BAKI, 22 aprel — Sputnik. Avropa Rusiyanı təyyarələrdən məhrum etmək istəyir, ancaq bu vəziyyətdə onların özləri çıxılmaz vəziyyətə düşə bilərlər. Növbəti sanksiyalar aviakosmik sahəsi üçün əsas xammal olan titan idxalına embarqo tətbiq edə bilər. Bu vəziyyətdə, istehsalı azaltmaq və mövcud olanlara təyyarələrlə uçmaq lazım olacaq. "Boeing"dən bildiriblər ki, Rusiya tədarükü olmadan da keçinə biləcəklər. Ancaq "Airbus" şirkəti okeanın o tayındakı rəqibinin düşünülməmiş siyasi jestini təkrarlamağa hazır deyil.
Harada axtarmalı
Rus "VSMPO-Avisma" şirkəti "Boeing"in titan ehtiyacının üçdə birini, "Airbus"un 60%-ə qədərini təmin edir və Braziliya "Embraer"in tələbatını demək olar ki, tamamilə ödəyir. Martın əvvəlində "Boeing" Rusiyadan alqı-satqını dayandırıb. Onlar bunu bütün dünyada tədarükçülər toplusunun yaradılması sayəsində formalaşan "əhəmiyyətli ehtiyatlar"ın olması ilə izah ediblər.
Lakin Avropada "Airbus" şirkətinin satış direktoru Vouter Van Verşin sözlərinə görə, şirkət 2023-cü ilin ortalarına qədər A320 ailəsinə məxsus dar gövdəli təyyarələrin istehsalını artırmaq niyyətindədir. Və embarqonun nəticələrini nəzərə alan avropalılar "Boeing" şirkətinin yolu ilə getməkdən imtina ediblər.
"Airbus" şirkətinin baş direktoru Qiyomo Forinin sözlərinə əsasən, əgər embarqo qüvvəyə minərsə, ehtiyatlar bir müddət sonra kifayət etməyəcək. Buna görə də avropalı təyyarə istehsalçısı siyasətçiləri sanksiyalardan çəkinməyə çağırıb.
"Airbus" 1990-cı illərdən bəri "VSMPO-Avisma" şirkəti ilə əməkdaşlıq edir. Əvvəlcə yalnız xammal alınırdı. Sonra əlavə dəyərli metallurgiya yarımfabrikatları da əlavə edildi. Bunlar möhürlənəndən və mexaniki emaldan sonra əldə edilən mükəmməl məhsullardır.
Titan çox möhkəm və yüngül metaldır. Təyyarənin şassi və lonjeron kimi ən vacib hissələri yalnız bu metaldan hazırlanır. Təyyarə mühərriklərinin lövhələri, diskləri və digər hissələri istiliyədavamlı titan ərintilərindən hazırlanır.
Əvəzedicisi yoxdur
Amerikanın "Boeing" şirkəti digər təchizatçılara - ABŞ, Yaponiya, Çin və Qazaxıstana arxayındır. Yaponiyanın "Toho Titanium" və "Osaka Titaniumz" şirkətləri - Rusiya "VSMPO-Avisma"dan sonra ən böyük istehsalçılardır. "Toho" şirkəti Rusiya xammalının çatışmazlığı və rədd edilməsi fonunda istehsalın artırdığını bildirib. Onların sifarişləri 20% artıb.
Lakin avropalılar üçün alternativ imkanlar son dərəcə məhduddur.
"Məsələn, Qazaxıstan və Yaponiyada yalnız titan süngər və külçələr (titan əsaslı ərintilərdən hazırlanmış yarımfabrikat. - Red.) təklif edirlər, ancaq borca deyil, amerikalılar və çinlilər də Avropa təyyarə sənayesinin ehtiyaclarını tam təmin edə bilmirlər, çünki onlar "Boeing", "Bombardier" və başqa şirkətlər ilə müqavilələri yerinə yetirməlidirlər", - deyə müstəqil sənaye üzrə ekspert Leonid Xazanov izah edir.
Rusiya titanına qoyulan embarqo həm təyyarə istehsalçılarına, həm də onların əsas tədarükçülərinə, xüsusən də "SpaceX" şirkəti ilə əməkdaşlıq edən İspaniyanın "Aernnova Aerospace" və "Airbus" tərəfdaşı olan mühərrik istehsalçısı "Safran" şirkətinə zərbə vuracaq. Aİ təyyarə istehsalçıları sadəcə olaraq sifarişləri ləğv edəcəklər. Bu fonda müəssisələrin fəaliyyəti azalacaq və işçiləri kənarlaşdırmaq məcburiyyətində qalacaqlar.
Mənasız söhbətlər
Müşahidəçilərin fikrincə, eyni "Boeing" şirkəti yüksək səslə siyasi bəyanatla çıxış etsə də, sonda Rusiya titanına ehtiyac duyacaq. Moskva istənilən ssenaridə ziyan çəkməyəcək.
"Metal anbarda sakitcə duracaq, bu, neft və ya qaz deyil. Üstəlik, hərbi-sənaye kompleksində ona böyük tələbat var. Mülki aviasiyada isə istehsal azalacaq", - deyə aviaekspert Dmitri Adamidov vurğulayıb.
O hesab edir ki, ABŞ korporasiyasının qərarı əslində yalnız ümumi iqtisadi vəziyyətin diktəsi ilə bağlıdır. Təyyarə sifarişləri çox əvvəldən verilir. Anti-Rusiya sanksiyaları səbəbindən dünya iqtisadiyyatdakı durğunluq və problemlər şəraitində isə xüsusi tələbat gözlənilmir. Buna görə də, hələlik, "Boeing" şirkəti həqiqətən anbarda qalanlarla kifayətlənəcək. Lakin Adamidov əmindir ki, vəziyyət dəyişən kimi "Boeing" Rusiya ilə əməkdaşlığı sakitcə bərpa edəcək.
"Titana embarqo Avropa aviasiya sənayesini çökdürə bilər. Çox güman ki, bu, söhbətdən o yana getməyəcək, əks halda Brüssel rəsmiləri etiraz aksiyalarına çıxacaq qəzəbli aviaşirkət əməkdaşları ilə qarşılaşmalı olacaqlar", - deyə Xazanov qeyd edir.
Digər tərəfdən, Rusiya titan sənayesi həmişə özünü digər bölgələrə və sahələrə - gəmiqayırma, atom enerjisi və kimya sənayesinə istiqamətləndirə biləcək.
Digər maraqlı xəbərləri həmçinin Sputnik Azərbaycan-ın Teleqram kanalından izləyin.