BAKI, 21 dekabr — Sputnik. Ukrayna hadisələri ətrafında, yəqin ki, xəbərləri izləyən hər kəsin diqqət yetirdiyi bir özəllik yaranıb: Qərb münaqişədə qələbə və məğlubiyyət mövzusunu daim və çox aktiv şəkildə müzakirə edir. Bu, siyasətçilər və məmurlar, ekspertlər və jurnalistlər, hərbçilər, iqtisadçılar və enerji mütəxəssisləri tərəfindən edilir.
Ən gülməlisi odur ki, diametral əks mövqelər səsləndirilir. Bəziləri iddia edir ki, Rusiyanın qələbəsi əvvəlcədən bilinən bir nəticədir, o, mahiyyət etibarı ilə qalib gəlib. Digərləri isə şübhə etmirlər ki, Moskva sarsıdıcı məğlubiyyətə uğrayır və bunun nəticəsində kollektiv Qərbin irəli sürdüyü təslimolma şərtlərini qəbul etməyə məcbur olacaq.
Əslində, məhz bu fikir Henri Kissincerin son məqaləsində səslənmişdi. Hazırkı siyasətçilər arasında da oxşar fikir ayrılığı var. Kimsə Kiyevi maliyyələşdirməyi dayandırmağı tələb edir, çünki bunun heç bir mənası yoxdur, opponentlər isə hiddətlə təkrarlayırlar ki, xüsusən də, sözün əsl mənasında məğlubiyyətinə çox az vaxt qaldığı bir halda, Rusiyanın qalib gəlməsinə imkan vermək olmaz.
Hər kəs öz mövqeyini bu və ya digər arqumentlə dəstəkləməyə çalışır. Prinsipcə, təqdim olunan arqumentləri təhlil etmək və sıralamaq olardı. Lakin Qərb siyasətində və informasiya müstəvisində belə qızğın mübahisələrin yaranması faktının özü daha maraqlı və önəmlidir.
Onilliklər ərzində ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi NATO bütün dünyada bir çox hərbi kampaniyalar, o cümlədən, uzunmüddətli kampaniyalar həyata keçirib. Bəzən mətbuatda İraqdan, Əfqanıstandan çıxmaq zərurəti ilə bağlı fikirlər səslənirdi, lakin bu səslər o qədər zəif və marginal idi ki, nə ictimai rəyə, nə də dövlətin mövqeyinə təsir göstərmirdi.
Vaşinqtonda bunun uzun sürən çıxılmaz vəziyyətdən ən yaxşı çıxış yolu olacağına dair gizli konsensus ortaya çıxanda Birləşmiş Ştatlar Əfqanıstanı tərk etdi. Amma Qərbin qələbəsi və ya məğlubiyyəti mövzusunda genişmiqyaslı ictimai-siyasi əks-səda yox idi.
Üstəlik, bu, ən sadə səbəbdən prinsipcə mövcud ola bilməzdi: NATO-nun iyirmi illik Əfqanıstan əməliyyatı praktiki olaraq amerikalıların və avropalıların həyatını dəyişmədi. Müharibənin gedişatında onlar bunu hiss etmədilər və əslində müttəfiqlərin bu ölkədən getməsi nə qədər biabırçı olsa da, onlara heç bir təsir göstərmədi.
Bu fenomen NATO-nun yarım əsr ərzində bütün hərbi kampaniyalarına aiddir. Vyetnam müharibəsi Amerika ictimaiyyətinin həqiqətən də iştirak etdiyi sonuncu müharibə idi. Qalan hər şey - istər İraq, istər Yuqoslaviya, istər Əfqanıstan, istər İraq, istər Suriya, istərsə də çox uzun bir siyahı - Qərblilər üçün televiziya ekranlarında rəngli şəkillərdən başqa bir şey deyildi. Orada peşəkarların məhdud kontingenti (müqavilə əsgərləri və özəl hərbi şirkətlər) fəaliyyət göstərirdi və onlar radikal şəkildə daha zəif rəqiblərlə vuruşurdular, bu da həm hərbi əməliyyatların gedişinə, həm də itkilərə təsir etmişdi. Qərb iqtisadiyyatı bu müharibələrdən nəinki zərər görmürdi, hətta adətən onlardan fayda da alırdı (Əfqan dərmanları, İraq və Suriya nefti, müvafiq "ixtisarlarla" trilyon dollarlıq büdcə inyeksiyaları və daha çox). Bu isə, Atlantik okeanının hər iki tərəfindəki adi vətəndaşlara dolayı yolla bonuslar verirdi.
Ona görə də təəccüblü deyil ki, Qərb cəmiyyəti ənənəvi olaraq hərbi macəralara səssiz rəğbətlə, quruluş isə vəhşi həvəslə yanaşır.
Bununla belə, Ukraynada adi sxem pozulub, özü də hər mənada.
Bir tərəfdən, Qərbin tamhüquqlu proksi müharibəsi arzusu gerçəkləşdi, həm də həqiqətən güclü düşmənə qarşı. ABŞ həmişə özü çoxsaylı silahlı toqquşmalarda iştirak etməyə məcbur olub, çünki onun yerli müttəfiqləri, hətta amerikalılar tərəfindən təlim keçmiş və silahlanmış müttəfiqləri də lazımi səviyyədə döyüş qabiliyyətini nümayiş etdirmirdilər. ABŞ ordusunun birbaşa iştirakı olmadan istənilən nəticəni əldə etmək mümkün deyildi. Əslində, Əfqanıstan, NATO-nun hazırladığı yerli silahlı qüvvələrin Qərb dəstəyini itirər-itirməz Talibanın qarşısından ildırım sürəti ilə qaçmasının növbəti bariz nümunəsi oldu.
Ukraynalılar isə dünyanın ikinci ordusuna qarşı döyüşərək özlərini əla əsgər kimi göstərdilər. Qərb öz növbəsində kəşfiyyat, rabitə, maliyyə, silah təchizatı, hərbi təlimatçılar, muzdlular və s. öz üzərinə götürdü.
Bilməliyik ki, bu, həqiqətən də ABŞ strateqlərinin uzun müddətdir inkişaf etdirdiyi, lakin həyata keçirilməsi dəfələrlə uğursuzluğa düçar olan sıçrayışlı hərbi-siyasi texnologiyadır. Burada isə, nəhayət ki, alındı – həm də hansısa üçüncü dünya ölkəsinə qarşı deyil, Rusiyaya qarşı. Təbiidir ki, bu nəticədən eyforiya içərisində olan bir çox qərbli ekspertlər qələbənin əvvəlcədən həll olduğuna və, sadəcə, sona qədər getmək lazım olduğuna inanırlar.
Digər tərəfdən, bu uğurun ciddi "yan təsirləri" var: yuxarıda qeyd etdiyimiz yarım əsrdə Qərb ilk dəfə olaraq, müharibə dövrünün sıxıntılarını, hətta çox ixtisar olunmuş formada olsa da hiss etdi. Onun üçün bu, davam edən münaqişənin proksi xarakterini nəzərə alaraq xüsusilə təhqiramizdir. Bu qədər illər ərzində o, bir tək özündən savayı, kimlərlə döyüşmədi ki? Lakin bu, Avropada və xaricdəki həyata təsir etməmişdi. Burada isə, belə baxanda, ukraynalıların əli ilə hərəkət edilir, amma, nədənsə, öz daxilində sosial-iqtisadi vəziyyət pisləşir.
Adi avropalı və amerikalı öz cüzdanında hiss edir ki, "aqressiv Rusiya" ilə mübarizə ona getdikcə baha başa gəlir, onun evinin və ofisinin havası isə getdikcə sərinləşir.
Təbii ki, Qərbin çətinliklərinə Rusiya və onun xüsusi hərbi əməliyyatı (XHƏ) olmayıb - o, sadəcə olaraq, sosial-iqtisadi və maliyyə sisteminin obyektiv köhnəlməsi mərhələsinə gəlib çatıb. Üstəlik, XHƏ hətta böhranı təhrik edən səbəb də olmadı - Qərbin özü bunu xüsusi əməliyyata reaksiya göstərərək, ölkəmizi bir sanksiya zərbəsi ilə əzmək qərarına gəlməklə etdi və bunun əvəzinə bumeranqın güclü bir qayıdışını aldı.
Amma bunun əhəmiyyəti yoxdur.
Artıq yarım ildən çoxdur ki, Qərb siyasətçiləri öz vətəndaşlarının beyninə yeritməyə çalışırlar ki, onların artan fəlakətlərinin səbəbkarı şəxsən Moskva və Putindir. Ola bilsin ki, əvvəlcə bu addım onlara məsuliyyəti öz üzərindən götürmək üçün yaxşı bir hiylə kimi görünürdü. Bununla belə, güman edilirdi ki, Ukrayna Qərbin köməyi ilə hazırda tez bir zamanda Rusiyanı məğlub edəcək - və hər şey yaxşı, hətta əvvəlkindən də yaxşı olacaq.
Və əgər ki, bu planlar reallaşsaydı, elə də olacaqdı.
Amma nəsə səhv getdi. XHƏ öz yolu ilə davam edir. "Cəhənnəm" sanksiyaları Rusiyaya nəinki kritik, hətta hissediləcək qədər əhəmiyyətli zərər vurmadı. Dünyanın əksər hissəsi Qərb-Rusiya qarşıdurmasında onun Moskvanın tərəfini tutduğunu praktiki olaraq gizlətmir. Qlobal iqtisadiyyat de-dollarizasiya edilir və Qərbin nəzarətindən azad olan yeni təməllər üzərində yenidən qurulur.
Təbii ki, Rusiya üçün də heç də bütün işlər yaxşı getmir. Və belə görünür ki, Atlantik "şahinlərinin" hətta deməyə sözləri var və onlar müharibəni sonuncu ukraynalıya qədər davam etdirməkdən ötrü öz mövqelərini dəstəkləmək üçün hansısa arqumentlər gətirəcəklər. Amma, nədənsə, belə çıxır ki, Ukrayna Qərb üçün getdikcə daha çox resurs, silah, pul, muzdluları udmaq üçün açıq-aşkar "qara dəliyə" çevrilir – və bu prosesin sonu görünmür. İstənilən nəticə isə üfüq kimidir: ilk baxışda o, sanki, görünür, buradır, o qədər də uzaqda deyil, amma ona doğru nə qədər irəliləsən də, əlçatmazdır.
Ən pisi odur ki, Avropa və ABŞ-ın münaqişədə iştirakı durmadan artır. Və paralel olaraq, Qərbdə insanların həyatı getdikcə çətinləşir - aşağı eniş hərəkəti sürətlənir və heç bir işıq gələn yer görünmür.
Nəticədə, uzun illərdən sonra ilk dəfə olaraq Qərbdə hərbi mövzu ətrafında ciddi fikir ayrılıqları yaranıb və ümumən baş verənlər, Birləşmiş Ştatlar və onun müttəfiqlərinin böyük bir nüvə dövləti ilə açıq hərbi toqquşmaya apardığı bu yolu həqiqətən də davam etməyin zəruri olub-olmaması mövzusunda ictimai yanaşmalar başlayıb.