Aİ dekabrın 5-dən Rusiya neftinin, fevraldan isə neft məhsullarının dənizlə daşınmasını qadağan edib. Eyni zamanda, Avropa Rusiya mənşəli neftin alınması üçün qiymət tavanı - 60 dollar/barel barədə razılığa gəlib. Analitiklər qərarı son dərəcə ehtiyatsız adlandırıblar. Avropa resurslara görə üçqat artıq qiymətlər ödəməli olacaq, Moskva isə əksinə, hazırda gəlirlərini artıra bilər.
Rusiya hazırlaşıb
Avropa İttifaqı səkkiz anti-Rusiya sanksiya paketi qəbul edib. Onlardan biri neft embarqosunun mərhələli şəkildə tətbiqini nəzərdə tutur. Yanacağın dənizlə daşınmasına qadağa dekabrın 5-dən qüvvəyə minir. Aİ ölkələrinin əksəriyyəti tankerlərdən əvvəlcədən imtina edib. “Argus” qiymət agentliyinin məlumatına görə, yanvarda 1,6 mln olan bu cür tədarüklər oktyabr ayına qədər iki dəfə azalaraq gündəlik 770 min barelə çatıb.
Moskva artıq diqqətini Hindistan, Çin və Türkiyəyə yönəldib.
Yanvar-oktyabr aylarında Çin ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 9,5% çox - 71,97 milyon ton yanacağı satın alıb. “Rosneft”in rəhbəri İqor Seçinin hesablamalarına görə, bu, Rusiyaya 49,19 milyard dollar qazandırıb. Pekin dəniz nəqliyyatı ilə ən böyük alıcıya çevrilib.
Nyu-Dehli isə, “Vortexa” sənaye analitik şirkətinin analitiklərinin fikrincə, oktyabr ayında Rusiyadan dəniz yolu ilə ilk dəfə olaraq Avropa İttifaqından daha çox - 34% neft alıb.
Sığorta haqqında
Vəziyyəti Qərb şirkətlərinin tankerlərin sığortasına qadağa qoyması mürəkkəbləşdirir. Rusiya yükgöndərənləri və gəmi sahibləri artıq bazarda üstünlük təşkil edən Avropa oyunçularının imtinaları ilə üzləşiblər.
Amma, məsələn, Türkiyə Rusiya sığortasını tanıyıb. Əks halda, Qara dənizdə gəmilər bloka düşəcəkdi, çünki dünyadakı tankerlərin 90%-nə baş ofisi Böyük Britaniyada yerləşən beynəlxalq sığortaçılar qrupu olan “P&I Clubs”un xidmət göstərir . Təbii ki, onlar Qərbin sanksiyalarına əməl edirlər.
Nəqliyyat nazirinin müavini Yuri Poşivay çərşənbə axşamı bildirib ki, Çin hələ də Türkiyədən nümunə götürməyib.
Ekspertlər hesab edirlər ki, Pekin gözləmə mövqeyi tutub. Onlar özləri üçün mümkün nəticələri qiymətləndirmək istəyirlər: ikinci dərəcəli sanksiyalar nə ilə təhdid edir, fayda əldə etmək mümkündürmü və s.
"Çin hakimiyyətinin hələ də koronavirusa qarşı sıfır tolerantlıq siyasətini yumşaltmağa hazır olması fonunda neft istehlakı artacaq, ona görə də onların Rusiya neftini endirimlə almaqdan imtina etmək ehtimalı azdır. Çox güman ki, tədarüklər mürəkkəbləşərək Moskva üçün daha az gəlirli olacaq. Həcm kritik deyil, müvəqqəti olaraq azala bilər. Rusiya isə daha kiçik, az inkişaf etmiş bazarlarda sığorta variantları axtarmalı olacaq ki, bu da ixracı qismən məhdudlaşdıracaq”, – deyə “Capital Lab”ın tərəfdaşı Yevgeni Şatov bildirib.
“TeleTrade” informasiya və analitik mərkəzinin baş iqtisadçısı Mark Qoyxman deyir: "Görünür, onlar ilk növbədə Asiya ölkələrindən, o cümlədən, Çinin özündən yeni sığorta şirkətlərini cəlb edəcəklər".
Üç ssenari
Analitiklər gələcək inkişafın üç mümkün ssenarisindən danışırlar.
Birincisi, dəniz yolu ilə neft idxalı sıfıra enəcək, lakin “Drujba” kəməri ilə neft nəqli artacaq.
Müstəqil sənaye eksperti Leonid Xazanov deyir: "2021-ci ildə "Drujba" MDB-dən kənar ölkələrə 66,5 milyon ötürmə gücü ilə 37,5 milyon ton ixrac edib. Yəni resurs var. Deməli, sadəcə, çatdırılma metodu dəyişəcək. Aİ-də nə neft, nə də onun emalı məhsulları bahalaşmayacaq". İkinci ssenariyə görə, “Drujba”da neftin nəqli olduğu kim qalacaq. Üçüncü variant: Rusiya əks-sanksiyalara uyğun olaraq ixracı dayandıracaq. O zaman Aİ-də enerji böhranı yeni güvvə ilə alovlanacaq, kotirovkalar 100 dollara uçacaq.
İstənilən halda Rusiya azalan həcmləri Asiya ölkələrinə yönləndirə bilər. Onlar isə, öz növbələrində, benzin və dizel yanacağının tədarükü üçün artıq olanı Avropa İttifaqına göndərmək üçün emal edəcəklər. Əlbəttə ki, üç dəfə baha qiymətə.
Geri sayım başladı
Paralel olaraq, Aİ ölkələri, ardınca G7 və Avstraliya Rusiya mənşəli neftin bir barelinin 60 dollardan alınması üçün maksimum qiymət barədə razılığa gəliblər. Sanksiyalar işarə ediləni tənzimləməyə imkan verir. Göstərilən limit Aİ-nin tankerlərlə daşınan Rusiya neftinin alınmasına tətbiq etdiyi embarqo ilə paralel olaraq qüvvəyə minəcək.
Baş nazirin müavini Aleksandr Novakın sözlərinə görə, Rusiya “neft tavanı”nın tətbiqini qadağan edən mexanizmlər üzərində işləyir. “Bu qeyri-bazar alətidir, səmərəsizdir, bazara kobud şəkildə müdaxilə edir, bütün qaydalara və ÜTT-yə ziddir”, - deyə baş nazirin müavini bildirib. O vurğulayıb ki, Rusiya hasilatı azaltmalı olsa belə, bazar şərtləri ilə işləməyə hazır olan ölkələrə neft və neft məhsullarını satacaq.
Ekspertlər tədbiri tamamilə faydasız adlandırıblar: enerji böhranı fonunda Rusiya neftinə endirim etmək mümkün olmayacaq.
"Əslində, OPEC+-un dünya neft bazarındakı qiymətlərin birbaşa siyasi manipulyasiyası ilə bağlı narahatlığı fonunda Rusiyanın enerji resurslarının Qərbə tədarükünün dayandırılması ilə bağlı geriyə sayım başlayıb. Rusiya bugünkü mövqeyi ilə heç də uduzmur və bu mövqe, digər ölkələrdən neft və qazın tranziti də daxil olmaqla Aİ-yə hər hansı xammal tədarükü üçün əlavə mükafat tələb etməklə ciddi şəkildə gücləndirilə bilər”, - deyə “BitRiver”in maliyyə analitiki Vladislav Antonov qeyd edib.
Bu fiaskodur
Son vaxtlar avropalılar dünyanın müxtəlif bölgələrdən idxal edərək çatışmazlığı doldururlar. ABŞ, Yaxın Şərq və Şimali Afrikadan alternativ çatdırılmalar həqiqətən nəzərəçarpacaq dərəcədə artıb. Amma Rusiyanı heç kim əvəz edə bilməz.
"Heç bir ölkə Avropa bazarı üçün hasilatı kəskin şəkildə artıra bilməz. Və sərbəst tankerlərin sayı da o qədər çox deyil", - deyə Leonid Xazanov vurğulayır.
"Bu, yanacaq və enerjinin bahalaşması ilə nəticələnəcək ki, bu da mal və xidmətlərin qiymətlərinə təsir edəcək. Axı, hətta oktyabr ayında Rusiyadan Aİ-yə idxalın azaldılmasından sonra gündəlik 2,4 mln. barel neft və neft məhsulu alınırdı. Üstəlik, böyük əksəriyyəti dəniz yolu ilə daşınırdı. İndi çətinliklər olacaq”, - deyə Mark Qoyxman təsdiqləyir.
Rusiya üçün isə embarqonun təsiri Brüsselin istəklərinin tam əksi - yüksək neft qiymətləri səbəbindən gəlirlərin artması ola bilər.
KİV yazır ki, Rusiya neftinin qiymətinin yuxarı həddinin tətbiqi ABŞ və Avropa üçün uğursuzluqla nəticələnəcək.
"Qərbin sanksiyalarına baxmayaraq, Rusiya neft dollarlarında üzür. Qiymət tavanı yaxınlaşan tarixi fiaskonun bütün əlamətlərinə malikdir. Hazırda qlobal enerji bazarında demək olar ki, sərbəst neft qalmayıb. Buna görə də məhdudiyyətlər tətbiq edildikdən sonra xammal qiymətlərinin qalxması riski böyükdür”, - deyə nəşr yazır.
İqtisadiyyat Nazirliyinin hesablamalarına görə, ilin sonuna qədər Rusiya enerji ixracından rekord gəlir - 338 milyard dollar əldə edəcək. OPEC+-ın dekabr qərarı Avropaya nikbinlik qatmayacaq: qiymət tavanının tətbiqi fonunda alyans üzvləri hasilatın məhdudlaşdırılması planını saxlayıblar. Bu, növbəti yarım ildə getdikcə daha az neft hasil ediləcəyi deməkdir. Mütəxəssislər dünya bazarında təklifin azalmasının bir barel üçün 100-120 dollar və daha yuxarı sərhədlərə kotirovka göndərə biləcəyini proqnozlaşdırırlar.