Qış getdikcə daha inamla öz qanuni hüquqlarına daxil olur. Onun gəlişi ilə yanaşı enerji bazarlarında gözlənilməz və heç də xoşagəlməz hadisələr baş verir. Hava proqnozuna görə, bu həftə sonu Avropa İttifaqı ölkələrinin əksəriyyətinə ilk şaxtalar gələcək, Polşada isə ümumiyyətlə mənfi on dərəcə şaxta gözlənilir. Bununla belə, termometrlərin göstəriciləri hələ aşağı düşməyə imkan tapmamış məlum olub ki, elə həmin Aİ Rusiya maye qazının ixracını rekord həddə çatdırıb.
Dəqiq rəqəmlər də məlumdur. Avropa İttifaqı bu yaxınlarda tərkibindən çıxmış Böyük Britaniya ilə birlikdə Rusiya istehsalı olan mayeləşdirilmiş təbii qazın (MTQ) alışını keçən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 21 faiz artırıb. Almaniyanın "Handelsblatt" nəşri "ICIS" beynəlxalq analitik şirkətinə istinadən bu barədə yazır. Diqqətlə oxuduqda son dərəcə gülməli detallar dərhal görünür.
Birincisi, heç kim iblis kimi qələmə verilən Rusiyadan MTQ-nin Avropaya, xüsusən də Britaniya adalarına hansı marşrutlarla getdiyini dəqiq bilmir. Qərb analitikləri Almaniyanın tranzitlə təmin etdiyini ehtimal edirlər, halbuki onun öz reqazifikasiya terminalları yoxdur, yəni yanacaq inkoqnito rejimini diqqətlə müşahidə edən daha bir başqa ölkəyə gedir. Əgər idxalı təhlil etsək, onda Fransa, Belçika və ya Hollandiya Rusiyanın MTQ-nin daşınması bazası roluna uyğun gəlir. Məhz buradan alman şirkətləri, sonradan artıq alman malı kimi sənədləşdirilən, Avropaya yayılan və La-Manş boğazını keçən məhsulların böyük hissəsini alırlar.
İkincisi, MTQ üçün bazar qiymətlərindəki dalğalanmaların dolayı təhlili, boru kəmərlərinin tədarükünün kəskin azalmasından sonra logistika zəncirlərinin bu cür yönləndirilməsinin neçəyə başa gəldiyini təxmin etməyə imkan verir. Qərb mütəxəssisləri aşağı həddi diqqətlə qeyd edirlər - bu ilin yanvar-noyabr ayları arasında yalnız Rusiya MTQ-nin idxalı üçün rəqəm ən azı 27 milyard avroya bərabərdir.
Eyni zamanda, yalnız amerikalılar enerji resursları ilə bağlı hər şey qaydasında olduğu Britaniya və Aİ vətəndaşlarını hansısa xəyanətdə ittiham edə bilərlər. Məsələn, son günlər Britaniya mətbuatı avtomobil yanacağının, xüsusən də dizel yanacağının qiymətində rekord artım olması ilə bağlı yazılarla doludur. Eyni zamanda, çox yumşaq şəkildə kütləvi şüura daxil edilir ki, enerji çatışmazlığı səbəbindən bu il soyuqdan ölənlərin sayı rekord həddə çatacaq və bu dəhşətli kateqoriyada ölüm hallarının xalis artımı 100 min nəfər olacaq.
Hökumət həmvətənlərinin giley-güzarına cavab olaraq Pyotr Poroşenkonun dövründəki komik Ukrayna proqramına oxşar bir şey təklif edir, onun mahiyyəti lakonik müraciətdə - "vəziyyətdən çıx" ifadəsi ilə öz əksini tapıb. Təbii ki, məişət qazı ocaqları, döşəmə istilik tənzimləyiciləri və müasir sivilizasiyanın digər əlamətləri nəzərdə tutulurdu. Mühafizəkarlar Partiyasının lideri Nadhim Zahavi tibb işçilərinin tətilinə cavab olaraq şikayət etməyi deyil, birləşməyi və Putinə dəqiq siqnal göndərməyi təklif edib – onlar enerjinin silah kimi istifadəsinə imkan verməyəcəklər. Yeri gəlmişkən, bu sözlü sitatdır.
Eyni zamanda, Fransa mediası artıq ağacların sonradan odun kimi yandırılması üçün düzgün və qənaətlə kəsilməsi ilə bağlı qeydlər dərc edir. Prezident Makron vəziyyəti gərginləşdirməməyi xahiş edir, lakin pessimist nəşrlər hələ də həsəd aparılası müntəzəmliklə çıxır.
"Bloomberg" onları bir ağızdan təkrarlayır: onun müəllifləri iddia edirlər ki, yaxın günlərdə Avropada güclü küləklər əsməsə, operatorlar Ukraynada olduğu kimi işıqları söndürməyə məcbur olacaqlar. Yeganə fərq ondadır ki, Rusiya heç vaxt Avropanın heç bir yarımstansiyasına və ya istilik elektrik stansiyasına barmaq belə vurmayıb.
Hazırda Avropanın enerji və nəticədə siyasi suverenliyini faktiki olaraq tamamilə itirməsindən danışmaq olar. Ayrı-ayrı Aİ ölkələrinin liderləri çaxnaşma içində ardıcıl olaraq bütün dəstəkləri çəkən, qışdan sağ-salamat çıxmaq üçün necə olursa-olsun bir şəkildə maye qaynaq axınlarını dəyişdirməyə çalışan keçidçi rolunu oynayırlar. Eyni zamanda, bazar artıq alternativsiz - məcburi formada və avropalıların özlərinin iştirakı olmadan yenidən bölüşdürülür.
Rusiya MTQ-nin alışının artması ən yaxşı şəkildə göstərir ki, bu ölkəni resurslar tədarükçüsü kimi tamamilə istisna etmək fiziki cəhətdən mümkün deyil və nə qədər axmaq sanksiyalar olsa, Rusiya neft və qazının tədarükü yolları paylayıcı stansiyalara və Avropa vətəndaşlarının evlərinə bir o qədər mürəkkəb və bahalı yollarla axacaq.
Təbii ki, məhsulun qaymağı Avropanın köhnə iqtisadi əlaqələrini zəfərlə kəsən və hazırda əsas ixracatçıya çevrilən ABŞ-a qismət olub.
Bir neçə gün əvvəl Amerikanın "Sempra Energy" şirkəti Fransanın "Engie" şirkəti ilə ildə 0,9 milyon ton (1,2 milyard kubmetr) maye qazın tədarükü üçün 15 illik müqavilə imzalayıb. İstehsalın və daşınmanın bu xüsusi sifarişi yerinə yetirmək üçün ilk iki istehsal xəttinin tamamlandığı "Port Artur" terminalında həyata keçiriləcəyini bildirilir. İlk baxışda, diqqətəlayiq bir şey yoxdur. Lakin müəyyən məqamlara diqqət yetirək.
Yəni, sövdələşmənin baş tutacağını tam dərk edərək, əvvəlcədən və məqsədyönlü şəkildə tikinti başlayıb. Bu hələ detektiv hekayənin sonu deyil: terminalın sahibləri artıq gələcək planlarını, yəni yəni nə çox, nə də az səkkiz qaz mayeləşdirmə xəttinin inşası, "Port Artur"u Şimali Amerikanın ən böyük MTQ istehsalçısına çevirəcək. Düşünürük ki, Avropa mətbuatında dərc olunan yazıların məhkum tonu çoxillik gəlirli müqavilələri səbirsizliklə gözləyən Amerika ixracatçıları üçün son dərəcə həvəsləndiricidir. Söhbət Avropanın Rusiyadan enerji resursları aldığı halda imtina etmək məcburiyyətində qaldığı müqavilələrdən gedir.
Bununla belə, bizim energetiklərimiz də ruhdan düşməməlidir.
Qərb analitiklərinin fikrincə, Rusiyanın fəaliyyət göstərən müəssisələrindən MTQ tədarükü durmadan artır, bu fakt sənayenin daha da inkişafı üçün təkandır. Məsələn, bu günlərdə "Yamal MTQ" layihəsi yubiley - 50 milyonuncu ton mayeləşdirilmiş qazın göndərilməsi barədə hesabat verib. Bu, çox görünür, ancaq sahibkarlar artıq yeni bir hədd təyin edirlər - ildə 21 milyon ton, yəni rekord yığım göstərici tezliklə hər iki ildən bir yerinə yetiriləcək. Qaz daşıyıcılarının hara gedəcəyi isə yalnız qiymət təklifindən asılı olacaq. Xatırladaq ki, ötən il Asiya bazarlarını üstələyən Avropa bazarı birinci olub.
Bunların boş fantaziyalar olmadığını başqa faktlar da sübut edir.
Yaponiyada hökumət MTQ saxlanması üçün ehtiyat həcmlərinin artırılması imkanını nəzərdən keçirir. Rusiya ilə əlaqələrin qırılmasından ən çox təsirlənən Olaf Şoltsun rəhbərliyi ilə Almaniya həqiqətən də kölgə tranzitindən çıxmaq və itirilmiş kozırların heç olmasa bir hissəsini geri qaytarmaq istəyir. İlk iki MTQ terminalının, yəni Brunsbüttel və Lubmində tikintisi üçün layihələr artıq təsdiqlənib, yəni "Şimal axını" boruları iri tonajlı gəmilər üçün anbarlarla əvəz olunacaq.
Kiyevdə də yenidən qazlaşdırma terminalını xəyal edirlər, lakin burada biz zəmanətlə deyə bilərik ki, o, heç vaxt tikilməyəcək, çünki eyni rus qazını Ukraynaya qeyri-insani bir marj ilə satmaq birbaşa çatdırmaqdan həm maddi, həm də təsir imkanları baxımından daha sərfəlidir. Şimal axınının təmiri, Ukrayna və Polşa vasitəsilə qaz nəqlinin bərpası barədə söhbət getmədiyi üçün Avropa iqtisadiyyatının və enerjisinin alternativ tədarüklərə, xüsusən də mayeləşdirilmiş qaza doğru getdikcə daha çox yuvarlanmasını gözləmək lazımdır. Təchizatçıların siyahısı artıq məlumdur - bunlar Qətər, Rusiya və ABŞ-dır. Yəni, Avropa Birliyi rus qaz borusundan zəfərlə endi və gurultulu alqışlar altında bir yanağına rus qarmağını, digər yanağına isə Amerika qarmağını sancdı. Azad insanlardır - buna haqqları var.