BAKI, 19 yanvar — Sputnik, Andrey Kots. Amerikalılar nüvə enerjisinin hərbi istiqamətini inkişaf etdirmək qərarına gəliblər. Hələlik hakimiyyətdə olan ABŞ Prezidenti Donald Tramp hərbi qüvvələr və kosmik tədqiqatlar üçün kompakt nüvə reaktorlarının hazırlanması barədə fərman imzalayıb. Beləliklə, ABŞ son yarım əsrdə ilk dəfə olaraq atom enerjisindən təkcə Hərbi Dəniz Donanmasında istifadə etməyəcək. Bəs Vaşinqtonu bu addımı atmağa nə vadar edir: Sualın cavabı RİA Novosti-nin növbəti materialında.
Rezerv mənbə
ABŞ Silahlı Qüvvələrinin sualtı qayıqlar və təyyarə gəmiləri artıq nüvə reaktorları ilə təchiz edilib. Bunun sayəsində Amerika donanmasının ən nəhəng vımpelləri, demək olar ki, məhdudiyyətsiz dənizlərdə qala bilir.
Digər ölkələrin hərbi dəniz donanmaları da nüvə enerjisindən istifadə edir. Məsələn, Fransanın nüvə mühərrikli təyyarə gəmisi "Şarl de Qoll" və Rusiyaya məxsus ağır raket kreyseri "Pyotr Velikiy". Bununla belə, ABŞ-ın nüvə mühərrikli gəmiləri daha çoxdur. Amerikalılar bu yolda əldə etdikləri ilə kifayətlənmək fikrində deyillər.
Prezident Trampın göstərişi ilə Müdafiə Nazirliyi ölkədəki bir hərbi obyektdə kiçik nüvə reaktorlarını nümayiş etdirmək üçün plan hazırlayacaq və onu reallaşdıracaq, həmçinin aşağı güclü mobil reaktoru sınaqdan keçirəcək. Bu cür enerji mənbələri Günəş enerjisindən istifadənin qeyri-mümkün olduğu yerlərdə və müdafiə sahəsində dərin kosmik tədqiqatlar üçün əvəzolunmazdır", – deyə Ağ Evin mətbuat xidməti məlumat verib.
Kiçik nüvə reaktorunun nəyə lazım olduğu açıqlanmır. "Defensenews.com" portalının ekspertləri belə hesab edirlər ki, söhbət ordu bazalarının ehtiyat enerji təchizatından gedir. Əgər hərbi obyektdə elektrik olmasa, reaktor mühüm əhəmiyyətli cihazları enerji ilə təmin edəcək. Fərmana əsasən, ilk prototipin sınaqlarına altı ay ərzində başlanmalıdır. Mütəxəssislərin fikrincə, sınaqlar ABŞ-ın ən böyük poliqonlarından biri olan Nevadadakı hərbi meydançada sınaqdan keçiriləcək.
Kosmosun fəthi
"Secure World Foundation"-ın kosmik təhlükəsizlik məsələləri üzrə eksperti Brayan Uiden xatırladır ki, uzun uçuşlarda nüvə enerjisi olmadan keçinmək mümkün deyil. O cümlədən, Aya, Marsa və başqa planetlərə uçuşlarda da. Gələcəkdə Yerdən kənar ilk koloniyalar üçün də reaktorlara ehtiyac olacaq. Bəzi mütəxəssislər yeni texnologiyaların orbital silah platformalarında istifadə edilə biləcəyinə də inanır. Prinsipcə, bu ssenari kosmosun potensial döyüş meydanı olduğunu düşünən ABŞ Kosmik Qüvvələrinin kifayət qədər aqressiv doktrinasına uyğun gəlir.
"Məncə, bu amerikalılara, ilk növbədə, kosmik məqsədlər üçün lazımdır," - deyə "Orsenal Oteçestva" jurnalının baş redaktoru Viktor Muroxovski RİA Novosoti-yə müsahibəsində bildirib. "Atom reaktoru" söz birləşməsi müxtəlif mənalarda işlənə bilər. Birincisi, bu uranın parçalanması ilə müşayiət olunan zəncirvari reaksiyaya əsaslanan cihazdır. Rusiyada "Burevestnik" və "Poseydon" üçün artıq oxşar qurğular yaradılıb. İkincisi, peyklərdə, radio mayaklarında və hava stansiyalarında istifadə olunan izotopik nüvə enerji mənbələridir. Onlar daha az effektli olsalar da, güclü radiasiya yaymırlar", Mütəxəssis 1950-60-cı illərdə həm ABŞ-da, həm də SSRİ-də təyyarələr üçün kompakt nüvə reaktoru hazırlamağa cəhd göstərildiyini xatırladır. Bununla birlikdə, həmin layihələrdən imtina edildi - hətta ən böyük təyyarə belə heyətin bioloji müdafiə sistemini çəkib aparmağa qadir deyil. Bu səbədən də böyük təyyarələrdə reaktorların tətbiqi məhdudlaşdırılıb", - V.Muroxovski əlavə edib.
Muraxovskinin sözlərinə görə, indiyə kimi heç bir ölkə pilotlu təyyarələrdə, kiçik tonnajlı gəmilərdə və yerüstü nəqliyyat vasitələrində istifadə edilə bilən kompakt reaktor yaratmağa nail olmayıb.
Radiasiya problemi
Vaxtilə nüvə enerji qurğusu qitələrarası strateji bombardmançı təyyarələri olan "Convair B-36"-lar üçün də işlənib hazırlamışdı. "Convair B-36"-lar 1949-59-cu illərdə ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin silahlandırmasına daxil edilmişdi.
NB-36H uçan laboratoriyasının burun hissəsinə 12 tonluq qoruyucu kapsul quraşdırılmışdı. Gücü 1 meqavat, diametri 1,2 metr və ağırlığı 16 ton olan sürətli neytron reaktoru bomba yuvasına yerləşdirilirdi. O, uçuş zamanı buraxılmalı və təyyarənin göyərtəsindəki hava girişlərindən daxil olan atmosfer havası ilə soyudulmalı idi. Eksperiment maşını 47 uçuş yerinə yetirdi, lakin nüvə mühərriki yalnız qısa müddət ərzində işə salındı.
Əslində, kifayət qədər cəlbedici ideya idi. Əlavə yanacaqdoldurma həyata keçirilmədən bir neçə sutka havada qala bilən belə uçan aparatdan strateji bombardmançı və ya kəşfiyyat təyyarəsi kimi istifadə oluna bilərdi. Lakin problemlər də az deyildi. Birincisi, hər bir atom təyyarəsi, əslində, ona sahib olan ölkənin öz ərazisinə də düşə biləcək "çirkli" bombadır. İkincisi, "eksperiment göyərtəsi" həm də havada özü ilə birgə radioaktiv maddələr daşıyırdı. Nəhayət, hər bir halda şəxsi heyət ciddi şüalanmaya məruz qalırdı.
ABŞ-da yerüstü texnikaya da nüvə reaktoru quraşdırmağa cəhd göstərilib. Bu 25 tonluq "Chrysler TV-8" tankı heç vaxt kütləvi şəkildə istehsal edilməyib - standart sistemlərin yalnız bir hissəsi ilə təchiz olunmuş tam ölçülü maket şəklində mövcud olub. Tank kiçik bir nüvə reaktorunun qızdırdığı buxar mühərriki ilə idarə edilməli idi. Bununla belə, tank çox mürəkkəb mexanizm hesab edildi, onun döyüş qabiliyyəti isə ənənəvi nəqliyyat vasitələrindən imtina etmək üçün yetərsiz sayıldı. Beləliklə, 1956-cı il aprelin 23-də layihə ləğv olundu.