BAKI, 10 noyabr - Sputnik. Türkiyə sahillərində mina tərəfindən partladılmış balıqçı qayığı Türkiyə ərazi sularında balıq tutan uzun qayıqlarla yedəyə alınaraq ən yaxın İğnead limanına aparılıb.
Bu, fevralın 24-dən bəri Qara dənizdə mülki gəminin mina tərəfindən partladılması ilə bağlı ilk hadisə deyil. Həmin vaxtdan onun sularında bir neçə mina aşkar edilərək zərərsizləşdirilib.
İlk belə hal mart ayında qeydə alınıb. Daha sonra Türkiyə Müdafiə Nazirliyi İqneada sahillərində minanın aşkar edilərək məhv edildiyini açıqlayıb. Bir neçə gün sonra Qara dənizdə Rusiyanın “Omski 205” quru yük gəmisi böyük zədə alaraq qəza siqnalı verib. Eyni zamanda, Estoniyanın Helt yük gəmisi Odessa sahillərində partlayışdan sonra batıb.
Minalar haradan peyda oldu
Rusiya hərbi əməliyyatına başladıqdan sonra Ukrayna Hərbi Dəniz Qüvvələri komandanlığı Qara dəniz sahillərini minalanmış ərazilərlə Rusiyanın desant qüvvələrinin hücumundan qorumaq qərarına gəlib. Odessa, Oçakov, Çernomorsk və Yujnı limanları yaxınlığında 420-yə yaxın təmasda olan dəniz minası quraşdırılıb.
Ehtimal olunur ki, onların bəzilərini fırtına qoparıb, bundan sonra onlar cənub-qərb istiqamətində sürünməyə başlayıblar. Mart ayından Türkiyə, Bolqarıstan və Rumıniya sahillərində minalar aşkar edilib. Onların bu cür təhlükəli üzməsi kütləvi bir fenomenə çevrildi.
Əsl qorxular var idi ki, minalar Türkiyə boğazlarına çata bilər və bu, beynəlxalq gəmiçilik üçün böyük təhlükə yaradır. Mütəxəssislər əvvəlcə Bosfor boğazından Aralıq dənizinə sürüklənən minaların "sürüşməsinin" çətin olacağını söylədilər.
Lakin Qara dənizdən Mərmərə dənizinə cərəyanın sürəti 7 km/saatdan çoxdur, buna görə də onlar Rumıniya, Bolqarıstan, Türkiyə və hətta Gürcüstanın Poti limanına da çata bilərlər.
Ona görə də mart ayından Qara dəniz ölkələri mina təhlükəsizliyini təmin etmək üçün birgə əməliyyatlar həyata keçirir.
Müşahidə fəaliyyətləri Rumıniya və Bolqarıstanın Dəniz Əməliyyat Mərkəzləri ilə koordinasiyalı şəkildə Türkiyə Hərbi Dəniz Qüvvələri tərəfindən həyata keçirilir. Birgə tədbirlər zamanı bir neçə mina aşkar edilərək məhv edilib. Sonuncu mina təmizləmə hadisəsi oktyabrın 19-da Türkiyə sahillərində qeydə alınıb.
Qara dənizdə digər təhlükələr
Lakin Qara dəniz bölgəsində təhlükə təkcə dəniz minalarından ibarət deyil. Martın əvvəlində Ukrayna silahlı qüvvələri Rusiyanın Qara dəniz şəhərləri yaxınlığında enişindən ehtiyat edərək sahili minalayıb.
Bu minaların bəziləri fırtına ilə yuyulub, nəticədə Odessa sahillərində partlayışlar baş verib. Martın 28-də burada iki dinc sakin həlak olub.
Hərbi təlimlər zamanı istifadə edilən sursatlar da eyni dərəcədə təhlükəlidir. Onlar təkcə texnologiya və insanları deyil, həm də dəniz faunasının nümayəndələrini təhdid edirlər.
Bu yaxınlarda Rusiya, Bolqarıstan, Rumıniya, Türkiyə və Ukrayna sahillərində bir neçə yüz ölü delfin aşkar edilib. Alimlər hesab edirlər ki, onların ölümünə səbəb Ukraynadakı hərbi əməliyyatlar, eləcə də Qara dənizdə keçirilən hərbi təlimlər ola bilərdi.
Alimlərin fikrincə, Ukraynanın sahil xətti boyunca gedən döyüşlər delfinlərin təbiətinə və yaşayış mühitinə böyük ziyan vurub.
Onlar həmçinin gəmi hərəkət sistemlərinin və güclü sonar sistemlərinin səs-küyündən təsirlənirlər. Bəzi delfinlərdə bomba və ya mina partlayışlarından yanıqlar aşkar edilib.
Qara dənizi necə təhlükəsiz etmək olar
Ekspertlər qeyd edirlər ki, taxıl sazişi üzrə razılıq əldə edildikdən sonra Qara dəniz daha təhlükəsiz olub. Lakin hərbi əməliyyatların davam etdiyi və müxtəlif ölkələrin hərbi-dəniz qüvvələrinin irimiqyaslı təlimlərinin keçirildiyi bir vaxtda real təhlükəsizlikdən danışmaq hələ tezdir.
Hər hansı partlamamış hərbi sursat, eləcə də üzən mina təkcə hərbi gəmilər üçün deyil, mülki gəmilər üçün də real təhlükə yaradır. Qara dənizdə real təhlükəsizlik o zaman təmin edilə bilər ki, Ukraynada münaqişə tərəfləri danışıqlar masası arxasına otursunlar və bütün mübahisələrin sülh yolu ilə həlli ilə bağlı razılığa gəlsinlər.
Qeyd edək ki, Rusiya Federasiyasının nümayəndələri dəfələrlə Ukrayna ilə danışıqları bərpa etməyə hazır olduqlarını bəyan ediblər. Bununla belə, kollektiv Qərb tərəfindən dəstəklənən Kiyev Rusiya ilə siyasi əlaqələri bərpa etməkdən imtina edir.
Eyni zamanda, ABŞ-ın milli təhlükəsizlik müşaviri Cek Sallivanın Kiyevə son səfərini şərh edən siyasi müşahidəçilər hesab edirlər ki, amerikalı Rusiya və Ukrayna arasında danışıqlara başlamaq üçün mümkün variantları araşdırır.
Münaqişə tərəfləri arasında atəşkəs razılaşması əldə olunarsa, sülh müqaviləsinin razılaşdırılmasından danışmaq olar, bundan sonra Qara dənizdə minaların və digər təhlükələrin tam aradan qaldırılması üzrə işlərə başlamaq olar.