BAKI, 13 avqust — Sputnik. Ukraynanın qaz nəqli sisteminin operatoru (UQNSO) "Qazprom"un fəaliyyətinə görə Avropa Birliyi (AB) səlahiyyətlilərinə müraciət edib. Bu barədə Sputnik Azərbaycan Rusiya KİV-lərinə istinadən xəbər verir.
UQNSO-nun fikrincə, Rusiya korporasiyası Ukraynadan tranziti artırmamaq üçün Avropadakı yeraltı anbarlarını boşaldır. Kiyevdə hesab edirlər ki, AB-nin antiinhisar qurumu vəziyyətə müdaxilə etməlidir.
Şirkət nümayəndələri qeyd edir ki, "Yamal-Avropa" və "Şimal axını-1" marşrutlarının iyul ayında dayandırılması səbəbindən AB ölkələrinə təxminən iki milyard kubmetr qaz verilməyib.
"Avropalılara itirilmiş qaz həcmini kompensasiya etmək və eyni zamanda Ukrayna üzərindən əlavə tranziti artırmamaq üçün "Qazprom" Avropadakı öz yeraltı qaz anbarı (YQA) qurğularını boşaldır. GIE-nin məlumatına görə, Avropada aşağı ehtiyatlar məhz "Qazprom"un nəzarətində olan yeraltı qaz anbarlarındadır (YQA). Belə ki, Almaniyanın YQA operatoru Astora ("Qazprom"a məxsusdur) doluluq səviyyəsi 13%-dən az, digər operatorların isə orta hesabla 63% təşkil edir. Avstriyada Astora və YQA (eyni zamanda "Qazprom") - 14%, digər operatorlar - 48%-dir. Hətta hazırda "Qazprom" öz müqavilələrini yerinə yetirmək üçün anbardan qaz götürür. Müvafiq olaraq, Avropanın YQA-da qaz çatışmazlığı xeyli dərəcədə süni olur və bu qiymətlərin artmasının ilkin səbəbi deyil", - deyə UQNSO-nun baş direktoru Sergey Makoqon bildirib.
Aydındır ki, bu halda Ukrayna zəif bənd rolunu oynayır: məntiqə görə qaz çatışmazlığı ilə bağlı iddialar, həqiqətən də varsa, qaz almayan avropalılar tərəfindən irəli sürülməlidir. Amma sual budur ki, bu iddialar prinsipcə nə qədər əsaslandırılıb.
Məlumatda qeyd olunur ki, cari ilin yeddi ayının nəticələrinə görə "Qazprom" ötən illə müqayisədə uzaq xarici ölkələrə qaz tədarükünü 23% artırıb. Doğrudur, Türkiyəyə tədarükün dəfələrlə artması da nəzərə alınıb. Ancaq məhz AB-yə tədarük təxminən 20% artıb. Belə ki, tədarükün azalmasında "Qazpromu" günahlandırmaq olmaz. Lakin digər ən böyük qaz tədarükçüləri isə AB-yə tədarükü azaldıb. Bu həm də öz hasilat infrastrukturunda profilaktik və təmir işləri aparan Norveçdir. Həmçinin Əlcəzair, Avropaya boru qaz tədarük edir, lakin daha baha alındığı üçün mayeləşdirilmiş qazı Asiyaya yönləndirib. Xüsusilə Qətər özünü Asiyaya yenidən istiqamətləndirib. Amerikanın mayeləşdirilmiş qazı da ora gedir. Bundan əlavə, Avropanın ən böyük qaz yatağı olan Qroningenin tədricən bağlanması səbəbindən Avropa daxilində hasilat da azalır.
Baş verənlərin məntiqinə görə, qaz qıtlığı səbəbindən Avropa bazarında qiymətlərin artması iddialarını məhz bu təchizatçılar sürməlidir.
Ukraynadan qaz nəqli vasitəsilə tədarükün "artmaması" ilə bağlı iddialar da əsassızdır. "Qazprom" və "Naftoqaz"ın bu il üçün 40 milyard kubmetr qaz tranziti üçün, birinciyə sərf etməyən müqaviləsi var. Nəzəriyyəyə əsasən, "Qazprom" hasil etməyib pul ödəyə bilər. Hətta bu halda müqavilə pozulmayacaq.
Lakin şirkət, razılaşdırılmış həcmdə və hətta ondan da artıq qaz nəql edir! Ilin ilk yarısında "Qazprom" Ukrayna üzərindən tranzit yolu ilə razılaşdırılmış 20 milyard kubmetr əvəzinə 21,7 milyard kubmetr qaz tədarük edib.
Ukrayna tərəfinin xüsusi iddialar irəli sürdüyü iyul ayında nəqlin həcmi daha da yüksək olduğu ortaya çıxıb: 3.85 milyard kubmetr. Müqavilədə nəzərdə tutulan minimum həcmi aşan tədarükləri həyata keçirmək üçün, "Qazprom" əlavə güc almaq məcburiyyətindədir. Üstəlik daha yüksək qiymətə.
Buna baxmayaraq, korporasiya müntəzəm olaraq gündə 15 milyon kubmetr möhkəm əlavə güc sifariş edib. Bundan əlavə, UQNSO aylıq olaraq gündə 64 milyon kubmetrlik əlavə tutumu hərraca çıxarır.
UQNSO-dan başqa bir şikayət, Avropadakı "Qazprom"un YQA-da qurğuları zəif doldurulması ilə əlaqədardır. Ukraynada YQA-nın maksimum dolması ildən-ilə təxminən iki dəfə artır. Ancaq bu baxımdan, nə rusiyalı qaz işçiləri, nə də Avropa istehlakçıları isterikadan məmnun deyillər.
"Qazprom" Avropaya məxsus qaz saxlama qabiliyyətini özünə uyğun şəkildə və istehlakçılara qaz tədarük etmək üçün müqavilə öhdəliklərini yerinə yetirməyə imkan verəcək şəkildə istifadə edir.
Ancaq bunu nəzərdən keçirsək də , "Qazprom"un Avropa anbarının niyə bu qədər zəif doldurulduğu sualının cavabı var. 2020/2021-ci ilin payız-qış mövsümündə Rusiyanın YQA qurğularında rekord 60,6 milyard kubmetr qaz yüksəlib. Baxmayaraq ki, korporasiya qışa 72,3 milyard kubmetr ehtiyatla girib. "Qazprom"un planlarına əsasən, yeni istilik mövsümündə o, 72,6 milyard kubmetr ehtiyatla daxil olmalıdır. Rusiya anbarlarının doldurulmasının onun üçün prioritet və birinci növbədə olaraq həyata keçirilməsi tamamilə təbiidir. Beləliklə, Avropa YQA-ları yalnız gözləmək məcburiyyətində qalacaq.
Bir sözlə, UQNSO-nun "Qazprom"a qarşı iddiaları mənasız və gülünc görünür. "Naftoqaz"ın 2009-cu il tranzit müqaviləsi çərçivəsində "Qazprom"un qaz tədarükünün az olması ilə bağlı iddiaları da eyni olaraq mənasız və gülünc görünürdü.
Lakin Stokholm arbitraj nəticədə bu gülünc iddiaların doğruluğunu təsdiqləyən və ən əsası Ukraynanın məzmununu Rusiyaya bağlayan siyasi qərar qəbul etdi. AB-nin antiinhisar qurumlarının belə bir hiyləyə ə atacağını istisna etmək düzgün olmaz.
Həmçinin oxuyun:
"Rusiya Avropa olacaq". ABŞ və Polşa arasında nə baş verir