BAKI, 9 iyun — Sputnik. Vaşinqton və Brüssel Rusiya neftindən imtina edirlər, lakin onu almağa davam edirlər. Avropalılar uzun müddətdir ki, "Latviya qarışığı" alırlar. İndi ABŞ şirkətləri dolayı yollarından istifadə edirlər. Treyderlər "tədarükü qorumaq üçün" karbohidrogenlərin mənşəyini uğurla gizlədirlər, yerli istehsalçılar isə "sanksiyalardan bir addım öndə" saxlayırlar. "Qadağan olunmuş" resursların Qərbə necə çatması haqqında - RİA Novosti-nin materialında.
İş sxemləri
ABŞ-da apreldən etibarən karbohidrogen idxalına qadağa qoyulub. Lakin may ayında tankerlər Nyu-York və Nyu-Cersi limanlarına, ehtimal ki, Rusiya nefti ilə gəliblər.
"The Wall Street Journal" yazır ki, yükgöndərənlər və emalçılar onun mənşəyini gizlədirlər, lakin dünya bazarına çıxarırlar. Belə ki, Nyu-York və Nyu Cersi ştatlarına qismən Rusiya xammalından hazırlanmış yanacaq daxil olub.
ABŞ-a neft Süveyş kanalı və Atlantik okeanı vasitəsilə Hindistanın neft emalı zavodlarından gəlib. Yük göndərmə sənədlərinə, "Refinitiv" analitik şirkətinin məlumatlarına və Helsinki Enerji və Təmiz Hava Tədqiqatları Mərkəzinin təhlilinə əsasən, bu şirkətlər Rusiya karbohidrogenlərinin əsas alıcılarıdır.
Dolayı yollarla yanacaq artıq Avropaya gedir. Belə ki, hələ aprel ayında "Bloomberg" Avropa müəssisələrinin məhdudiyyətləri necə dəf etdiyini bildirib: treyderlər 50 faizdən az hissəsi Rusiyaya aid olan müxtəlif növ neft məhsullarını Latviya qarışığı adlanan məhsulla sövdələşirlər. Onların sözlərinə görə, "Shell" bunu sanksiyaların pozulması hesab etmir.
Hindistan bişib
İndi də "Hindistan Rusiya" nefti əlavə edilib. Aprel ayında Asiya Rusiyadan karbohidrogenlərin alışına görə ilk dəfə olaraq Avropanı ötüb. Hindistan xüsusilə böyük məbləğdə neft əldə edib: fevral ayından etibarən təxminən 62,5 milyon barel neft alınıb ki, bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə üç dəfə çoxdur.
Eyni zamanda, yazın əvvəlindən Hindistandan Avropaya neft məhsullarının tədarükü 30 faiz, ABŞ-a isə 43 faiz artıb.
Beləliklə, Rusiyadan xammalı endirimlə aldıqdan sonra (indi təxminən 20 faizdir, "Urals" bir barrel üçün 89-92 dollara satılır) Hindistan yenidən satışdan yaxşı gəlir əldə edir.
Hindistanda ehtiyatların əsas alıcıları özəl neft emalı zavodlarıdır (dövlət adətən illik müqavilələr əsasında əldə edir). "NDTV" kanalı qeyd edir ki, Qərb şirkətləri Rusiya neftindən yayınsalar da, "Reliance Industries" və "Nayara Energy" kimi Hindistan neft emalı zavodları bu il ən böyük idxalçılara çevrilib.
Emalçılar daxili satışın azalması və yanacağın, o cümlədən Avropaya ixracının kəskin artması hesabına böyük gəlir əldə etdiklərini gizlətmirlər. "Biz bir barel üçün 30 dollardan çox gəlir əldə edirik", - deyə telekanal zavodlardan birinin nümayəndəsinə istinadən bildirib.
İcazə verə bilərik
Əslində, asiyalılar vəziyyətdən istifadə ediblər: onlar nefti münasib qiymətə toplayıb, sərfəli şəkildə yenidən satırlar. Lakin Rusiyanın burada itirəcəyi heç nə yoxdur. Neft satılmalıdır, əks halda hasilatı azaltmaq lazım olacaq. Bu isə quyuların dondurulması və sonradan yenidən açılması böyük xərclərə səbəb ola bilər.
Üstəlik, rekord qiymətlər fonunda enerji ehtiyatlarının ixracından əldə olunan gəlirlər 1,5 dəfə artıb. Apreldə neft və qaz 1,8 trilyon rubl gəlir (martda - 1,2) gətirib. Beləliklə, yanvar-aprel aylarında federal büdcəyə 2022-ci il üçün nəzərdə tutulan 9,5 trilyon rublun yarısı daxil olub.
"Qiymətlər indi o qədər yüksəkdir ki, bizim həm endirimlərə, həm də "dolayı ixraca" imkanımız var. Üstəlik xərclər artmaqda davam edəcək. İlk növbədə, ciddi tanker çatışmazlığına görə. Qərb indi nefti haradan ala bilər? Latın Amerikası, Afrika və Yaxın Şərq qalıb. Lakin karbohidrogenlər oradan yalnız dəniz yolu ilə tankerlərlə daşınır. İndi gəmilərin fraxt qiymətləri 50 faiz artaraq son on ildə rekord səviyyəyə çatıb", - deyə müstəqil sənaye eksperti Leonid Xazanov qeyd edir.
"Rusiya izi"
Bununla belə, bəzi müşahidəçilər Hindistan tədarükünün təhlükə altında olduğuna diqqət çəkirlər. Dehli çoxlu neft məhsulları, o cümlədən benzin ixrac edir. Lakin Hindistanın "The Economic Times" qəzeti yazır ki, Avstraliya, ABŞ və Avropa Rusiyadan yanacaq almağa qadağalar tətbiq etdikcə, digər ölkələrin Rusiya neftindən istehsal etdiyi neft məhsulları da sanksiyalara məruz qala bilər.
Ən azından Qərb dövlətləri Hindistan ixracatçılarından xammalın mənşəyi haqqında ətraflı hesabat tələb etməyə başlayacaqlar. Lakin ekspertlər əmindirlər ki, "Rusiya izini" tapmaq son dərəcə çətindir.
"Sənədləri elə tərtib etmək olar ki, heç nə tapa bilməyəcəklər. Ən asan yol: Rusiya ESPO-nu tankerlərə doldururuq, içində Yaxın Şərqdən neft olan gəmiyə Hindistandan gələn gəmi ilə yaxınlaşırıq. Biz müəyyən həddə onu doldururuq: Səudiyyədən olan neftdən 70 faiz, öz neftimizdən isə 30 faiz. Və biz bu qarışığı yenidən Hindistana göndəririk. Yoxlamağa çalışın", - deyə Xazanov deyir.
Başqa bir məqam: Avropa dərhal digər regionlardan gələn karbohidrogenlərə keçə bilmir - iki ildən dörd ilə qədər vaxt aparacaq neft emalı zavodunu yenidən qurmaq lazımdır. Bu müddət ərzində elə bir ciddi yanacaq çatışmazlığı yarana bilər ki, Aİ iqtisadiyyatı sadəcə olaraq çökə bilər. Ona görə də avropalılar bu qarışığın nə olduğuna və haradan gəldiyinə göz yummalı olacaqlar. Üstəlik, Rusiyadan neft məhsullarının tədarükünün artırılmasının lazım olacağı ehtimalı var.
Çox istədilər
Həmçinin, Aİ hələ də Rusiya neftinə qoyulan qadağanı elan edir, ilin sonuna qədər isə idxalın təxminən 90 faizindən imtina edəcəyinə ümid edir. Bu fonda ABŞ Prezidenti Co Bayden gözlənilməz açıqlama verib. Onun sözlərinə görə, Qərbdə bazar qiymətindən aşağı qiymətə Rusiya xammalını almaq imkanı müzakirə olunur.
"Avropanın Rusiya neftinin alışını daha da məhdudlaşdıracağına qərar verməsi ilə indi ortaya çıxan bir probleminiz var. Aktiv müzakirələr gedir: nə etmək olar ki, hətta daha ucuz qiymətə neft almaq mümkün olsun", - deyə Bayden bildirib.
Kreml artıq izah edib: buna arxalanmağa dəyməz. " Məsələ budur ki, orada logistik problemlər onsuz da davam edir və bu, ümumdünya enerji bazarının qeyri-stabilliynə səbəb olur. Amma təbii ki, Rusiya heç nəyi ziyanla satmayacaq. Tələb bir yerdə azalırsa, o biri yerdə artır. Axınların yenidən istiqamətləndirilməsi baş verir", - deyə prezidentin mətbuat katibi Dmitri Peskov vurğulayıb.
İsveçrənin iqtisadiyyat naziri Gi Parmelen artıq Avropanın nefti başqa yerdən alacağına şübhə ilə yanaşır. O, "Blick"ə verdiyi müsahibəsində etiraf edib ki, Rusiyaya qarşı sanksiyalar Ukraynada hərbi əməliyyatları tez bir zamanda dayandırmaq məqsədi ilə tətbiq edilib, lakin indiyədək heç bir nəticə olmayıb. Eyni zamanda, siyasətçi yeni məhdudiyyətlər səbəbindən enerji qiymətlərinin növbəti dəfə artacağını proqnozlaşdırıb. Onun sözlərinə görə, Avropa təbii ki, başqa tədarük mənbələri tapmağa çalışacaq, lakin "hazırda heç kimin hazır qərarı yoxdur".