Nigar İsgəndərova, Sputnik Azərbaycan
BAKI, 2 noyabr — Sputnik. İllərdir qaçqın və məcburi köçkün adını üzərlərində daşıyan uşaqlar, yeniyetmələr, gənclər, cavanlar və qocaların bir qismi bu gün rəşadətli Ordumuzun sayəsində doğma el-obalarına qovuşub. Artıq "qaçqın", "məcburi köçkün" adından xilas olanlar bu gün qayıdışla bağlı öz planlarını cızırlar. Lakin hələ də o adı üzərlərində daşıyanlar da var.
Sputnik Azərbaycan-ın həmsöhbəti olan 28 yaşlı Qətibə Xəlilova kimi. Kəlbəcərdə doğulsa da torpağı ilə bağlı bir xatirəsi yoxdur. Lakin yaxınları, əzizlərinin danışdıqları onu o torpağa səsləyir. Ümid edir ki, tezliklə Kəlbəcər də Cəbrayıl kimi işğaldan azad olunar.
Qətibə Xəlilova ilə yaşadığı "Qobu Park-3" yaşayış kompleksində, buradakı özünün çalışdığı və Qarabağ incəsənəti ilə bağlı bütün həqiqətləri dünyaya yaya biləcək, təbliğ edəcək "Xarı-bülbül" təlim mərkəzində görüşürük. Rəssamlıq Akademiyasının, eyni zamanda da SABAH qruplarının məzunu olan həmsöhbətimiz təlim mərkəzinin "Kəlağayı" şöbəsində ənənəvi incəsənət üzrə müəllim kimi çalışır və burada qarabağlı uşaqlara Qarabağ incəsənətini, kəlağayısını, naxışlarını tədris edir. Gözləri doluxsunaraq Kəlbəcərlə bağlı danışan Qətibə xanım deyir ki, oradan didərgin düşəndə cəmi 40 günlük olub: "Anam-atam kəlbəcərlidirlər. Ata babamgil isə Bakıda yaşayıblar. Anam rayon qızı olduğundan burada qala bilməyib, deyib ki, Kəlbəcərə gedək. Burada hər şeyi satıb Kəlbəcərə gediblər. Təxminən 40 günlük olanda isə torpağımızdan didərgin düşmüşük".
"Tolerant ola bilərəm, amma heç kim məndən ermənilərə qarşı tolerant olmağı gözləyə bilməz. Anam olanları yadına salanda həmişə ağlayır. Çünki o, 42 yaşlı anasını Kəlbəcərdə itirib. Anamgil qaçqın düşəndə nənəm ermənilər tərəfindən yaralanıb, sonra isə dünyasını dəyişib və anam bunu xatırlayanda hər zaman ağlayır, amma mən heç nə edə bilmirəm. O indi də anası üçün darıxır.
Yəni, o illərin qoyduğu psixoloji sarsıntını sözlə ifadə etmək mümkün deyil. Xatırlayıram, bu yaşayış kompleksinə yeni köçəndə, yəni 2020-ci ili qarşılayanda qəfil səs eşitdik. Əslində, uşaqlar ənənələrinə sadiq qalaraq Yeni ili qarşılamaq üçün fişəng atırdılar və anamgil bu səsdən sarsılmış, nəsə dəhşətli hadisənin baş verdiyini düşünmüşdülər. Düşünürəm ki, yaxşı ki, o vaxt uşaq olmuşam, o zaman heç nəyi başa düşməmişəm", - deyə həmsöhbətimiz əlavə edir.
Həm yerli müəllimlərdən, həm də SABAH qruplarında əcnəbi müəllimlərdən Azərbaycan incəsənəti ilə bağlı daha dolğun məlumatlar alaraq bu gün öyrəndiklərini öz tələbələrinə tədris edən Xəlilova deyir ki, İrlandiya və digər ölkələrdən olan əcnəbi müəllimlər də Azərbaycan, Qarabağ incəsənətinə valeh olub və bunu dərinliyinə qədər öyrənərək tədris ediblər:
"Xatırlayıram, bir irlandiyalı müəllimimiz Qurani-Kərimin üzərindəki naxışları belə incəliyinə qədər bilirdi. O, xristian olub, sonradan Qurani-Kərimi oxuyub və dinini dəyişərək islamı qəbul edib. Biz onun öncələr xristian olduğunu sonradan bilmişdik, çünki adını da dəyişərək Mahmud qoymuşdu. O və digər əcnəbi müəllimlərimiz bizim naxışları, eyni zamanda da Qarabağ xalçalarımızı çox gözəl tanıyır, hər ilmənin incəliklərini bilirdilər".
Müsahibimiz əcnəbilərdən təbii üsullarla kəlağayı rənglərinin necə əldə olunması texnikasını da öyrənib. Qətibə xanım deyir ki, hazırda çalışdığı "Xarı-bülbül"də basma naxışı ilə kəlağayı hazırlanır: "Bu möhürlər üçün naxış dizaynını mən hazırlayıram. Ümumiyyətlə, tövsiyə edərdim ki, işin keyfiyyətli alınması üçün belə möhürlər qoz ağacından hazırlansın. Bundan başqa, qeyd edim ki, basma naxışda möhürləmə prosesində xüsusi ilə diqqətli olmaq lazımdır. Arı mumu ilə parafini qatanda hazırlanan qatqı tez quruyur və bu səbəbdən naxışı daha tez vurmaq, daha diqqətli olmaq lazım gəlir. Lakin parafini xüsusi maddə ilə qatdıqda rahatlıqla naxışı vurmaq olur. Mumla naxışlamaq üçün onu içi su olan xüsusi sobaya qoyuruq və o tam əriyir. Daha sonra təbii ağaclardan hazırlanan möhürlərlə naxış vurulur".
Söhbət əsnasında üzərinə kəlağayı bitişdirilən "Xan qızı Natəvan"ın xalçası ilə də tanış oluruq. "Xarı-bülbül" təlim mərkəzinin ideyası olan və özündə böyük Qarabağı birləşdirən bu sənət əsərində biz Natəvanın başı üzərində Cəbrayılın Xudafərin körpüsünün, Şuşanın məşhur Qala Qapılarının, Gövhər ağa məscidinin minarəsinin, Kəlbəcərin İstisu kurortunun təsvirini görürük.
Burada eyni zamanda vitraj (şəbəkə) sənətini də tədris edən Qətibə Xəlilova yaratdığı bu nümunələrdə də Qarabağ görüntülərini əks etdirməyi unutmur: "Vitraj sənətində də Qarabağ naxışlarından istifadə olunur, onlar qarabağlı şagirdlərə tanıdılır, hər biri haqqında ayrılıqda məlumat verilir. Düşünürük ki, gələcəkdə bu armudu stəkanların üzərinə vitraj üsulu ilə hansısa tarixi abidələrimizin əksini həkk etdirək və onları satışa çıxaraq".
Söhbət əsnasında vitraj üsulu ilə armudu stəkanların bəzədilməsi texnikası ilə də tanış oluruq. Öncə naxışın çertyoju hazırlanır və kağız üzərində olan bu çertyoj bükülərək şəffaf stəkana qoyulur, xüsusi, solmayan boyalarla şəffaf şüşənin üzərindən həmin görülən naxışların əksi çəkilir. Bu vitrajlar arasında "Şuşa xalçası", "Xan qızı Natəvan"ı da görmək mümkündür.
Onu da qeyd edək ki, Qətibə xanımın özünün müəllifi olduğu bu əl işləri bu gün dünyanın bir çox ölkələrini gəzməkdə, Qarabağ incəsənəti təbliğ etməkdədir.
Xatırladaq ki, adını çəkdiyimiz təlim mərkəzində qarabağlı uşaqlar pulsuz olaraq müxtəlif peşələrə yiyələnirlər.