BAKI, 1 aprel — Sputnik, Natalya Dembinskaya. Amerikalılar Moskva ilə münasibətlərin pisləşməsi və "Şimal Axını-2" səbəbindən Avropaya təzyiqlər fonunda yeni sanksiya təhdidlərinin sədası altında Rusiyadan neft idxalını kəskin şəkildə artırıb. Bəs niyə bu ölkənin xarici siyasəti ABŞ-ın Rusiyadan daha çox enerji resursları əldə etməsinə mane olmur? Sualın cavabı RİA Novosti-nin növbəti materialında.
İdxalı artırdılar
ABŞ Enerji Nazirliyinin Enerji İnformasiya İdarəsi keçən il Rusiyadan ABŞ-a neft və neft məhsulları idxalının 3,5 faiz artaraq 9 ilin ən yüksək səviyyəsinə çatdığını bəyan etdi. Rusiya bazarda tarazlığı bərpa etmək üçün ixracatı kəskin şəkildə azaldan Səudiyyə Ərəbistanını sıxışdıraraq ABŞ-ın tədarükçüləri arasında ikinci yerə çıxdı. 2020-ci ildə amerikalılar Rusiyadan gündəlik orta hesabla 538 min, Səudiyyə Ərəbistanından isə 522 min barel neft alıb. Rusiya neftinin ən böyük alıcıları müvafiq olaraq 55 və 50 milyon barel neft idxal edən "Valero" və "Exxon"dur. Rusiyadan tədarük olunan neftin, demək olar ki, yarısını bu iki şirkət alır.
Başqa əlac yoxdur
Venesueladan gələn xammal əldən çıxandan sonra Amerika neftayırma zavodları Rusiyaya üz tutub. Bu, 2019-cu ildə "Petroleos de Venezuela S.A"-ya qarşı sanksiyalar tətbiq edən Donald Trampın "xidməti"dir. Nəticədə tədarük zənciri qırıldı və "Citgo Petroleum", "Valero Energy", "Chevron" da daxil olmaqla, Meksika Körfəzi və Şərq sahilboyundakı zavodlar çətin vəziyyətə düşdü. Amerikalılar Rusiyadan daha çox xam neft deyil, benzin istehsalı üçün vacib olan mazut alır.
"Venesuela neftindən məhrum olan və ənənəvi OPEC tədarükçülərinin xammal qiymətlərini qaldırması ilə qarşı-qarşıya qalan ABŞ Rusiya mazutunun əsas istehlakçısına çevrilib", – deyə Oxford Enerji Araşdırmaları İnstitutunun elmi əməkdaşı Adi İmsiroviç qeyd edir.
OPEC-in istehsalı azaltması ilə vəziyyət bir az da ağırlaşdı. Səudiyyə Ərəbistanından neft idxalı hazırda 1985-ci ildən bəri ən aşağı səviyyədədir. Analitiklərin sözlərinə görə, indi Amerikanın neftayırma zavodları məhz Rusiyadan gələn mazutun sayəsində öz işini davam etdirə bilir.
Şist nefti böhranı
Vəziyyətə pandemiya səbəbindən şist nefti sənayesinin iflasa uğraması da öz təsirini göstərib. Əgər əvvəl ABŞ-da bir gündə 13 milyon barel şist nefti istehsal edilirdisə, indi bu göstərici 11 milyona düşüb. Pandemiya nəticəsində enerji mənbələrinə olan tələbat və neft qiymətləri kəskin şəkildə azalıb. Qaz və qazma qurğularının sayı da durmadan azalır və şirkətlər fəaliyyətini dayandırır. 150-yə yaxın neft şisti istehsal edən şirkət iflasa uğrayıb. Onlar, ilk növbədə pandemiyadan əvvəl də problemi olan şirkətlərdir ki, kəskin investisiya çatışmazlığı şəraitində borca düşüblər.
Beynəlxalq Enerji Agentliyinin (BEA) məlumatına görə, 2020-ci ildə investisiyalar yarıdan çox azalaraq 45 milyard dollara enib. BEA-da belə hesab edirlər ki, bu ilin mart ayının göstəricilərinə görə, sutkalıq neft şisti emalı 7,5 milyon barelə qədər azalacaq.
Neft çıxarılan yeddi bölgədən altısında – Anadarko, Bakken, Nayobrara, İql-Ford, Berman, Geynsvill, Appalaçidə mənfi dinamika müşahidə olunur.
"Fitch"-in proqnozuna görə, neft şisti sənayesi qarşıdakı iki-üç il ərzində böhrandan əvvəlki səviyyəyə qayıda bilməyəcək – indi istehsalçıları hasilatı artırmasından çox xərclərin optimallaşdırılması və sərmayə gəliri maraqlandırır.
Gülünc vəziyyət
Beləliklə, ABŞ özünü olduqca gülünc vəziyyətə salıb: "Bloomberg" qeyd edir ki, Rusiya neftindən asılılığın artması dövlətin enerji siyasətinə tamamilə ziddir. Bir tərəfdən, Vaşinqton Avropaya öz qazını satmaq üçün bu qitə ölkələrini Rusiyanın "Şimal axını-2" layihəsindən imtinaya məcbur etmək üçün əlindən gələni əsirgəmir, digər tərəfdən, Amerika neftayırma zavodları hazırda Rusiyadan əvvəlkindən daha çox xammal alır.
"Texasdakı Beytaun neft emalı zavoduna yanaşan neft tankerləri eynilə Hyuston Gəmiçilik Kanalı hövzəsindəkilərə bənzəyir. Lakin onların anbarında qeyri-adi yük var: Rusiya nefti. Rusiyanın ABŞ-a neft ixrac edən əsas tədarükçülərdən birinə çevrilməsi Kremlin uğurunu və Vaşinqtonun siyasətini öz xeyrinə dəyişmək qabiliyyətini bir daha təsdiqləyir", – deyə agentlik yazır.
"Halbuki Tramp ABŞ-ın enerji sahəsində fövqəldövlətə çevrildiyi və ölkənin heç vaxt "düşmən xarici tədarükçülərdən" asılı olmayacağı ilə qürrələnirdi", – Hyustondakı Rays Universitetinin neft məsələləri üzrə analitiki Mark Finli belə deyir.
Maraqlıdır ki, Vaşinqton vəziyyəti şərh etmək istəmir. Bununla belə, idxalın davamlı şəkildə artması ABŞ-ın keçmiş prezidenti Donald Trampın iddia etdiyi enerji müstəqilliyi ilə bağlı mantranın işə yaramadığını açıq şəkildə göstərir.