BAKI, 11 iyul — Sputnik. Adətən bəstəkarlar müğənnilərlə müqayisədə az tanınırlar, bir növ kadr arxasında olurlar. Amma bu fikri Xalq artisti, "Şöhrət" ordeni lauretı Faiq Sücəddinov haqqında demək olmaz. Çünki sənətkarın mahnıları üslubuna, ritminə, ahənginə, səs çalarlarına görə digər musiqiçilərin əsərlərindən seçilir. Onun mahnılarını dinlədikcə adam özünü əsrarəngiz bir aləmdə hiss edir. Bu isə sənətkarın özünəməxsus fərqli bir istedadından irəli gəlir.
Ömrünün böyük bir hissəsini musiqiyə həsr edən sənətkar özü, yaradıcılığı və Azərbaycan musiqi sənətinin bugünkü vəziyyəti ilə bağlı fikirlərini Sputnik Azərbaycan-la bölüşüb:
"İndi demək olar ki, mahnı janrında yazan bəstəkar yoxdur. Bilirsiniz, bizim öz musiqimiz var. Hərə öz mədəniyyətini gətirdi musiqiyə. Kimisi hind musiqisini, kimisi İran musiqisi, kimisi də türk musiqisini gətirdi. Hər kəs eyni boğazları etməyə başladı.
Necə ki üzdən bir-birinə oxşayırlar, eləcə də mahnıları da bir-birinə bənzəyir. Hamısı eyni səpkidədir – "yandım", "öldüm", "alovlanıram" və s. kimi söz yığınından ibarət musiqilər nə qədər olar? Şeirdə də dramaturgiya olmalıdır. Mən uzun illər Kiprdə işləmişəm. Orada şeirə, sözə çox önəm verirdilər. Düzdü bu gün türk musiqisində də bayağılıq var. Amma əksər musiqilərin sözlərində dərin məna var".
İncəsənət adamları öz arxasınca aparmalıdır
"Mən həmişə demişəm ki, incəsənət adamı insanları öz arxasınca aparmalıdır", - deyir bəstəkar.
"Təkcə musiqidən söhbət getmir. Televiziyada yayımlanan serialların da vəziyyəti acınacaqlıdır. Televiziyada yayımlanan bütün seriallar bizim adət-ənənəmizə, mental dəyərlərimizə tamamilə ziddir – qışqır-bağır, xəyanət, gəlin qaynatanı, qaynata gəlini, həmişə gərginlik və s. Axı Azərbaycan ailəsi belə deyil? Serialların mövzuları da hamısı bir-birinə düşür. Mən təklif edərdim ki, elə serial çəkilsin ki, orada əsl Azərbaycan ailəsi necə olur, onu nümayiş etdirsinlər. Orada bir dənə də olsun vulqar söz, dava-şava olmasın", - əlavə edir.
Sücəddinov vurğulayır ki, təkcə televiziyadan Azərbaycan mədəniyyətini seyr etmək və onunla bağlı fikir yürütmək doğru deyil: "Bizim konsert zallarımız var. Hər konsert zalında da ona uyğun musiqilər səslənir. Keyfiyyətli musiqi dinləmək istəyənlər həmin salonlara təşrif buyurur. Konsertə gələ bilməyənlər də portallardan istədikləri musiqini dinləyə bilərlər. Orada da keyfiyyətli musiqi səslənir. Amma o da doğrudur ki, bu gün telekanallarımızda bayağı musiqilər daha çox səslənilir. Bunun qarşısını almaq lazımdır".
Sənətkar bütün problemlərin qaynağını insanların öz sahələrinə uyğun peşədə işləməməsində görür:
"Bu yaxınlarda Nəsibə Abdullayeva ilə söhbət edirdim. O dedi: "Faiq müəllim, Azərbaycan musiqisi bir az dəyişib". Mən də dedim ki, bir az yox, çox dəyişib. Bunun başlıca problemi odur ki, bəstəkar bəstəkarlığı ilə, şair şairliyi ilə məşğul olmur. Birdən-birə azadlıq verildi və musiqiyə böyük bir axın oldu. Ona görə də musiqimizdə də, sözlərində də böyük dəyişikliklər olub. Təbii ki, mənə xoş deyil. Ümid edirəm ki, bir gün bu "xəstəlik" bitəcək. Öz musiqimizə, öz mədəniyyətimizə geri qayıdacağıq".
"Teatrlarımızda da, kinomuzda da problem var. Yeni tamaşa, yeni kinossenarilər demək olar ki, yazılmır. Teatrlar köhnə tamaşaları qoyurlar. Mənə elə gəlir ki, bu, maliyyə ilə bağlıdır. Müsabiqə təşkil olunsa, deyilsə ki, komediya teatrına libretto ver, ya da desəniz ki, dram teatrına dramaturji bir əsər ver. Mənə elə gəlir ki, 10 bəstəkar əsər yazar. 10 əsərdən birini seçmək olar. Bir var tərtibat, bir də var sən yeni tamaşaya yeni bir musiqi yazasan", - bəstəkar bildirir.
O ümid edir ki, yeni mədəniyyət naziri teatra, kinoya, musiqiyə təkan verəcək. Yəqin ki, irəliləyiş olacaq:
"Təbii ki, başa düşürəm, müharibədən çıxmış ölkəyik. Yəqin ki, bir müddət sonra mədəniyyətimizdəki problemlər də öz həllini tapacaq. Hər şey öz məcrasına çatacaq".
Qonşun oğrudursa...
Bəstəkar ermənilər tərəfindən oğurlanan musiqilərindən də söz açıb:
"Avraam Russo adlı suriyalı erməni müğənni var. O, sözləri Əhməd Cavadın, musiqisi Üzeyir bəyin olan "Çırpınırdı Qara dəniz" mahnısının adını "Kamança" qoymuşdu. Yazmışdılar ki, bu musiqi Komitasındır (erməni musiqiçisi). Biz həmin vaxt öz etirazımızı bildirdik. Mənim "Neylərsən", "Bilsən necə darıxmışam", "Yel toxundu yarpaqlara" kimi mahnılarımı oğurlayıblar. Çox maraqlıdır ki, bunlar bir not da dəyişmirlər. Dünyada belə şeylər var. Harmoniyanı, akkordları dəyişib yeni musiqi yaradılır. Amma bunlar bir not belə, dəyişmirlər. Ancaq sözləri dəyişirlər. Mən əminəm ki, sözləri də bizim söz yazarlarımızın sözlərinə uyğunlaşdırıb yazırlar. Üçüncü ölkə olmalıdır ki, onları məhkəməyə versin".
Faiq Sücəddinovun fikrincə, ermənilərin təkcə musiqimizi deyil, mətbəximizi, adət-ənənələrimizi, bütövlükdə mədəniyyətimizi oğurlayırlar.
""Mir" telekanalında bir erməni aşpazı dolma bişirirdi. Dedi: "Dolma Azərbaycan mətbəxinə məxsusdur". Axşam həmin verilişdə “Azərbaycan” sözü kəsildi, “erməni” sözü əlavə olundu. Bir aralar Türkiyədə də Azərbaycan mahnılarına "anonim" yazırdılar. İndi hər şey öz yerini tutub. Bu məsələdə səhv bizimkilərdədir. Gərək orada səfirlikdə mədəniyyət üzrə nümayəndə olmalıdır ki, bizim musiqimizi, filmlərimizi televiziyalara təqdim etsin, yaysın".
Bəstəkar hesab edir ki, filmlərə də musiqilər yazılmalıdır. Amma bu gün elə filmlər çəkilmir ki, onlar üçün musiqilər yazılsın: "Çox uzaq tarixə getmirəm. Baxın Rasim Ocaqovun filmlərinə. Orada hər şey mükəmməldir. Ssenari, rejissor işi, aktyor oyunu və həmin filmə yazılan musiqilər bir-biri ilə həmahəng olur. Mən çox istəyərdim ki, maraqlı film ssenariləri yazılsın. Yaxşı film ssenarisinə yaxşı da musiqi yazılacaq".
Son vaxtlar dəbdə olan remikslərə toxunan Sücəddinov deyir:
"Musiqi gözəl olsa, qəbul olunacaq. Hər hansısa bir musiqi remiks olunsa, əgər o remiks keyfiyyətlidirsə, qəbul olunacaq və insanlar onu sevəcəkələr. İstər musiqi, istər rəsm, istərsə də bədii əsər keyfiyyətlidirsə, qəbul olunacaq. Ola bilər müəllif unudulsun. Necə ki, xalq mahnılarının müəllifi məlum deyil. Amma hamı onu oxuyur. Elə götürək Səttar Bəhlulzadəni. Adam neçə il bundan əvvəl vəfat edib, amma əsərləri əl-əl gəzir".
Bayağılıqdan qurtulmamaq dərdi
Müsahibimiz düşünür ki, bu gün insanların musiqi zövqünün korlanmasında televiziyaların böyük "rolu" var. Bayağılıqdan qurtulmaq isə insanların öz əlindədir:
"Hərdən yuxuda olanda yaxşı bir musiqi eşidirəm, qonşuluqdan, filan. Deyirəm "Haradan gəlir bu musiqi görəsən?". Yaxşı musiqi olanda mən mütləq musiqiyə qulaq asıram. Aşağı səviyyəli musiqi eşidəndə isə pəncərələri bağlayıram. Hər kəsin bir yontanmış, qurulmuş bir mədəniyyəti var. Mədəniyyət gözəldir, amma o mədəniyyəti elə çirkinləşdirirlər ki.. Bax o çirkinləşdirilmiş mədəniyyəti televiziyaya aparmaq olmaz. Arqument gətirirlər ki, "xalq bunu istəyir". Xalq onu istəmir. İnsanlar özləri də axtarışda olmalıdırlar. Bu gün portallar əllərinin altındadır. Girsinlər, Fikrət Əmirova, Qara Qarayevə, Cahangir Cahangirova qulaq assınlar".
Bəstəkarın fikrincə, televiziyalar, musiqiçilər kütləni öz arxasınca aparmağı bacarmalıdır:
"Bir gün müğənnilərdən biri ucqar kəndə gedib. Orada camaat bu əcaib mahnılara qulaq asırmış. Həmin müğənni Tofiq Quliyevin, Emin Sabitoğlunun mahnılarını ifa etdi. Hamı bəyəndi, alqışladı. Dedim, bilirsən niyə əl çaldılar? Çünki, onların ata-babalarının kodu var onlarda və o kod onlarda oyandı. Və onlar başa düşdülər ki, sənət budur. Televiziyalar, musiqiçilər camaatı öz arxalarınca aparmalıdırlar. Camaatın arxasınca getməməlidirlər. Məsələ bundadır ki, musiqi zövqünün korlanması Türkiyədə də özünü göstərir. Onların 60-70-ci illərdə yazılan musiqiləri ilə indi yazılan musiqiləri arasında böyük bir uçurum var. Onlara da "arabesk" gəldi. Mənim bəstələdiyim, Zamiqin ifa etdiyi "Kaman" mahnısı 28 milyondan artıq "like" toplayıb. Mən onu şedevr saymıram. Amma insanlar onu bəyəndi, sevdi, oldu klassik".
Senzuradan qaçmalı, keçmişin xiffətini çəkməməli
Musiqidə senzuraya qayıtmaq fikrini isə Faiq Sücəddinov yaxına buraxmır:
""Senzura" sözü çox sərt sözdür. "Qadağa" da çox sərt sözdür. Amma diqqət edilməlidir ki, musiqi bu şəkildə olmasın. Bu gün də, dünən də bizim musiqimiz bədnam qonşularımız tərəfindən oğurlanıb. SSRİ dağılandan sonra, bu, adət halını aldı. Bizə təsir etmək istədilər ki, siz nə də etsəniz biz sizin musiqinizi mənimsəyəcəyik. Təəssüf ki, ən gözəl xalq və bəstəkar mahnılarımızı oğurlayıblar. Özü də bir not dəyişmirdilər. Amma son vaxtlar oxumurlar. Müharibə onlara dərs oldu, daha oxumurlar".
İki ildir dünyanı ağuşuna alan pandemiya böyük bəstəkardan da yan keçməyib. O, bu barədə deyir:
"Mən də koronavirusa yoluxdum. 1 həftə vəziyyətim olduqca pis idi. Bir müddət xəstəxanada yatdım. Yavaş-yavaş özümə gəldim. Yaradıcılığa gəldikdə isə, mən sağalan kimi işimin başına keçdim. Bəziləri bəhanə gətirir ki, yaradıcı insan üçün dəniz, dağ, meşə lazımdır. Məncə bu, bəhanədir. Yaradıcı insan üçün, bəstəkar üçün bir piano lazımdır və otağın da pəncərəsi açıq olsun ki, oradan hava gəlsin. Başqa heç nə lazım deyil. Doğrudur, insanın çölə çıxa bilməməsi çox çətindir. Amma insan öz-özünü tənzimləməlidir. Anlamaq lazımdır ki, bütün dünya bundan əziyyət çəkir. Ümid edək ki, bundan sonra hər şey yaxşı olacaq".
Faiq Sücəddinov əksər sənət adamları kimi keçmişin, ötən günlərin xiffətini çəkmədiyini də sözlərinə əlavə edib:
"Mən həmişə yalnız önə baxmışam. Yalnız o zaman irəliyə getmək olar. Keçmiş keçmişdə qaldı, heç nə yoxdur orada. Təkcə anam-atam üçün darıxıram. Başqa heç kim yadıma düşmür. Heç nə maraqlı gəlmir. Heç nəyi yadıma da salmaq istəmirəm".