Amerika "hegemonluğu"nun teatrlaşdırılmış sistemində ABŞ Konqresi Nümayəndələr Palatasının spikerinin Tayvana səfəri məsuliyyətli dövlət diplomatiyası və mürəkkəb beynəlxalq problemlərin sülh yolu ilə həllindən daha çox Xirosima və Naqasaki üzərində nüvə göbələklərinə yaxındır.
Nensi Pelosinin başçılıq etdiyi altı nəfərdən ibarət ABŞ nümayəndə heyəti ilə xüsusi uçuşu avqustun 2-də Tayvan adasında Moskva vaxtı ilə təxminən saat 18:00-da (Bakı vaxtı ilə 19:00-da) gözlənilir. Bu səfərə beynəlxalq maraq Vaşinqton-Pekin-Taybey üçbucağında hərbi-siyasi gərginliyin artması və Rusiyanın Ukraynada xüsusi əməliyyatının inkişafının proqnozlaşdırılması ilə bağlıdır.
Tayvan əyaləti ÇXR-in qanuni və ayrılmaz hissəsidir, ada "dövlətçiliyi" BMT-də təmsil olunmur, dünyanın 15 ölkəsi tərəfindən tanınır və ABŞ onların arasında deyil. ABŞ dövlət qurumunun üçüncü rütbəli məmuru Nensi Pelosinin Çinin suveren ərazisinə bugünkü səfəri Amerikanın Taypey üçün lend-liz layihəsi və ya ABŞ Prezidenti Co Baydenin mayın 23-də ABŞ ordusunun Çin işğalı halında Tayvanı müdafiə etməyə hazır olması ilə bağlı bəyanatı kimi təxribatçı görünür. Deyəsən, Pelosi yalnız "adanı yandırmaq" məqsədi ilə uçur.
Vaşinqton böyük həvəslə Üçüncü Dünya Müharibəsinin olmasına can atır, ancaq əvvəlcə Tayvanı "ukraynalaşdırmağa", Pekin və Taypey arasında silahlı münaqişədə proksi-iştirakdan dividendlər almağa çalışır. ABŞ "vahid Çin" siyasətinə sadiq qaldığını bəyan edir və eyni zamanda
ABŞ "vahid Çin" siyasətinə sadiq qaldığını bəyan edir və eyni zamanda Rusiyanın xüsusi hərbi əməliyyatının gedişində Kiyev rejiminə silahların çatdırılma təcrübəsi əsasında ada sakinlərini aktiv şəkildə silahlandırır. Vaşinqton Tayvana F-16 qırıcıları, çoxsaylı reaktiv yaylım atəşi sistemləri, gəmi əleyhinə raketlər və hərbi kəşfiyyat məlumatları vəd edir.
Çinlə qarşılıqlı əlaqənin bu forması Asiya-Sakit okean regionu və Şimali Amerika üçün gözlənilməz nəticələrə səbəb ola bilər. Lakin Vaşinqton Tayvanda Pekinlə (və ya Ukraynada Moskva ilə) qarşıdurmanı özünü keçmiş "hegemon" rolunda təsdiqləmək üçün "demokratiya"nın "avtoritarizm" ilə mübarizəsində "dayaq nöqtəsi" kimi görür. "Böyük məqsəd" naminə Pelosi ilə birlikdə bütün dünyanı darmadağın etməyə təəssüflənmir.
Çinin xəbərdarlıqları
Pekin ən yaxşısına ümid edir, ancaq ən pis ssenariyə də hazırlaşır. Çin lideri Ci Tszinpin Tayvan adası ilə "yenidən birləşməyi" hakimiyyətinin təməl daşı elan edib və ABŞ Prezidenti Cozef Baydenlə bu yaxınlarda telefon danışığında "Odla oynayanlar özləri həlak olacaqlar" deyib. Bu, təxribatlara güclə cavab vermək üçün birbaşa təhdiddir.
Nümayəndələr Palatasının spikeri Nensi Pelosinin Asiya turu fonunda Tayvan yaxınlığında ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin əhəmiyyətli qrupu - bir neçə aviadaşıyıcı, onlarla müşayiət gəmisi, yüzlərlə təyyarə, o cümlədən F-35B "Lightning II" yaradıldı. Təsadüfi deyil ki, ÇXR Xarici İşlər Nazirliyi ABŞ-ın icazə veriləndən kənara çıxdığını, separatçılar və onların əlaltılarının Tayvanın müstəqilliyi üçün ən kiçik şansdan məhrum ediləcəyini vurğulayıb.
İki Çin aviadaşıyıcısı dənizə çıxarılıb, Cənubi Çin dənizində yeni bir ərazi 5 gün müddətinə "məşqlər üçün" bağlanıb. Çin Xalq Azadlıq Ordusu (ÇXAO) ölkənin cənub-şərqində gücünü artırıb, Tayvan sahilindən 125 km məsafədə yerləşən Luntyan aviabazasında J-11 və J-16 qırıcıların, habelə Rusiyadan alınan Su-27-lərin mühərrikləri işə salınır. Sahildə DF-17 - "Aviadaşıyıcıların qatilləri" hipersəs raketlərlə yerüstü gəmi əleyhinə komplekslər hazırlıq vəziyyətə gətirilib. Tayvana ən yaxın olan Fujian əyalətinin çimərliklərində (təxminən 130 km məsafədə) ÇXAO-nun çoxlu sayda hərbi texnikası və hərbçilər cəmləşib.
Bu yaxınlarda Çin silahlı qüvvələri "ciddi xəbərdarlıq" olaraq Tayvan adası yaxınlığındakı dəniz akvatoriyasında bir sıra manevrlər həyata keçiriblər. Cənubi Çin dənizində Çin təyyarələri ABŞ-ın "T Theodore Roosevelt" aviadaşıyıcısına 1500 km-ə qədər məsafə qət edə bilən hipersəs raketləri ilə zərbələr endiriblər.
Hərbi-dəniz gəmilərinin sayına görə dünyada birinci, Çin Hərbi Hava Qüvvələrinin təyyarə və helikopterlərinin sayına görə dünyada üçüncü olan iki milyon ÇXAO Taypey qüvvələri ilə müqayisə oluna bilməz. Adalıların qoşunlarının sayı təxminən 300 min nəfərdir, onlar Pentaqonun standartlarına uyğun olaraq təlim keçib və silahlanıblar.
Tayvanda ÇXR Kontinental Ordusunu ABŞ-ın 480 tankı, 2000 BTR, 600 özüyeriyən haubitsa və 1400 yedəkli silah, 69 AH-64E "Apaç" və AN-1W "Kobra" hücum helikopteri, 175 çoxməqsədli helikopter, "Patriot" zenit raket sistemləri və digər komplekslər, o cümlədən "Stinger" qarşaya bilər. Həmçinin ABŞ-ın F-16 "Fighting Falcon" qırıcıları, dronları və öz istehsalımız olan gəmi əleyhinə raketləri də mövcuddur.
Taypeyin quru qoşunları 35 briqadan ibarətdir, onlardan 25-i piyada, beşi zirehli və üçü mexanikləşdirilmiş briqadadır. 90 min nəfər Hərbi Hava Qüvvələrində, 32,5 min nəfər Hərbi Dəniz Qüvvələrində xidmət edir. Bundan əlavə, ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin kəşfiyyat təyyarələri bu gün Tayvan adası yaxınlığında hava məkanında patrulluq edir (Ukraynanı xatırlayın). Pekin və Taypey arasında hərbi münaqişə olacağı təqdirdə (Vaşinqtondan borc götürməklə) ÇXR ordusunun bir neçə ay davam edəcək xüsusi əməliyyatı ehtimal olunur (logistika çətinliyi, Tayvan boğazının ən dar nöqtəsi 130 km-dir). Eyni zamanda ABŞ sanksiyaları Çində iqtisadi yavaşlamanı təmin edir. Seçim asan deyil.
ABŞ tərəfi hesab edir ki, Pelosinin səfərinə görə, qəzəbdən çox səs-küy olacaq, ÇXR-in ritorikası səfərə görə standart tarifdir, təhlükəli reaksiya vəd etmir. Bununla belə, Pelosinin səfəri qeyri-standart görünür, xüsusi hərbi əməliyyatı və hətta Çinin Rusiya ilə strateji müttəfiqliyinə görə "hegemonun" açıq revanşını xatırladır.
Əvvəlcə ABŞ nümayəndə heyətinin olduğu ahva gəmisi "iz azdırdı" və avqustun 2-də səhər Malayziyaya (Tayvana 3000 km) endi. ABŞ hökumətinin ikinci təyyarəsi də buraya gəlib - Pelosini Tayvana müşayiət etmək və ya xüsusi təyyarəni əvəz etmək üçün. Pentaqonun sözçüsü Con Kirbi bildirib ki, ABŞ əsgərləri spikerin marşrutunda, yəni Çində ehtiyac duya biləcəyi təhlükəsizliyi və dəstəyi təmin edəcək (2001-ci ildə Çinin Haynan adası üzərində vurulmuş ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin kəşfiyyat təyyarəsini xatırlayın).
Nensi Pelosinin avqustun 2-də Tayvana təxribat xarakterli səfəri, "Bayden qeyd-şərtləri" və Taypey separatçıları üçün "Lend-Lease" layihəsi ABŞ-ın Çinə qarşı təcavüz aktının tərkib hissəsidir, Üçüncü Dünya Müharibəsinin astanasıdır – bu, hətta amerikalılar üçün başa düşüləndir.
Pentaqonun avropalı müttəfiqləri də Çinin ehtimal olunan sərt cavabından, ABŞ-ın diqqətinin Tayvana yönəlməsindən, Ukraynanı dünya hadisələrinin periferiyasına sıxışdırıb çıxarmasından narahatdır. Tarixin tərəzisi tərpənir.
Ən pisi də odur ki, Amerikanın xroniki aqressiyası çox yaşlı ABŞ liderlərinin Çindən (və ya Rusiyadan) bəzi "incikliklərə" emosional reaksiyası deyil, dövlətin uçuruma doğru ciddi şəkildə yönləndiirlmiş kursudur. Məsələn, keçmiş müdafiə naziri Mark Esper Taybeydə yüksək səviyyəli liderlərlə görüşdən sonra bildirib ki, ABŞ "vahid Çin" siyasətindən tamamilə imtina etməli, təhlükəsizlik sahəsində Tayvanla münasibətlərə aydınlıq gətirməlidir: "Vahid Çin siyasəti 50 ildir var və düşünürəm ki, o, tükənib". Aydındır ki, Vaşinqtonda ictimai hesabatlılıq Amerikanın cəzasızlığının bitdiyi yerdə başlayır.