BAKI, 23 mart – Sputnik, Sofya Melniçuk. ABŞ Prezidenti Cozef Baydenin rusiyalı həmkarı Vladimir Putin haqqında dediklərindən sonra Moskva Vaşinqtondakı səfirini məsləhətləşmə üçün çağırdı. Bu, sovet qoşunlarının Əfqanıstana yeridilməsindən bəri ilk haldır. İndi okeanın hər iki tayındakılar fikir edirlər, görəsən, dövlət başçılarının kütləvi dialoqu, göz-gözə söhbəti mümkündürmü? İkitərəfli münasibətlərin hansı yöndə inkişaf edəcəyi barədə RİA Novosti-nin materialında.
Get evinə
Rusiyanı Vaşinqtonda təmsil edən Anatoli Antonov məsləhətləşmələr üçün Moskvaya qayıtdı. Bu məsləhətləşmələr “lazım olan qədər” sürəcək – Smolensk meydanından belə deyiblər.
Bu məsələlər hələ bazar ertəsi Smolensk meydanında müzakirəyə çıxarılıb. Əsas mövzu da budur – “son illər Vaşinqtonun dalana yönəltdiyi, ağır vəziyyətdə olan Rusiya-Amerika əlaqələrini necə yoluna qoymalı?”
“İş çoxdur, - Antonov deyib. – Düşdüyümüz vəziyyəti analiz etməliyik. Rusiya tərəfi dəfələrlə vurğulayıb ki, biz münasibətlərin inkişafında amerikalı həmkarlarımız qədər maraqlıyıq. İndi sadəcə yolumuzu müəyyənləşdirmək lazımdır”.
Moskva ikitərəfli kontaktların təftişini apardığı vaxtda Bayden rusiyalı həmkarı ilə “hansısa məqamda” şəxsən danışmaq, uyğun zaman olduqda isə şəxsən görüşmək istədiyini deyib.
Ağ Evdən isə növbəti xatırlatma gəlir: yeni administrasiyanın Rusiya ilə münasibətləri əvvəlki dörd ildəkindən tamamilə fərqli olacaq. “Co Bayden bizim qərəzli hesab etdiyimiz fəaliyyətlər - istər 2020-ci il seçkisinə müdaxilə, istər Aleksey Navalnının zəhərlənməsi, istər amerikalı əsgərlərə görə (Əfqanıstanda) mükafatlandırılma, istərsə də SolarWind-ə kiberhücumlar olsun, - barədə narahatlıqlarını cilovlamaq niyyətində deyil”, - mətbuat katibi Cen Psaki söyləyib.
Dövlət Departamentindən isə Amerikanın maraqlarına cavab verən sahələrdə Moskva ilə əməkdaşlıq etməyə hazır olduqlarını deyirlər.
Təhlükəsizlik yolu ilə
Əməkdaşlıq üçün sahələr elə də çox deyil. Baydenin yeganə təxirəsalınmaz vəzifəsi başıbəlalı Strateji hücum silahları haqda müqavilənin uzadılması idi. Trampın klomandası ilə danışıqlar ağır gedirdi, Amerika tərəfi Çini də məsələyə qatmaq istəyirdi, o isə inadla Rusiya ilə ABŞ dialoquna qoşulmaqdan içtina edir.
Bayden, söz verdiyi kimi, ilk növbədə SHS-3 müqaviləsinin 5 il müddətinə uzadılmasını imzaladı. Onun sözlərinə görə, bu, sonrakı danışıqlar üçün baza olacaq.
Əlbəttə, yaxşı xəbərdir, ancaq MQİMO-nun Beynəlxalq araşdırmalar institutunun Avroatlantika Təhlükəsizliyi Mərkəzinin elmi işçisi Andrey Baklitskinin fikrincə, problemlər istənilən halda olacaq. Əvvəla, müqavilə cəmi 5 il müddətinə uzadılıb və sənədin sonrakı taleyini müzakirə etmək lazım gələcək. İkincisi də SHS-3 heç də əhatəli razılaşma deyil. “Müqavilə strateji hücum silahlarını tənzimləyir, müdafiə silahlarını isə yox, orta və qısamənzilli sistemləri, kosmosu tənzimləmir”, - ekspert deyir.
İndi ümid ona qalıb ki, ABŞ komanda formalaşdıran kimi danışıqlar davam etdiriləcək. Silahlara nəzarətin taleyini müəyyənləşdirmək üçün qərara gəlmək lazımdır. “Strateji nüvə silahları və s. ilə necə davranmağı müzakirə etmək gərəkdir”, - Baklitski dəqiqləşdirir.
Moskva bütün nüvə və qeyri-nüvə hücum və müdafiə silahlarını da nəzərə alaraq yeni təhlükəsizlik formulu cızır. O, təhlükəsizliyin həm hərbi-texniki, həm də hərbi-siyasi aspektlərinin təkamülünü nəzərə almalıdır. Başqa sözlə, problemə kompleks yanaşma ilə hansı amillərin nəyə təsir etdiyini öyrənib, bunları balans yaradılmasında nəzərə almaq gərəkdir.
“Məsələn, əgər bizdə strateji qüvvələrin ixtisarı gedirsə, o zaman onları təhlükə altında qoyaraq raket əleyhinə müdafiə sistemini gücləndirmək olmaz, - ekspert əlavə edir. – Yalnız ümumi razılığa gəldiyimiz zaman konkret süjetləri müzakirə etməyin mənası var. Necəsi hələ aydın deyil. Mümkündür ki, bu, RƏM, ortamənzilli və qısamənzilli raketlər, kosmos üzrə ayrı-ayrı danışıqlar silsiləsi olsun. Və bunun hamısı qarşılıqlı əlaqədə olmalıdır ki, kompleks təhlükəsizlik sistemi yaransın”.
Silahlanmanın hüdudlarında
Əməkdaşlıq üçün digər sahələr də var: kosmosda sülh, iqlim dəyişiklikləri, Yaxın Şərqdə, Arktikada qarşılıqlı fəaliyyətlər, infeksion xəstəliklər. Ancaq ötən il göstərdi ki, pandemiya kontaktların genişləndirilməsinə şərait yaratmır.
Eyni zamanda Vaşinqtonun Kremlə qarşı sanksiya siyasəti də gözlənildiyi kimi aktivləşdi. Üstəlik, indi uyğun bəhanə var. Rusiya məhkəməsinin Aleksey Navalnı ilə bağlı qərarını Dövlət Departamenti sərt tənqid edərək, onu hüquqların pozulması və siyasi plüralizmin əzilməsi hesab etdi.
Məhdudlaşdırıcı tədbirlər özünü çox gözlətmədi. Martın əvvəlində Navalnı işinə görə Birləşmiş Ştatlar 14 təşkilatı qara siyahıya saldı. Ağ Ev əmindir ki, onların hamısı “bioloji və kimyəvi silah elementlərinin istehsalının müxtəlif aspektlərinə” cəlb olunub. Rusiyanın yeddi məmuru da sanksiyaya məruz qaldı.
Vaşinqton münasibətlərin inkişafında maraqlıdırsa da, burada ciddi seçim aparır. Bunu Beynəlxalq məsələlər üzrə Rusiya Şurasının baş direktoru Andrey Kortunov deyir. Yeni prezident fəaliyyətə başlayanda SHS-3 müqaviləsinin müzakirəsi fonunda intensiv məsləhətləşmələrə və irəliyə doğru hərəkətə dair ümid var idi. Ancaq mütəxəssisin fikrincə, indi bəlli olub ki, yeni administrasiyanın Moskva ilə körpü qurmaq niyyəti yoxdur. Baydenin bəyanatı ilə bağlı qalmaqal və səfirin geri çağırılması – daha ciddi problemlərin məticəsidir.
“Mənə elə gəlir ki, burada ilkin olan məqam Amerika administrasiyasının Moskva ilə ciddi ünsiyyət qurmağa ehtiyac duymamasıdır, - Kortunov deyir. – Çinlə görüşdülər (marıtn 19-da Alyaskada yüksək səviyyədə keçirilən görüşü nəzərdə tutur – red.), uğursuz olsa da, danışıqlar baş tutdu. Bu, qarşılıqlı təsir istəyindən xəbər verir. Rusiyaya münasibətdə isə bunu görmürük”.
Eyni zamanda bəziləri hesab edirlər ki, Baydenin sözləri daha çox daxili auditoriyaya yönəlmişdi. Mümkündür ki, belə olsun, ekspert deyir. ABŞ-da belə bir qənaət var ki, Putin Baydeni test etməyə hazırlaşır. Guya o (Bayden – red.), münaqişə sevmir, güzəştlərə meyllidir, üstəlik də yaşlıdır, ona görə Rusiya Prezidenti eskalasiya strategiyası apararaq həmkarını sınaqdan keçirəcək. “Əgər bu belədirsə və ABŞ lideri də bu fikirdədirsə, o zaman onun aşkar sərt, hətta saymazyana ritorikası ona hesablanıb ki, bu işlər onunla keçməz”, - Kortunov söyləyir.
Nəticədə isə ən çətin məsələ - silahlara nəzarət – müəyyən müddət ərzində bir kənara qoyulub. Ona beş il sonra qayıtmaq lazım gələcək və bundan sonra dialoqun necə davam edəcəyini Rusiyaya göstərmək üçün Ağ Evin vaxtı var. İndiki qalmaqal, çətin ki, münasibətlərin kəskin pisləşməsinə səbəb olsun. Çünki bu vəziyyət daha çox ikitərəfli əlaqələrin hansı duruma düşməsinin nəticəsidir.