyıq. 2023-cü maliyyə ili üçün Ukrayna Silahlı Qüvvələri üçün nəzərdə tutulmuş 50 milyard dollardan çox vəsait paketi artıq əvvəllər təsdiqlənib və 2024-cü ilə qədər XHƏ zonasında çox şey dəyişə bilər. Daha doğrusu, dəyişməlidir – elə həmin rus ordusunun qüvvələri ilə.
Rusiyanın əvvəllər olduğu kimi cəmi iki müttəfiqi (həmçinin, donanması) var, lakin spiker Makkartiyə etibar etmək üçün heç bir əsası yoxdur. O, Amerikanın Ukrayna münaqişəsinə qoyduğu mərcin böyüklüyünü də anlayır, Avropa ilə Rusiya arasında iqtisadi müharibənin faydasını da görür, həm də kapitulyant olmaq istəmir.
Amma bu o demək deyil ki, Makkartinin seçilməsi bizim üçün heç bir məna kəsb etmir. Spiker yalnız 15-ci cəhddən seçildikdə, bu, hələ də qurultay üçün qeyri-adi hadisədir. Vinni Puxun başqa bir hadisə barədə dediyi kimi, “bu ki, elə-beləəəə, səbəbsiz deyil" : ABŞ-da bu, sosial parçalanmanın dərinliyinə, siyasi sistemin böhranına, çətin dəyişikliklər dövrünə aiddir, hətta Makkarti dəyişiklikləri istəməsə və prinsipcə buna qadir olmasa da.
1860-cı ildə rekord 44-cü cəhdlə Nümayəndələr Palatasının spikeri seçilən Uilyam Peddinqton da nə o yanlıq, nə də bu yanlıq idi: o, heç bir şeylə diqqəti xüsusi cəlb etmədi, heç nəyi kökündən dəyişmədi, morfinin həddindən artıq dozasından öldü və o vaxtdan bəri hər kəs tərəfindən unuduldu.
Lakin o, sülh dövrünün sonuncu spikeri oldu. Artıq onun varisi dövründə vətəndaş müharibəsi başladı.