BAKI, 3 avqust — Sputnik. Azərbaycanın "İslam səkkizliyi" iqtisadi əməkdaşlıq Təşkilatına (D-8) daxil olmaq üçün irəli sürdüyü təklifi İran dəstəkləyib. İranın xarici işlər naziri Hoseyn Əmir Abdollahiyan bildirib ki, D-8-in genişləndirilməsi və yeni üzvlərin daxil olması təşkilatın məqsədlərinin həyata keçirilməsi üçün vasitə ola bilər.
"Biz dost və qonşu ölkəmizin, Azərbaycan Respublikasının D-8 - ə qoşulmağa hazır olmasını və arzusunu alqışlayırıq", - deyə İranın XİN rəhbəri bildirib.
"Səkkizlik"dən "doqquzluğ"a?
Türkiyə, Misir, Banqladeş, İran, Pakistan, Malayziya, İndoneziya və Nigeriyanın daxil olduğu "İslam səkkizliyi" Təşkilatı 1996-cı ildə İslam ölkələri arasında iqtisadi, qarşılıqlı surətdə faydalı əməkdaşlığın genişləndirilməsi üçün yaradılıb.
D-8 yaradılmasına görə Türkiyənin o zamankı Baş naziri Nəcməddin Ərbakana borcludur. O, təşkilatın əsas məqsədinin İslam ölkələrinin rifahını yüksəltmək olduğunu vurğulayıb.
Beynəlxalq arenada əsas siyasi şüarı "islam ölkələri birliyi" olan Rəcəb Tayyib Ərdoğanın hakimiyyətə gəlişi ilə təşkilat daha aktiv fəaliyyətə keçib.
D-8 ölkələrinin iqtisadi əməkdaşlığının gücləndirilməsi istiqamətində mühüm addım 2006-cı ildə güzəştli ticarət haqqında sazişin imzalanması olub.
"İslam səkkizliyi" maliyyə institutları ilə də uğurla əməkdaşlıq edir. 2017-ci ildə D-8 və İslam inkişaf bankı (İİB) həm təşkilat daxilində, həm də G8-in ayrı-ayrı üzv ölkələrində layihələrin maliyyələşdirilməsinə dair saziş imzalayıb.
Bu sənəd beynəlxalq maliyyə təşkilatı tərəfindən etimadın göstəricisi olub və "İslam səkkizliyi"ni nüfuzlu təşkilatlar kateqoriyasına salıb.
İslam meqabankı - yuxu, yoxsa reallıq?
Ötən il "İslam səkkizliyi" ölkələrinin liderlərinin növbəti toplantısında təşkilatın üzvləri İslam ölkələrində infrastruktur layihələrini maliyyələşdirəcək İslam meqabankının yaradılması barədə qərar qəbul ediblər.
Bu fikir assosiasiyaya daxil olan ölkələr üçün kifayət qədər cazibədar səslənir, lakin hələlik bu istiqamətdə konkret addımlar atılmayıb.
Bu məsələdə irəliləyişin olmamasının səbəbi, çox güman ki, milli valyutanın kəskin devalvasiyası nəticəsində Türkiyədə baş vermiş iqtisadi böhrandır - lirə il ərzində dollara nisbətən az qala iki dəfə bahalaşıb. Milli valyutanı xilas etməyə çalışan hökumət bütün səylərini iqtisadiyyatın sabitləşməsinə və inflyasiyanın ləngiməsinə yönəldib.
Belə bir şəraitdə İslam meqabankının yaradılması bank yaratmaq ideyasının müəllifi olan Ankara üçün çətin ki, prioritetdir.
Bundan əlavə, indiki vəziyyətdə D-8-də iştirak edən ölkələrin heç birinin kifayət qədər valyuta ehtiyatı yoxdur və hər biri ayrı-ayrılıqda iqtisadi problemlərlə mübarizə aparır. Ona görə də İslam meqabankının yalnız D-8-ə üzv ölkələrin yardımı və kapitalı ilə meydana çıxması hələlik real olmayan plan kimi görünür.
Qeyd edək ki, Ankara İslam meqabankının formalaşmasına həm də Fars körfəzinin neft dollar monarxiyalarını, o cümlədən əvvəlki illərdə fəal şəkildə rəqabət aparan və Körfəz üzrə ərəb qonşuları ilə, o cümlədən Səudiyyə Ərəbistanı və BƏƏ ilə "soyuq müharibə"yə rəhbərlik edən Qətəri də cəlb etməyi planlaşdırırdı.
Türkiyənin İslam meqabankı yaratmaq kimi iddialı planının həyata keçirilməsi D-8-in beynəlxalq maliyyə qurumlarına investisiya yatırmaq üçün kifayət qədər valyuta ehtiyatına malik ölkələrin hesabına genişləndirilməsi ilə baş verə bilər.
Azərbaycan D-8-ə qoşulmaqla nə əldə edəcək?
Bu məsələdə İslam Səkkizliyinin dünya qida və sənaye təşkilatları ilə sıx əməkdaşlıq etdiyini nəzərə almaq lazımdır.
Belə ki, D-8 ilə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Sənaye İnkişafı Təşkilatı arasında 2015-ci ildə Əməkdaşlıq Bəyannaməsi imzalanıb.
O, ticarət potensialının artırılması, kiçik və orta sahibkarlığın inkişafı üçün potensialın yaradılması və sahibkarlığın təşviqi kimi sahələrdə qarşılıqlı tərəfdaşlığa yönəlib. Həmçinin, maşınqayırma, avtomobil, qida, metallurgiya sənayesində əməkdaşlıq nəzərdə tutulur.
Tərəflər, həmçinin, bərpa olunan enerji mənbələri və sənayedə enerji səmərəliliyi sahəsində əməkdaşlıq etmək niyyətindədirlər ki, bu da Bakının iqtisadi gündəmi üçün bu gün son dərəcə vacibdir.
Bundan əlavə, Azərbaycan artıq "İslam səkkizliyi"nin sıx əməkdaşlıq etdiyi iki iqtisadi təşkilatın üzvüdür.
D-8 və Azərbaycanın 30 il ərzində üzvü olduğu iqtisadi əməkdaşlıq Təşkilatı (İƏT) 2011-ci ildən ticarət, nəqliyyat, energetika, kənd təsərrüfatı, ərzaq təhlükəsizliyi, sənaye əməkdaşlığı və kiçik və orta müəssisələrin (KOM) inkişafı sahəsində qarşılıqlı fəaliyyət göstərir.
Həmçinin, 2015-ci ildə "İslam səkkizliyi" və Qara Dəniz iqtisadi əməkdaşlıq Təşkilatı (QDİƏT) arasında Anlaşma Memorandumu imzalanıb. O vaxtdan etibarən tərəflər bir sıra sahələr üzrə - ticarət, kənd təsərrüfatı, sənaye, turizm, energetika və nəqliyyat sahələrində qarşılıqlı fəaliyyət göstərirlər.
Qeyd edək ki, Azərbaycan və Qara dəniz iqtisadi əməkdaşlıq təşkilatı (QDİƏT) əməkdaşlığı, xüsusilə yükdaşımaları üçün nəqliyyat və logistika dəhlizlərinin inkişafı sahəsində əməkdaşlığı inkişaf etdirir. Belə ki, QDİƏT avtomobil daşıyıcıları Birliyinin prezidenti Mehmet Uylukçu ötən ay bildirmişdi ki, qurum Bakıya yeni nəqliyyat istiqamətlərinin inkişafında, o cümlədən, elektron xidmətlərin tətbiqində lazımi dəstəyi göstərməyə hazırdır.
Beləliklə, Azərbaycan "İslam səkkizliyi"nə üzvlükdən faydalana bilərdi.
Bakı bu gün istehsalın inkişaf etdirilməsi, kiçik və orta müəssisələrin fəaliyyətinin genişləndirilməsi, qeyri-neft istehsalına investisiyaların cəlb edilməsi yolu ilə milli iqtisadiyyatı şaxələndirmək niyyətindədir.
Azərbaycan D-8 çərçivəsində əməkdaşlıq etməklə iqtisadiyyatın yenidən istiqamətləndirilməsi prosesini və regionda nəqliyyat-logistika layihələrinin inkişafını sürətləndirə bilər.
Bundan əlavə, işğaldan azad edilmiş ərazilərdə infrastrukturun inkişafı məsələsi bu gün respublika üçün aktualdır. Və xatırlamaq yerinə düşər ki, ötən il D-8 liderlərinin görüşündə təşkilat ölkələri arasında əməkdaşlığın inkişafı üçün yol xəritəsi qəbul edilib.
Digər şeylərlə yanaşı, xəritədə növbəti on ilin infrastruktur layihələrinin həyata keçirilməsinə həsr olunacağı göstərilir. Azərbaycan D-8-ə üzv olmaqla bu ölkələrdən investorları Qarabağın yenidən qurulmasına cəlb edə və bununla da işğaldan azad edilmiş ərazilərin milli iqtisadiyyata reinteqrasiya prosesini sürətləndirə bilərdi.