Hindistan Qərbi barmağına dolayıb

BAKI, 6 aprel — Sputnik. Sergey Lavrovun ötən həftə Dehli səfərindən sonra verilən əsas bəyanatlar məlumdur. Məsələn:

“Kommersiya maliyyə əməliyyatlarında rubl və rupinin istifadəsinə gəlincə, xatırlatmaq istərdim ki, biz uzun illər əvvəl Hindistan, Çin və bir çox başqa ölkələrlə münasibətlərimizdə <...> milli valyutadan daha çox istifadə etmək üçün dollar və avrodan uzaqlaşmağa başladıq. Mövcud şəraitdə bu tendensiya təbii olaraq artacaq. Biz Hindistana almaq istədiyi malları verməyə hazır olacağıq. Bizim ticarət və maliyyə nazirləri arasında yaxşı əlaqələrimiz var. Bu Qərbin qeyri-qanuni birtərəfli sanksiyalarının yaratdığı süni maneələri keçmək üçün bir yoldur.

Suveren hərbi-texniki əməkdaşlığa gəlincə, həll yolunun tapılacağına şübhə yoxdur. Artıq müvafiq nazirliklər bunun üzərində işləyir”.

Ən maraqlısı isə bu sözlərin arxasında nəyin dayanmasıdır. Və onların arxasında indiki qlobal böhranda Hindistanın mövqeyinin nə olduğu və niyə belə olduğu barədə dünya üzrə meqa-, giga-, terabaytlarla şərhlər var.

Çinlə hər şey əvvəldən aydın idi, çünki o, ABŞ-a sistemli rəqib təyin edilib və uzun müddətdir ki, səbəbli və ya səbəbsiz yeni sanksiyalar paketləri alır. Ancaq Hindistanla vəziyyət fərqlidir, illərdir onlar ondan Çinə qarşı bir taran kimi istifadə etməyə çalışırlar və buna görə də onu hər cür sırf Qərb ittifaqlarına yazmağa çalışırlar - Dehli isə kifayət qədər şüurlu şəkildə onlara daxil olur. Eyni zamanda, Hindistan BRİCS-in üzvü və eyni Rusiya, Çin və digərlərinin daimi tərəfdaşı olaraq qalır. Bütün bunlar Avropa və ya ABŞ-dan daha çox ərazini əhatə edən sanksiya qasırğasına necə uyğun gəlir?

Əgər rəsmi dildən danışırıqsa, o zaman Hindistan Ukraynadakı hadisələrdən kədərlənir və danışıqlar və sülh istəyir. Lakin Hindistan istənilən və hər cür iqtisadi sanksiyaların əleyhinədir. Yeri gəlmişkən, belə bir mövqe neytrallıq adlanır və çinlilərlə demək olar ki, hərfbəhərf üst-üstə düşür.

Bundan sonra vəziyyətin təfərrüatları gəlir. Gəlin sadalayaq ki, son bir ay yarım ərzində hindliləri Moskvanı pisləməyə, əslində isə Rusiya və Çinə qarşı Qərb ittifaqına qoşulmağa məcbur etmək üçün Dehliyə zəng edib və ya gəlib. Və onları sadalamaq çox uzun çıxar. Avstraliya və Yaponiyanın baş nazirləri, hələ Vaşinqtondan olan bütün əsas komandanı demirəm, əziyyət çəkirdilər. Və təkcə onlar deyil.

Yeri gəlmişkən, əslində Lavrovla eyni vaxtda ABŞ-ın milli təhlükəsizlik müşavirinin köməkçisi Dalip Singh (etnik hindistanlı, ağıllı hərəkətdir!), İngiltərənin xarici işlər naziri Liz Trass (tank sürməyi sevən) və Almaniya hökumətinin xarici siyasət və təhlükəsizlik üzrə müşaviri Yens Plotner Dehlidə idilər. Dehli böyük şəhərdir, ona görə də onları coğrafi və vaxt baxımından ayırmaq şansı var idi.

Burada fərq ondan ibarətdir ki, Çinə təzyiq edilir və qorxudulur, Hindistan isə dilə tutulur. Biz nəticəni görürük - o cümlədən Lavrovun səfərinin nəticələrini. Hindistan rus neftindən və digər mallarından (o cümlədən silahlardan) imtina etməyərək, heç kimə qeyd-şərtsiz qoşulmadan neytral mövqeyini qoruyub saxlamaqda davam edir. Və ya, daha doğrusu, mümkün olduqda hamısıya birdən qoşularaq.

Üstəlik, biz dünyanın əksər dövlətləri üçün tipik mövqedən danışırıq, sadəcə Hindistan onların ən böyüyü və ən vacibi, flaqman və model kimidir.

Niyə bu sanksiyaları yalnız Qərb ölkələri qrupu qəbul etdi, niyə bu sanksiyaları tətbiq etməkdən imtina edənlər dünya əhalisinin 80 faizini, yəni 193 ölkədən 150-ni təmsil edir? Hong Kong South China Morning Post-da çinli keçmiş diplomat Çjou Syaomin soruşur. Niyə Afrikadan, Yaxın Şərqdən və ya Latın Amerikasından heç kim sanksiyalara qoşulmadı? O isə cavab verir: bəli, çünki sanksiyalar heç vaxt kiməsə xeyir verməyib, amma çoxlu real ziyan deməkdir.

Ona görə də BMT-də Rusiyanı tənqid edən qətnaməni imzalamaq bir şeydir (çünki bu qətnamənin heç bir nəticəsi yoxdur), könüllü olaraq özünə iqtisadi ziyan vurmaq isə başqa şey. Sanksiyalara qoşulan və ya olmayan hamı ona nifrət edilir. Məsələn, onların ucbatından Tailandda gübrələrin qiyməti üç dəfə artıb - "bizdə niyə axı?".

Burada bir mühüm fikri ifadə etmək lazımdır: sanksiyalar Ukrayna naminə deyil, sanksiyaların özü üçün tətbiq edilir. Söhbət dünya iqtisadiyyatını iki zonaya, Qərb və deyək ki, Çin-Rusiya zonasına bölmək üçün möhtəşəm layihədən gedir. Çünki dünənə qədər qüvvədə olan norma və qaydalara əsasən rəqabətdə Qərb deyil, Çin və bir çox başqa ölkələr, o cümlədən Rusiya qalib gəlirdi. Burada Ukraynanı bəhanə etdilər, lakin dünya iqtisadiyyatının zorakılıqla dəyişdirilməsi çoxdan, bir neçə il idi ki, davam edirdi.

Ona görə də Qərb üçün indi səylərin əsas istiqaməti bunu istəməyən mümkün qədər çox ölkəni sanksiyalar tərəfinə çəkməkdir. Bu, qərblilərin 2014-cü ildə dişləməyə başladığı həmin kaktusdur: söhbət bütün dünyanı cəlb etməyə çalışdıqları “Krım sanksiyalarından” gedir.

İndi konkret olaraq Hindistanla nə baş verir? Amerikanın “Foreign Policy” jurnalında dərc olunan məqaləyə nəzər salaq. Orada bildirlir ki, hər kəsin onların ölkəsinə ehtiyacı olduğu bir vaxtda Hindistanın siyasi elitası yuxarıda təsvir edilən vəziyyətdən çox razıdır. Beləliklə, dövlət qeyd-şərtsiz bir sahibin tərəfinə keçən kimi buxarlanan bir çox fayda əldə edə bilərsiniz. Üstəlik, vəziyyətin bir özəlliyi: Hindistan bu gün çox qürurlu bir millətdir, ona təzyiq etmək üçün edilən ən kiçik cəhdlər şiddətli reaksiya ilə qarşılaşır.

Eyni zamanda, Dehli yaxşı bilir ki, belə balans siyasəti kütləvi dəstək alır. Bütün qərbyönlü mütəfəkkirlər artıq Hindistan mediasında çıxış ediblər, lakin onların rəqibləri də sözlərini deyiblər. Sosial şəbəkələr və ümumilikdə əhalinin siyasiləşmiş hissəsi Rusiyanın tərəfindədir. Amma unutmayaq ki, qonşu Pakistan və Şri-Lankada baş verən təlatümlü hadisələr indi hindliləri uzaq Ukraynada baş verənlərdən qat-qat çox narahat edir. Kiyevin Hindistan vətəndaşlarını ölkədən buraxmaması və Rusiyanın onlara kömək etməyə çalışması əhvalatı da öz rolunu oynayır.

Bu, müasir dünyada çox tipik bir vəziyyətdir. Yadımdadır, Ukraynadakı xüsusi əməliyyatın əvvəlində The New York Times-ın müxbirləri bu janrın klassikasını işləyib hazırlamışdılar – onlar sanksiyalara qoşulmayan bir neçə ölkənin küçələrinə çıxaraq ilk görüşdükləri şəxslərdən, məsələn, Dehlidən Yohannesburqa qədər küçə satıcılarından Ukrayna barədə soruşmuşdular. Gözlənilməz cavablar almışdılar: həm Amerika müharibələri barədə xatırlatmalar, həm də “Putin belə bir qərar veribsə, deməli, bunun səbəbləri var idi” kimi ifadələr.

Bu hekayənin özünəməxsus yekunu (o cümlədən Sergey Lavrovun səfəri də daxil olmaqla) The Washington Post qəzeti edir: bu, uzun müddət davam edəcək. Bayden administrasiyasının Dehliyə təzyiqi davam edəcək, lakin ondan tez nəticələr gözləməyin. Belə görünür ki, dünyanın adı çəkilən - sanksiyalara nifrət edən və onlara qoşulmamağa çalışan 150 dövləti ilə eyni mənzərədir.