BAKI, 20 sentyabr — Sputnik. Aİ - nin antirusiya sanksiyaları ilə razılaşmayan ölkələri Avropa fondundan vəsaitdən məhrum etməklə qorxudurlar - Macarıstandan sonra Aİ Polşanı da ələ keçirə bilər. Budapeştin cəzası məcburi İttifaqın sonunun başlanğıcı olacaqmı?
Bu gün Avropa Birliyinin üzvü olan ölkələrin dəstəklənməsi və Rusiyaya qarşı sanksiyalar məsələsində yekdil qərar Avropa İttifaqı üçün heç zaman olmadığı kimi vacibdir. Brüsseldə ümid edirlər ki, əgər onlar bir yerdə qalarsa və emosiyalarını biruzə verməsələr, əhali avrozonada hər şeyin plana uyğun getdiyinə qərar verəcək və iqtisadi böhranla birlikdə enerji kəsiri də tezliklə həll olunacaq.
Lakin məlum olub ki, heç də bütün ölkələr uçuruma tullanmağa və Aİ-nin Avropa üçün əsassız və sərfəli olmayan qərarlarını dəstəkləməyə razı deyillər. Belə ki, Macarıstan Rusiyaya qarşı sanksiya dəliliyinin lap əvvəlindən bu cür qərarların əleyhinə çıxıb – ölkə hakimiyyəti Rusiyaya qarşı sanksiyaların səmərəsiz olduğu barədə dəfələrlə xəbərdarlıq edib.
Belə ki, iyun ayında Bakıda keçirilən Enerji Forumunda çıxış edən Macarıstanın xarici işlər və xarici ticarət naziri Peter Siyyarto bildirib ki, istənilən məhdudiyyətlərdə "qırmızı xətt" var və onu keçmək olmaz. Macarıstan XİN başçısı qeyd edib ki, anti – Rusiya sanksiyaları məsələsində bu, etibarlı təchizat məsələsidir.
"Yəni söhbət sanksiyalardan, hansısa qadağalardan gedirsə, biz onları qaz və onun marşrutları barəsində tam qəbul edə bilmərik. Yüksək asılılıq səviyyəsi var, yəni qaz tələbinin 85% – i Rusiya tərəfindən təmin edilir", - deyə Siyyarto bildirib.
Eyni zamanda, Macarıstan hökumətinin başçısı Viktor Orban bildirib ki, Macarıstan Aİ üzvlərinə həddindən artıq ziyan vuran və Avropa ailələrinin rifahına xələl gətirən Rusiyaya qarşı sanksiyaları dəstəkləməyəcək.
Belə cəsarətli iddialara görə, görünür, Budapeşti cəzalandırmaq qərara alınıb.
Avropa İttifaqı Macarıstanı vəsaitlərdən məhrum edəcək – bu, birincisi.
Avropa Komissiyasının Macarıstanın bu cür özbaşınalığına görə verdiyi cavab özünü çox gözlətməyib. Ötən bazar günü Avropa İttifaqı tarixində ilk dəfə olaraq rəsmən Aİ – Macarıstan büdcəsindən ölkənin ödənişlərini dondurmağı təklif edib.
Ümumilikdə, Macarıstan AB Fondundan 7,5 milyard avronu itirə bilər. Bununla yanaşı, Aİ metodlarına xəyanət etmir - vəsaitlərin dondurulmasına dair qərarın səbəbi ölkənin Korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə kifayət qədər səy göstərməməsidir.
Qeyd etmək lazımdır ki, Macarıstanda korrupsiya ilə bağlı problemlərə Aİ-nin diqqəti məhz ötən cümə günü ölkənin baş naziri administrasiyasının rəhbəri Gergey Quyyaşın bəyanatından sonra yaranıb - o, bildirib ki, Rusiyanın Ukrayna münaqişəsində elə üstünlüyü var ki, o, istənilən an qələbə elan edə bilər. Quyyaş əlavə edib ki, münaqişə Avropa üçün özünün uğursuz reaksiyasına görə uzanıb.
AB-nin səbir kasasında son damla, həmçinin, Macarıstanın AB-nin Rusiya Federasiyasında insan hüquqlarının pozulmasının araşdırılması üçün BMT-nin İnsan Hüquqları Şurasının xüsusi məruzəçisini tələb etmək təklifinə qarşı vetos olub. Macarıstanın vetosu səbəbindən ittifaq birlikdə fəaliyyət göstərə bilməyib, buna görə AB-nin digər 26 ölkəsi milli nümayəndə heyətləri vasitəsilə məruzəçiyə müraciət ediblər.
Budapeştin ittifaq daxilində fərqli düşüncələrini bəyənməyən Avropa İttifaqı Macarıstanın cəzasını təxirə salmamağı qərara alıb və bazar günü ölkənin büdcə vəsaitindən məhrum edilməsi ilə bağlı təcili iclas keçirib. Bazar günü Aİ-nin təcili çağırılması üzv ölkələri qorxutmaq və onları öz tərəfinə çəkmək işində Avropa İttifaqı üçün hər bir dəqiqənin nə qədər vacib olduğunu nümayiş etdirir.
Budapeşt çaşqınlıq içindədir - nə üçün?
Macarıstan mediası qeyd edir ki, hazırda müzakirə olunan 7,5 milyard avro, Macarıstanın 2027-ci ilə qədər Aİ-nin yeddi illik büdcəsindən ümid etmək hüququna malik olduğu məbləğin yalnız üçdə birini təşkil edir.
Macarıstan hökuməti çaşqınlıq içindədir - ölkə ilə Aİ arasında korrupsiyaya qarşı islahatlarla bağlı son bir ildə aparılan danışıqlar, deyəsən, öz nəticəsini verir. Macarıstanın regional inkişaf naziri Tibor Navraçiç bildirib ki, Budapeşt Aİ qarşısında dövlət satınalma prosedurlarına və layihələrə nəzarət edəcək on yeddi öhdəlikdən biri kimi korrupsiyaya qarşı mübarizə orqanının ("yaxşı niyyətli orqan") yaradılması planını təqdim edib. Bundan başqa, o əlavə edib ki, ölkədə həyata keçirməyə hazırlaşdığı korrupsiyaya qarşı mübarizə tədbirləri üzrə baza hazırlanıb.
Yəni, Aİ-nin Macarıstanla danışıqları sanki plana uyğun gedir, lakin Brüssel buna baxmayaraq, ölkəni ciddi subsidiyadan məhrum etmək qərarına gəlib. Hazırda inflyasiyadan və enerji qiymətlərinin yüksəlməsindən ən çox əziyyət çəkən Macarıstan üçün vəsaitlərin dondurulması ağır zərbə olacaq.
Belə ki, avqustun nəticələrinə görə, Macarıstanda inflyasiya 24 il ərzində rekord 20% təşkil edib - əsasən ərzaq və enerji məhsulları bahalaşır. Avropa Statistika Agentliyinin məlumatına görə, Aİ-də yalnız çörək ötən illə müqayisədə 18% bahalaşıb. Və çörək, ən çox Macarıstanda bahalaşıb - 60%.
Aİ-dən cəza almaq üçün növbədə kimlərdir?
Macarıstanı Aİ fondundan puldan məhrum etmənin əleyhinə çıxan ilk ölkə Polşa oldu - baş nazir Mateuş Moravetski bildirib ki, ölkə Budapeştin Avropa fondlarından əsassız olaraq məhrum edilməsinə qarşı çıxacaq.
"Polşa Avropa qurumlarının hər hansı üzv dövləti, xüsusən də Macarıstanı qeyri-qanuni olaraq maliyyə vəsaitlərindən məhrum etmək niyyətində olan istənilən hərəkətinə qəti şəkildə qarşı çıxacaq", - deyə Moravetski bildirib.
Polşa qəzəb və qorxusunda tamamilə haqlıdır - Aİ artıq Varşava üçün nəzərdə tutulan pula göz dikib. Belə ki, sosialistlərin və demokratların Mütərəqqi alyansının Avropa Parlamentinin fraksiyası onun üzvlərindən birinin, İspaniyanın nümayəndəsi İratse Qarsia Peresin mesajından sitat gətirib ki, AK-nin Polşaya qarşı tədbir görməsinin vaxtı çatıb, çünki , Macarıstan hakimiyyəti kimi, Polşa liderləri də "Avropanın fundamental dəyərləri pozularsa", Aİ-dən faydalanmamalıdır.
Bu yerdə xatırlamaq lazımdır ki, Varşava da anti-Rusiya sanksiyalarına qismən qoşulsa da, ölkə rəhbərliyi buna o qədər də həvəsli deyildi. Belə ki, Polşa hökuməti daha əvvəl Rusiya kömürünün idxalına qarşı sanksiyalar tətbiq edərək, əsas enerji mənbəyindən məhrum olmuşdu.
Nəticədə, ölkə rəhbərliyi avqustun sonunda etiraf edib ki, anti-Rusiya sanksiyaları Polşanın özünə mənfi təsir göstərir. Polşa baş nazirinin ofisinin rəhbəri Mixal Dvorçik yerli mətbuata açıqlamasında Rusiya əleyhinə sanksiyaların ölkə büdcəsinə də təsir edəcəyini bildirib.
Anti-Rusiya sanksiyaları Aİ-nin "parçalanma səbəbi " kimi
Rusiyaya qarşı sanksiyaların yaratdığı enerji böhranı avrozonada iqtisadi vəziyyəti daha da gərginləşdirdikdən sonra bir çox Aİ ölkələri və əhalisi sanki həqiqəti aydın görməyə başladı. Belə ki, araşdırmalara görə, Aİ ölkələrinin sakinlərinin yarıdan çoxu anti-Rusiya sanksiyalarının tətbiqinə qarşıdır, çünki bu, yaşayış səviyyəsinin daha da pisləşməsinə səbəb olacaq.
Anti-Rusiya sanksiyalarına qarşı çıxanların çoxu əsasən Fransa, Almaniya və İspaniya sakinləridir. Avropa diplomatiyasının rəhbəri Josef Borrel də bəzi Aİ ölkələri Rusiyaya qarşı aparılan sanksiya siyasətindən yorulduğunu etiraf edir.
Aİ əhalisi Avropa şəhərlərinin küçələrində narazılıqlarını bildirir. Belə ki, sentyabrın əvvəlində Praqada 70 mindən çox insanın iştirakı ilə mitinq keçirilib. Etirazçıların tələbləri arasında anti-Rusiya sanksiyalarından imtina, Kiyevə hərbi dəstəyin dayandırılması, Çexiya biznesinə yardım və Rusiya ilə qaz tədarükü ilə bağlı müqavilənin bağlanması var. Çexiyadan sonra Almaniyanın Köln şəhərində sanksiyaların ləğvi və "Şimal axını 2"nin işə salınması tələbi ilə aksiya keçirilib.
İtaliyadakı parlament seçkiləri də ölkə rəhbərliyinin əhvalını dəyişə bilər. Beə ki, ölkənin keçmiş baş naziri, Avropa komissiyasının keçmiş başçısı Romano Prodi hesab edir ki, sentyabrın 25-də keçiriləcək parlament seçkilərində sağçı qüvvələr blokunun qələbəsi Roma və Brüssel arasında münasibətlərin nəzərəçarpacaq dərəcədə mürəkkəbləşməsinə gətirib çıxara bilər və İtaliyada anti-Rusiya çağırışlarını yumşalda bilər.
Göründüyü kimi, Aİ-də anti-Rusiya əhval-ruhiyyəsi artıq trenddə deyil – aclıq qorxusu "Avropa prinsiplərinin təbliğatını" üstələyib.
Gözlənilən qış soyuğunun başlaması zamanı enerji qiymətlərinin yüksəlməsi ilə bağlı yaranacaq bu vəziyyət, şübhəsiz ki, anti-Rusiya sanksiyalarına qarşı çıxanların artmasına səbəb olacaq.
Brüssel, ittifaqa üzv ölkələrin hakimiyyətini subsidiyaların geri çəkilməsi ilə qorxudaraq, korrupsiyaya qarşı mübarizə və ya demokratik siyasətdə boşluqlar axtararaq sanksiyaları dəstəkləməyə məcbur edə bilər. Bununla belə, ölkələrin məcburi birlikdə qalmaqdan nə qədər xoşbəxt olacağını və Aİ-nin nə vaxt dağılmağa başlayacağını zaman göstərəcək.