BAKI, 26 oktyabr — Sputnik, Andrey Kots. III Dünya müharibəsinin başlayacağı təqdirdə ölkənin hərbi-siyasi rəhbərliyi müdafiənin təşkili, eləcə də quru qoşunları, dəniz və hava qüvvələrinə komandanlığı məhz bu "uçan qərargah"ların göyərtəsindən həyata keçirəcəklər. Belə yüksək texnologiyalı təyyarələr hazırda yalnız Rusiya və ABŞ-da var. "RİA Novosti"nin növbəti məqaləsi həmin təyyarələrin xüsusiyyətləri haqqındadır.
Komanda heyətini xilas etmək
Nüvə gücləri arasındakı münasibətlər sərhədi aşır. Diplomatlar çıxılmaz vəziyyətə düşür, tərəflər səfirləri geri çağırır. Silahlı qüvvələr maksimum hazırlıq vəziyyətinə gətirilir. Strateji bombardmançı təyyarələr havaya qalxır, ballistik raketli nüvə mühərrikli sualtı qayıqlar okeana enir, mobil yerüstü raket sistemləri döyüş patrul yollarında yerləşdirilir. Bütün dünya sükut içində III Dünya müharibəsinin başlanmasını gözləyir.
Bu ssenari hələlik fantastikadan başqa bir şey deyil. Rusiyada da, ABŞ-da yaxşı başa düşürlər ki, genişmiqyaslı müharibə sürətlə nüvə savaşına çevrilə və on milyonlarla insan həlak ola bilər. Ancaq hərbçilər hər zaman ən pis vəziyyətə hazırlıqlı olmalıdır.
Hər iki tərəf belə hesab edir ki, bu cür qarşıdurmada ilk zərbəni endirərək düşməni sarsıdacaq, onu qoşunlara nəzarət etmək və müqavimət göstərmək imkanından məhrum edəcək. Bu məqamda əsas hədəf isə hərbi və siyasi mərkəzlər olur.
Təhlükənin mövcud olduğu dövrdə Rusiya rəhbərliyi və Silahlı Qüvvələrin yüksək komandanlıq heyəti ciddi məxfilik şəraitində hərbi aerodroma aparılacaq ki, burada da onları "qanadlı komanda məntəqələri" gözləyəcək. "Qiyamət günü" təyyarələrinin əsas vəzifəsi, dövlətin yüksək vəzifəli şəxslərini hücuma məruz qalan ərazidən çıxarmaq və onlara ölkənin müdafiəsini havadan idarə etmək imkanı verməkdir.
Bu komanda məntəqələrinin döyüş dayanıqlığı qırıcı təyyarələr və hava tankerləri tərəfindən təmin edilir. Bənzər taktika Soyuq Müharibə dövründə ABŞ-da işlənib-hazırlanmışdı.
Çoxdan gözlənilən yerdəyişmə
Rusiya Aerokosmik Qüvvələrində İl-86 sərnişin təyyarələri bazasında hazırlanmış dörd İl-80 "qiyamət günü təyyarəsi" var. Güclü elektrik qurğuları, müasir rabitə vasitələri, həyat-təminat sistemi bir neçə gün havada qalmağa imkan verir, əlbəttə ki, əlavə yanacaqdoldurmanın həyata keçirilməsi ilə.
İl-80 öz "mülki sələf"indən hündür "alın" hissəsi – müxtəlif elektron avadanlıqların yerləşdiyi yerüstü bölmə – ilə fərqlənir. Bundan başqa, İl-80-də heyət üzvlərinin və sərnişinlərin yaxınlıqdakı nüvə partlayışından kor olmamaları üçün İl-80-də illüminator yoxdur. Quyruq hissəsində isə sualtı qayıqlarla rabitə yaratmaq üçün bir çıxış kabel antenası var.
İl-80 barədə daha geniş məlumat vermək olmaz, çünki bu dövlət sirridir.
Yalnız o məlumdur ki, həmin təyyarələrin göyərtəsinə silahlı qüvvələrin bütün növlərinə və qollarına nəzarət etmək üçün xüsusi avadanlıqlar, yüksək səviyyəli sərnişinlərin işləməsi və istirahəti üçün otaqlar quraşdırılıb, yanacaq tədarükü üçün əlavə çənlər yerləşdirilib. İstənilən mülki və hərbi aerodromdan havaya qalxa bilən təyyarə kütləvi qırğın silahlarından qorunma vasitələri ilə təchiz olunub, həmçinin ötürmə, rabitə və naviqasiya sistemlərinin yerüstü və peyk avadanlığının məhv olması halında belə ayrılıqda fəaliyyət göstərə bilər.
Bununla belə, İl-80-lər artıq 15 ildən çoxdur qoşunlarda xidmət edir və resurslarının çoxu artıq tükənib. Bundan başqa, İl-86 baza təyyarələri orta məsafəlidir. Onların praktiki məsafəsi cəmi 3800 kilometrdir ki, bu da hava komandanlığı qərargahı üçün kifayət deyil. Bu səbəbdən, yeni "qiyamət günü təyyarəsi" üçün baza olaraq İl-96-400M-in seçilməsi daha məntiqə uyğundur: bu təyyarənin maksimum yüklənmə halında qət etdiyi uçuş məsafəsi təxminən doqquz min kilometrdir.
"Uçan hotellər"
ABŞ Silahlı Qüvvələrinin sərəncamında Boeing 747 təyyarəsinin bazasında hazırlanmış dörd E-4B Nightwatch təyyarəsi var. Onların hər birinin göyərtəsinə 100 nəfərədək insan yerləşə və müntəzəm yanacaq doldurma vəziyyətində bir həftəyə qədər havada qala bilər. E-4B-lər nüvə partlayışının zərərverici amillərindən qorunur və ən müasir elektron avadanlıqlarla təchiz edilir.
Əslində, Amerikanın "qiyamət günü təyyarəsi" uçan hoteldən fərqlənmir. Burada bir neçə gün yaşamaq və işləmək üçün hər bir şərait var - mətbəx, hamam otağı, istirahət zonası, yataq otağı, masa və doqquz oturacaqlı iclas zalı, 29 nəfərlik rabitə və kommunikasiya zonası və digər otaqlar mövcuddur. Salon çox rahatdır və avadanlıq olduqca erqonomikdir. Bəlkə də elə buna görə ABŞ-ın birinci şəxsləri "Air Force One"-ın klassik prezident təyyarəsi əvəzinə rəsmi səfərlə digər ölkələrə uzun uçuşlar zamanı məhz E-4B-yə üstünlük verirlər.
E-4B təyyarəsi Rusiyanın İl-80-dən əhəmiyyətli dərəcədə köhnədir. Bu təyyarələr hələ 1970-ci illərdə istismara verilib. Bununla belə, həmin təyyarələr daim modernləşdirilir. 2015-ci ildə təyyarələrin bir qisminin rabitə avadanlığı yenidən proqramlaşdırılıb və modifikasiya olunub. Təyyarələr yüksək sürətli internet bağlantısı, genişzolaqlı peyk rabitəsi və xüsusi təhlükəsiz kanalları ilə təchiz olunur. E-4B-nin uçuş məsafəsi 11 min kilometrdir.
Bundan əlavə, amerikalıların strateji nüvə sualtı qayıqları ilə rabitə sistemini təmin etmək və ABŞ Silahlı Qüvvələrinin Birləşmiş Strateji Komandanlığının hava komandanlığı qərargahı kimi istifadə olunmaq üçün hazırlanmış 16 ədəd E-6 təyyarəsi də var. Müharibə vəziyyətində bu vasitələrin sualtı qayıqlar və "qiyamət günü təyyarələri" E-4B ilə əlaqə yaradaraq Atlantik və Sakit okean bölgələrində döyüş patruluna çıxması nəzərdə tutulur.