Rus hiyləgərliyi və ya defolt niyə yenidən təxirə salınır

BAKI, 01 iyun — Sputnik. , Vadim Pavlov. Ötən həftə ABŞ Maliyyə Nazirliyi Rusiyanın xarici borcuna xidmət etməsinə imkan verən lisenziyanı uzatmaqdan imtina edib. Bu qərar Rusiya Federasiyasında defoltun tezliklə baş verəcəyinə dair danışıqları bir daha canlandırdı.

Birləşmiş Ştatlar hansı məqsədlər güdür, defoltun nəticələri necə ola bilər və Rusiyanın bundan qaçmaq üçün hansı hiyləgər hərəkətləri var – Sputnik-in materialında.

Ötən həftə ABŞ Maliyyə Nazirliyi Qərb sərmayəçilərinə Rusiya istiqrazları üzrə ödənişlər almağa, Rusiyanın isə xarici borcuna xidmət etməyə imkanı yaradan OFAC lisenziyasını uzatmamağa qərar verdi. Müvafiq qərar mayın 25-dən qüvvəyə minib.

Bu lisenziya olmadan Rusiya Maliyyə Nazirliyi kağızlar ABŞ dolları ilə ifadə olunarsa, istənilən beynəlxalq istiqraz sahiblərinə pul gətirmək imkanından məhrumdur. Həmçinin, amerikalı investorlar Rusiya istiqrazları avro ilə ifadə olunarsa, onlar üzrə vəsait ala bilməyəcəklər.

Mövcud vəziyyət yenidən ona gətirib çıxarır ki, Rusiya defolt ərəfəsindədir. Ukrayna ərazisində xüsusi əməliyyat başlayandan - artıq üç aya yaxındır ki, bu dəhşətli sözlə rusları qorxudurlar.

Bununla belə, əgər defolt baş verərsə, bu, klassik mənada defolt deyil, "texniki" defolt olacaq – yəni, ölkənin borcuna xidmət etmək üçün vəsaiti var, lakin həmin vəsaitləri investorlara köçürə bilmir.

Çox gündəlik və sadələşdirilmiş bir misal gətirək: dostunuza min dollar borcunuz olduğunu təsəvvür edin. Bu borcu heç bir problem olmadan ödəyə bilərsiniz, çünki hesabınızda dəfələrlə çox vəsait var və siz bunu etmək istəyirsiniz. Ancaq dostunuz, sadəcə, pulunuzu almaqdan imtina edir, üstəlik, sizi müflis və etibarsız adlandırır. Bu baş verənlərdən sonra, sizcə, həyatınızı olduğundan daha pis yaşayacaqsınız?

Yəni, belə bir süni defoltun baş verməsi Rusiya iqtisadiyyatına heç bir ciddi təsir göstərməyəcək. Niyəsini isə biz burada ətraflı danışdıq.

Texniki defoltun başlanmasının real nəticəsi ölkənin kredit reytinqlərinin daha da aşağı düşməsi olacaq (indi onlar "defoltdan əvvəlki səviyyədədir"). Məntiqi olaraq, onların azalması investorları Rusiya Federasiyasının vəsait borcalanı kimi etibarlılığına şübhə ilə yanaşmağa məcbur etməlidir.

Bununla belə, başa düşmək lazımdır: Rusiya bu gün - bir çox sanksiyaların tətbiqindən sonra - xarici investisiyalardan onsuz da kəsilib, xaricdə kapital cəlb etmək mümkün deyil. Beynəlxalq reytinq agentlikləri tərəfindən Rusiya Federasiyasının nə qədər etibarlı adlandırılmasından asılı olmayaraq.

Eyni zamanda, reytinqlərin aşağı düşməsi, əslində, simvolik hekayədir.

Rusiya, hətta ən güclü sanksiya təzyiqinə baxmayaraq, etibarlı borcalan imicini qoruyub saxlamaqda davam edir. Ölkə lisenziyanın dayandırılmasına qədər öz istiqrazlarının bütün sahiblərinə (dost olmayan ölkələrdən də) müntəzəm olaraq kuponlar ödəyirdi.

Ödəyirdi, özü də xarici valyuta ilə - əvvəlcə dondurulmuş vəsaitlərdən, sonra (Amerika hakimiyyətinin başqa bir "heyrətləndirici" - dondurulmuş ehtiyatlardan ödənişi qadağan etmək barədə fikrindən sonra) isə Rusiya Federasiyasının daxilində olan valyuta ilə.

Və hətta indi də, ABŞ lisenziyanı ləğv edəndə və faktiki olaraq Rusiya istiqrazlarının sahiblərinə dollarla ödəniş almağı qadağan edəndə belə (beləliklə, öz amerikalı investorlarını ifşa edir), Moskva öz öhdəliklərindən imtina etmir.

Rusiya Maliyyə Nazirliyinin bəyanatına görə, Rusiya Federasiyası məsuliyyətli borcalan kimi qalmaqda davam edəcək və sonradan onların cari məzənnə ilə digər valyutalara çevrilməsi imkanı ilə öz investorlara ödənişləri rublla həyata keçirməklə öhdəliklərini yerinə yetirəcək.

Rusiyanın maliyyə naziri Anton Siluanovun sözlərinə görə, Rusiya Federasiyası "qaz sxemi" çərçivəsində əcnəbilərə borclarını rublla ödəməyi planlaşdırır.

"Qazın rublla ödənişi belə baş verir: bizə valyuta verilir, burada onun adından rubla dəyişdirilir və bu şəkildə hesablama aparılır. Avrobond hesablaşma mexanizmi eyni şəkildə, yalnız əks istiqamətdə fəaliyyət göstərəcək", - deyə Rusiya Maliyyə Nazirliyinin rəhbəri bildirib.

Onun sözlərinə görə, bu mexanizm vasitəsilə ödənişləri bütün Qərb hesablaşma infrastrukturundan yan keçməklə həyata keçirmək mümkün olacaq, çünki ödənişlər Milli Hesablaşma Depozitarisi vasitəsilə həyata keçiriləcək. İnvestorlar alınan valyutadan məhdudiyyətsiz istifadə edə biləcəklər (məsələn, xaricə hazırda icazə verilən ayda 50 000 dollardan artıq köçürmə etmək mümkün olacaq).

Eyni zamanda, RBK-nin məlumatına görə, Rusiyanın əlində daha bir üstünlük var. Bütün Rusiya istiqrazlarının buraxılışlarının sənədlərində Valyuta Təzminatı ("Başqa valyutada kompensasiya") maddəsi var. Nəzəri olaraq, bu şərt ABŞ Xəzinədarlığının Rusiya istiqrazlarının sahiblərinin dollarla ödənişlər aldığı lisenziyanı yeniləməkdən imtina etdikdən sonra belə, Rusiya Federasiyasına xarici borc üzrə öhdəliklərini yerinə yetirməyə imkan verir.

Yəni, Rusiya sərmayəçiyə dollardan başqa valyuta ilə ödəniş edə bilər və investor aldığı başqa valyuta məbləğini ödənilməli olan məbləğdə dollara dəyişə bilsə, ödəniş öhdəliyi yerinə yetirilmiş hesab olunacaq. Rusiya Maliyyə Nazirliyinin daha əvvəl bildirdiyi kimi (yuxarıya bax), cari məzənnə ilə sonradan konvertasiya ilə rublla ödəniş nəzərdə tutulub (o cümlədən qeyri-dost ölkələrdən olan investorlar üçün).

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, 2018-ci ildən buraxılmış istiqrazlarda "alternativ valyuta ödənişi" bəndi var ki, hər hansı xarici məhdudiyyət xarici valyutada ödənişə mane olarsa, Rusiyaya rublla ödəniş etmək imkanı verir.

Deməli, investorlar mütləq özlərinə məxsus olan vəsaiti ala biləcəklər, Rusiya isə ödəniş edə və bunu etmək niyyətində olduğunu hər şəkildə göstərə bilər.

Ona görə də Rusiyanı müflis adlandırmaq, ölkənin etibarsız borcalan olduğunu iddia etmək ən azı qəribədir. Hətta, axmaqlıqdır.

Bu hekayədəki sikkənin digər tərəfi odur ki, dolların beynəlxalq valyuta kimi etibarlılığı, ABŞ-ın isə digər ölkələrin maliyyə ehtiyatlarının sahibi kimi etibarlılığı nəzərəçarpacaq dərəcədə sarsıla bilər.

Çox güman ki, indi dünyanın demək olar ki, istənilən ölkəsi öz ehtiyatlarını iqtisadi azadlıq prinsipini poza biləcək və bir qələmlə üzərindən xətt çəkməklə onun pullarını oğurlaya biləcək bir dövlətdə saxlamağa dəyərmi deyə, bir neçə dəfə düşünəcək. Bundan əvvəl bütün qanunlara və öhdəliklərə zidd olaraq dostunuzun əmanətlərini oğurlayan banka pul qoyardınızmı? Mən belə düşünmürəm.

Nəticə: əgər 1998-ci ildə Rusiyada defolt zamanı ölkənin borclarını ödəmək üçün kifayət qədər pulu yox idisə, indi həm pul, həm də borcları ödəmək istəyi var. Rusiya Federasiyasının borcalan kimi etibarsızlığı, Rusiyanın müflisliyi və digər tezislər faktların bayağı saxtalaşdırılmasından savayı bir şey deyil.

ABŞ, əvvəlcə, Rusiyaya borclarını dondurulmuş ehtiyatlardan ödəməyə icazə verdi. Sonra buna qadağa qoyuldu, lakin Rusiya öz istiqrazlarının sahiblərinə ölkə daxilində olan valyuta ilə ödəniş edə bilərdi. Hazırda dövlətlər Rusiyada üç aydan artıqdır proqnozlaşdırılan defoltun başlanması, nəhayət, baş tutsun deyə, bu ehtimalı da kəsmək qərarına gəliblər.

Bunun Rusiya iqtisadiyyatına heç bir ciddi təsiri olmayacağını nəzərə alsaq (hətta baş versə belə), belə bir sualı vermək tamamilə məntiqli olardı: ABŞ bütün bunları niyə edir?

Və bu, həqiqətən məntiqli sualdır, çünki bu qərardan kifayət qədər ciddi itkilərə məruz qalacaq yeganə şəxslər Amerika investorlarıdır. Yəni ABŞ-ın qərarı öz xalqını vurur.

ABŞ-ın planı əvvəlcə (o vaxtkı Ağ Ev rəsmisi Cennifer Psakinin dediyi kimi) Rusiyanı öz borclarını daxil olan valyuta gəlirləri hesabına ödəməyə məcbur etmək idi (məsələn, istiqraz sahiblərinə qaz və ya qaz satışından Rusiyaya gələn valyutanı vermək). ABŞ bu yolla Rusiya Federasiyasını iqtisadi cəhətdən zəiflətmək niyyətində olsa da, heç nəyə nail ola bilmədi.

Xatırladaq ki, müasir standartlara görə Rusiyanın çox kiçik dövlət borcu var - ÜDM-in (ümumi daxili məhsul), təxminən, 18%-i (müqayisə üçün, ABŞ-da bu, 100%-i ötür). Amerika səlahiyyətliləri dənizi qaşıqla qurutmağa çalışdılar, lakin sonra bunun olduqca faydasız bir məşq olduğunu başa düşdülər.

İndi bazarda belə bir ehtimal var ki, ABŞ-ın bütün bu hərəkətlərinin məqsədi Rusiyaya çarpaz defolt elan etməkdir (ödəmə vaxtı keçdikdə və bütün kreditorlar bütün istiqrazlar üzrə ödənişləri qüvvədə olma müddətindən asılı olmayaraq dərhal həyata keçirməyi tələb edə bildikləri halda).

Əgər Rusiya ödənişləri həyata keçirə bilməsə, o zaman investorlara veriləcək vəsaiti köçürmək üçün ABŞ Rusiyanın "dondurulmuş" ehtiyatlarını (300 milyard dollardan çox) "müsadirə edilmiş" ehtiyatlara çevirə biləcək. Onlar, həmçinin, Rusiya Federasiyasının xarici aktivləri ilə də eyni hərəkəti edə bilərlər.

Yeri gəlmişkən, bu gün və sabah Brüsseldə Aİ ölkələrinin liderləri sammit zamanı Rusiyanın Aİ yurisdiksiyasındakı aktivlərinin müsadirə edilməsi məsələsinə baxmağı planlaşdırırlar.Yəni, plan belə ola bilər: Rusiyanın öz borcuna xidmət göstərməsinə mane olmaq, ödənilməmiş borcları "hesablamaq" və sonra onların "dondurduqlarını" və sadəcə olaraq Rusiyaya məxsus olanı öz torpaqlarında mənimsəmək.

Bununla belə, məqsəd dondurulmuş Rusiya ehtiyatlarını mənimsəmək və onları investorlarınıza paylamaqdırsa, bu oyunu oynamağa dəyməz. Axı, Rusiya ilkin olaraq öz istiqrazları üzrə ödənişlər etmək üçün bu variantı təklif etdi: siz bizim vəsaitlərimizi dondurmusunuz, ona görə də investorlara onlardan xarici valyuta ilə ödəniş edin. Lakin Birləşmiş Ştatlar bu hekayəni uğurla "bağladılar".

Məqsəd Rusiyanın aktivlərini oğurlamaqdırsa, o zaman vəziyyət ikiqatdır: Qərbin aktivləri, ekspertlərin fikrincə, Rusiyada heç də az deyil. Və hadisələrin yuxarıda təsvir edilən ssenarisində sadəcə olaraq, Qərbin, aktivlərini müsadirə edən Rusiya Federasiyasından cavab reaksiyası gələ bilər.

İqtisad elmləri doktoru Aleksey Zubtsun sözlərinə görə, bu, təqribən, 500-600 milyard dollardır ki, bu da təkcə müxtəlif zavod və müəssisələr deyil, həm də Qərb investorlarının Rusiya şirkətlərinin qiymətli kağızlarına töhfələri ilə təmsil olunur.

"Ümumiyyətlə, Qərbin belə bir addımı müharibə elan etmək və diplomatik münasibətləri pozmaq aktı kimi qiymətləndirilə bilər. Lakin mən düşünmürəm ki, ABŞ və Qərb dövlətləri belə bir münaqişəyə qarışmağa hazırdırlar. Hamı başa düşür ki, Rusiya ilə barışmalı olacaqlar və xüsusi əməliyyat irəlilədikcə bu anlayış onlar üçün getdikcə daha aydın olur", - deyə ekspert sözünü yekunlaşdırıb.